Yangilanayotgan konstitutsiyada davlat budjeti ochiqligi va shaffofligi taʼminlanishi alohida belgilab qo‘yilmoqda. Buning uchun budjet shakllantirilishi va ijro etilishi ustidan jamoatchilik nazorati o‘rnatilishiga urg‘u berilmoqda. Xo‘sh, buning ahamiyati nimalarda ko‘rinadi?
Mamlakat rivojlanishi nafaqat davlat budjetiga tushayotgan mablag‘larning ko‘payishi, balki pullarning to‘g‘ri va samarali sarflanishi bilan bog‘liq. Budjet taqsimotida ochiqlik va shaffoflikni kuchaytirish hamda jamoatchilik nazoratining o‘rnatilishi esa mazkur jarayonda muhim ahamiyatga ega.
Oddiygina misol sifatida mahallalarda mavjud muammolarni hal etish bo‘yicha ayrim murojaatlarga mansabdorlar munosabatini olaylik. Ularning ko‘pchiligi “rejaga kiritildi, moliyalashtirish bo‘lsa bajaramiz”, degan javoblar beradi. Bunday javoblarni olgan fuqarolar mahalladagi muammolarning yechimini yillab kutadi. Ammo u hal bo‘lmasligi ham mumkin.
Mazkur holatlarning oldini olish maqsadida yangi tahrirdagi O‘zbekiston konstitutsiyasiga budjetga oid alohida yangi modda kiritilmoqda. Bu orqali davlat budjetini shakllantirish va ijro etish tartiblari ochiqlik hamda shaffoflik prinsiplari asosida amalga oshirilishi belgilanyapti. Davlat budjetining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirishga oid normalar ham kiritilmoqda.
Oliy Majlisi huzuridagi Qonunchilik muammolari va parlament tadqiqotlari instituti bo‘lim boshlig‘i Hayrulla Ro‘zmetov “Daryo” nashriga bergan intervyusida konstitutsiyada davlat budjeti taqsimotida jamoatchilik nazoratini kuchaytirish belgilanayotgani katta yangilik ekanini aytdi.
“Davlat budjetini shakllantirish masalaning yarmidir. Ikkinchi yarmi esa mablag‘larni xalqning manfaatlarini inobatga olgan holda taqsimlash va maqsadli sarflanishini taʼminlashdir. Davlat budjeti sohasida xalqning ishtirokini taʼminlash muhim kafolat rolini o‘taydi. Bu budjetni shakllantirish va taqsimlashda xalq istaklarini hisobga olishni, yaʼni jamoatchilik nazoratini faol yo‘lga qo‘yishni talab etadi. Konstitutsiyaga davlat budjetini shakllantirish va ijro etish ochiqlik va shaffoflik prinsiplari asosida amalga oshirilishi mazmundagi yangi moddaning kiritilishi budjet jaryonida keng ommani jalb qilish maqsadini ko‘zlamoqda.
Davlat budjeti sohasining shaffofligi mamlakatda moliyaviy ishonch hissini taʼminlash va makroiqtisodiy barqarorlikka yordam beradi. Budjet xarajatlari ustidan nazoratni, hukumat hisobdorligi va respublikaning investorlar uchun jozibadorligini oshiradi. Davlat budjetini shakllantirish hamda ijro etishda ochiqlik bo‘lishi korrupsion omillar kamayishiga xizmat qiladi. Natijada budjet mablag‘lari yanada adolatli, samarali taqsimlanadi va maqsadli sarflanadi”, — dedi u.
Alohida taʼkidlash joizki, so‘nggi vaqtda aholi davlat budjetining biri qismi taqsimotida faol ishtirok eta boshlagan. Yaʼni “Tashabbusli budjet” loyihasi doirasida odamlar talab qilgan yo‘nalishlarga budjetdan mablag‘lar ajratilmoqda. Bunda bevosita aholi ishtirokida qarorlar qabul qilish va ularni amalga oshirish amaliyoti joriy etildi. Mazkur amaliyot orqali aholiga o‘zini qiynayotgan muammolar, shu jumladan, mahalladagi kamchiliklar uchun pul ajratishni (yo‘llar, ijtmioiy obyektlar) budjetga kiritish va ularni tezlik bilan hal qilish imkoni yaratildi.
Xulosa qilib aytganda, konstitutsiyaga kiritilayotgan o‘zgartirishlar davlat budjetini shakllantirish, uning daromad va xarajat qismlarini belgilash, ijrosini taʼminlashda fuqarolar va fuqarolik jamiyati institutlarini jalb qilish, ularga bu jarayonda keng va faol qatnashish, jamoatchilik nazoratini amalga oshirish uchun tegishli tashkiliy va huquqiy shart-sharoitlar, kafolatlar yaratishga imkon beradi.
Izoh (0)