“Давлат бюджети тақсимотида халқ иштирокини таъминлаш муҳим қадам бўлади” — эксперт конституцияга киритилаётган ўзгартириш ҳақида

Янгиланаётган конституцияда давлат бюджети очиқлиги ва шаффофлиги таъминланиши алоҳида белгилаб қўйилмоқда. Бунинг учун бюджет шакллантирилиши ва ижро этилиши устидан жамоатчилик назорати ўрнатилишига урғу берилмоқда. Хўш, бунинг аҳамияти нималарда кўринади?

Мамлакат ривожланиши нафақат давлат бюджетига тушаётган маблағларнинг кўпайиши, балки пулларнинг тўғри ва самарали сарфланиши билан боғлиқ. Бюджет тақсимотида очиқлик ва шаффофликни кучайтириш ҳамда жамоатчилик назоратининг ўрнатилиши эса мазкур жараёнда муҳим аҳамиятга эга.

Оддийгина мисол сифатида маҳаллаларда мавжуд муаммоларни ҳал этиш бўйича айрим мурожаатларга мансабдорлар муносабатини олайлик. Уларнинг кўпчилиги “режага киритилди, молиялаштириш бўлса бажарамиз”, деган жавоблар беради. Бундай жавобларни олган фуқаролар маҳалладаги муаммоларнинг ечимини йиллаб кутади. Аммо у ҳал бўлмаслиги ҳам мумкин.

Мазкур ҳолатларнинг олдини олиш мақсадида янги таҳрирдаги Ўзбекистон конституциясига бюджетга оид алоҳида янги модда киритилмоқда. Бу орқали давлат бюджетини шакллантириш ва ижро этиш тартиблари очиқлик ҳамда шаффофлик принциплари асосида амалга оширилиши белгиланяпти. Давлат бюджетининг шакллантирилиши ҳамда ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини амалга оширишга оид нормалар ҳам киритилмоқда.

Олий Мажлиси ҳузуридаги Қонунчилик муаммолари ва парламент тадқиқотлари институти бўлим бошлиғи Ҳайрулла Рўзметов “Дарё” нашрига берган интервьюсида конституцияда давлат бюджети тақсимотида жамоатчилик назоратини кучайтириш белгиланаётгани катта янгилик эканини айтди.

“Давлат бюджетини шакллантириш масаланинг ярмидир. Иккинчи ярми эса маблағларни халқнинг манфаатларини инобатга олган ҳолда тақсимлаш ва мақсадли сарфланишини таъминлашдир. Давлат бюджети соҳасида халқнинг иштирокини таъминлаш муҳим кафолат ролини ўтайди. Бу бюджетни шакллантириш ва тақсимлашда халқ истакларини ҳисобга олишни, яъни жамоатчилик назоратини фаол йўлга қўйишни талаб этади. Конституцияга давлат бюджетини шакллантириш ва ижро этиш очиқлик ва шаффофлик принциплари асосида амалга оширилиши мазмундаги янги модданинг киритилиши бюджет жарёнида кенг оммани жалб қилиш мақсадини кўзламоқда.

Давлат бюджети соҳасининг шаффофлиги мамлакатда молиявий ишонч ҳиссини таъминлаш ва макроиқтисодий барқарорликка ёрдам беради. Бюджет харажатлари устидан назоратни, ҳукумат ҳисобдорлиги ва республиканинг инвесторлар учун жозибадорлигини оширади. Давлат бюджетини шакллантириш ҳамда ижро этишда очиқлик бўлиши коррупсион омиллар камайишига хизмат қилади. Натижада бюджет маблағлари янада адолатли, самарали тақсимланади ва мақсадли сарфланади”, — деди у.

Алоҳида таъкидлаш жоизки, сўнгги вақтда аҳоли давлат бюджетининг бири қисми тақсимотида фаол иштирок эта бошлаган. Яъни “Ташаббусли бюджет” лойиҳаси доирасида одамлар талаб қилган йўналишларга бюджетдан маблағлар ажратилмоқда. Бунда бевосита аҳоли иштирокида қарорлар қабул қилиш ва уларни амалга ошириш амалиёти жорий этилди. Мазкур амалиёт орқали аҳолига ўзини қийнаётган муаммолар, шу жумладан, маҳалладаги камчиликлар учун пул ажратишни (йўллар, ижтмиоий объектлар) бюджетга киритиш ва уларни тезлик билан ҳал қилиш имкони яратилди.

Хулоса қилиб айтганда, конституцияга киритилаётган ўзгартиришлар давлат бюджетини шакллантириш, унинг даромад ва харажат қисмларини белгилаш, ижросини таъминлашда фуқаролар ва фуқаролик жамияти институтларини жалб қилиш, уларга бу жараёнда кенг ва фаол қатнашиш, жамоатчилик назоратини амалга ошириш учун тегишли ташкилий ва ҳуқуқий шарт-шароитлар, кафолатлар яратишга имкон беради.