2023 йилнинг 3 март куни Fitch халқаро рейтинг агентлиги Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтингини BB- (барқарор кутилма) даражада тасдиқлади. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлиги хабар берди.
Агентлик Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтингини йилда икки марта қайта баҳолайди ва баҳолаш жараёнида мамлакатдаги сўнгги иқтисодий янгиликлар билан танишади.
Кредит рейтинги аслида нима?
Кредит рейтинги – бу бир рақам ичига киритилган турли кўрсаткичлар тўплами бўлиб, у мамлакатнинг муайян ҳудудидаги вазиятни тавсифлашга мўлжалланган. Рейтинг мамлакат иқтисодиётида содир бўлаётган воқеаларни кўрсатувчи ўзига хос барометрдир.
Сармоядорлар мамлакатга сармоя киритиш ёки киритмаслик тўғрисида қарор қабул қилишда кўплаб омилларга, жумладан, ушбу рейтингларга ҳам эътибор беришади.
Агарда кредит рейтинги паст бўлса, демак, бу мамлакатга сармоя киритиш нотўғри. Юқори рейтинглар, мамлакатнинг маблағлар учун хавфсиз эканлигини билдиради.
Масалан, Ўзбекистон сўнгги йиллардагина мамлакатга сармоя жалб қилишга хизмат қилувчи рейтингларга эга бўла бошлади.
Кредит рейтингига таъсир этувчи омиллар
Ҳисоботда таъкидланишича, мамлакатнинг мустаҳкам ташқи ва фискал захиралари, мўтадил давлат қарзи даражаси ва “BB” рейтингига эга мамлакатларга нисбатан юқори ўсиш суръатлари Ўзбекистон суверен кредит рейтингини қўллаб-қувватловчи омиллардан ҳисобланади.
Қайд этилишича, Ўзбекистон иқтисодиёти ташқи шоклар таъсирига қарши чидамлилик намойиш эта олди, шу билан бирга ташқи шоклар билан боғлиқ ноаниқликлар сақланиб қолмоқда.
Ҳисоботда келтирилишича, Жаҳон банкининг сўнгги эълон қилинган бошқарув сифати кўрсаткичларида Ўзбекистоннинг ўрни сезиларли яхшиланиб тўққиз поғонага кўтарилган.
Бунда, мазкур ўзгариш тартибга солиш сифати ва ҳукумат самарадорлиги, аҳоли фикрини инобатга олиш ва ҳисобдорлик ҳамда коррупцияни тийиб туриш кўрсаткичларида акс этган.
2022 йилда Ўзбекистон иқтисодиётининг 5,7 фоизга ўсишига асосий омиллар сифатида юқори экспорт ҳажмлари, фискал рағбатлантириш ҳамда аҳоли истеъмолининг ўсишига сабаб бўлган пул ўтказмалари кўрсатиб ўтилган.
Агентлик глобал иқтисодиётининг секинлашуви ортидан 2023—2024 йилларда Ўзбекистон иқтисодиёти ўртача 5,4 фоизга ўсишини прогноз қилинмоқда.
Шу билан бирга, Fitch прогнозига кўра, фискал консолидация кутилганидан кўра тезроқ амалга ошиб, консолидациялашган бюджет дефицитининг ЯИМга нисбати 2023 йилда агентлик томонидан кутилган 3,9 фоиз ўрнига 3,5 фоизни, 2024 йилда 2,3 фоизни ташкил этади (“BB” рейтингига эга мамлакатлар учун ўртача — 3,3 фоиз).
Давлат қарзининг ЯИМга нисбати 2023—2024 йилларда ўртача 36,4 фоиз даражасида барқарорлашиши ва “BB” рейтингига эга давлатлар медианасидан (ЯИМга нисбатан 55 фоиз) паст даражада қолиши кутилмоқда.
Шунингдек, агентлик имтиёзли шартларда жалб қилинган узоқ муддатли кредитлар сабабли давлат қарзи билан боғлиқ хатарларни паст даражада баҳолаган.
Ҳисоботда келтирилишича, пул ўтказмалари ўсишининг барқарорлашуви ва импорт ҳажмининг ортиши натижасида 2023—2024 йилларда жорий операциялар ҳисоби дефицити ЯИМга нисбатан ўртача 4,4 фоизни ташкил қилади.
Шу билан бирга, Fitch прогнозига кўра Ўзбекистоннинг халқаро захиралари ва ликвидлик позицияси мустаҳкам даражада сақланиб қолади, захираларнинг импортни қоплаш даражаси эса 11 ойни ташкил этади.
Агентлик 2022 йилда инфляция даражаси ўртача 11,3 фоизни ташкил этиши, 2024 йилга келиб мазкур кўрсаткич 9,0 фоизгача пасайиши прогноз қилинмоқда.
Fitch’нинг таъкидлашича, Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтинги ва кутилмаси қуйидаги ҳолларда оширилиши мумкин:
- бошқарув сифати кўрсаткичлари янада яхшиланганда;
- иқтисодий ўсиш ва макроиқтисодий барқарорликни таъминловчи ислоҳотларни изчил амалга ошириш натижасида аҳоли жон бошига ЯИМ миқдорининг “ББ” рейтингига эга давлатлар кўрсаткичига яқинлашганда.
Ўзбекистоннинг суверен кредит рейтинги қуйидаги ҳолларда пасайтирилиши мумкин:
- ташқи молиявий кўрсаткичлар ёмонлашганда, пул ўтказмаларининг сезиларли камайиши ва ташқи савдо дефицитининг ошиши сабабли халқаро захиралар сезиларли даражада камайганда;
- иқтисодий ўсиш суръатининг давомий секинлашиши, давлат шартли мажбуриятларининг давлат томонидан қопланиши туфайли давлат қарзининг ЯИМга нисбати кескин ошганда ёки суверен фискал захиралар камайганда.
Изоҳ (0)