Sovet qo‘shinlari 1989-yil 15-fevralda Boris Gromov qo‘mondonligi ostida Afg‘onistondan chiqib ketdi. Panjshir Province Sovet Ittifoqi ishg‘oliga qarshi kurashgan qo‘mondon Ahmad Shoh Mas’ud haqida sana munosabati bilan videomaterial e’lon qildi. “Daryo” nashri quyida ushbu videomaterialning tarjimasini taqdim etadi.
.jpg)
1989-yil 15-fevralda so‘nggi sovet askari Afg‘oniston va O‘zbekiston o‘rtasidagi chegara ko‘prigidan o‘tib, sovet qo‘shinlarining Afg‘onistondagi to‘qqiz yillik mavjudligiga chek qo‘ydi. Jalolobodda rejim barcha kuchlarini shaharni himoya qilish va ta’minlashga qaratgan. Afg‘on mujohidlari (sovet-afg'on urushi paytida Sovet Ittifoqiga qarshi kurashgan turli qurolli guruhlar) buzg‘unchilik hujumlarini amalga oshirishi, hatto ikkinchi frontni ochishi kerak edi. Ammo Kobulga hujum qilish uchun mukammal holatda bo‘lgan qo‘mondon, mujohidlar rahbari Ahmad Shoh Mas’ud hech qachon bunday qilmagan. U Afg‘onistonning shimoli-sharqidagi katta hududni nazorat qilgan.
Mas’ud nazoratidagi Panjsher vodiysida Sovet Ittifoqining yirik hujumlariga qarshi to‘qqizta jang bo‘lib o‘tgan. Mas’ud armiyasi urushda sovet qo‘shinlariga munosib talafotlar yetkazgan. Aprel oyi boshida, afg‘onlar ruslar ustidan erishilgan yakuniy g‘alabani nishonlash uchun birinchi buzkashi (ko‘pkari) o‘yinini o‘tkazgan.
Ahmad Shoh Mas’ud 30 yoshdagi o‘ychan, o‘qimishli odam bo‘lgan. Lekin u ko‘pchilik afg‘onlar kabi pushtun emas, tojik edi. Shuning uchun muvaqqat hukumat uni rad etgan. U Pokistondan qurol-aslaha olib turgan va Jalolobod haqida birinchi marta BBC orqali eshitgan.
“Bizda yagona qo‘mondonlik yo‘qligining zarari ko‘rinib turdi. Koordinatsiya yetishmasligi turli jabhalarda bir vaqtda hujumlarni boshlamasligimizni anglatadi. Natijada hukumat o‘z resurslarini jamlab, bizni birma-bir otib tashlashi mumkin. Jalolobodda aynan shunday bo‘ldi”, — degan Mas’ud.
Mas’udning odamlari Sovet Ittifoqiga olib boradigan, Kobulning omon qolish kaliti bo‘lgan Salang magistral yo‘lini kuzatdi. Ular o‘n yil davomida undan foydalangan sovet transport vositalarini pistirmaga oldi. Ammo ruslar Afg‘onistonni tark etgach, Mas’ud bu yo‘l orqali oziq-ovqat ta’minoti Kobulga zararsiz yetkazilishiga ruxsat berdi. Mas’udning urushi tinch aholi bilan emasdi, balki Salang yo‘lida hujum qilish usullari va vositalari borligini isbotlash edi. Uning odamlari Salang magistral yo‘lini kuzatishi uchun yo‘l chetiga olib chiqilgan.
Ular yashiringan joylarida o‘tirib, yo‘ldan nimalar o‘tayotganini kuzatgan. Birgina yaxshi nishonga oladigan raketa tankni va undagi barchani yo‘q qila olardi. Yuz metr naridagi hukumat postidagi askarlar ham kuzatuv ostida ekanini bilmagan. Mas’udning odamlari bunday narsalarni o‘zlarining tabiiy o‘ljalari deb bilgan. Mas’ud nazarida Kobulni egallashning eng yaxshi yo‘li xalqni o‘z tomonida tutishdir.
“Biz Kobuldagi oddiy odamlar oziq-ovqat tanqisligidan aziyat chekishini istamaymiz. To‘g‘ri rejalashtirilgan, muvofiqlashtirilgan hujumga qarshi boshlanmaguncha, oziq-ovqat ta’minotini to‘xtatmaymiz”, — degan Mas’ud.
History
— Panjshir_Province (@PanjshirProvin1) February 14, 2023
On February 15, 1989
The last Soviet soldier crossed the border bridge between #Afghanistan and Uzbekistan, ending the nine-year presence of Soviet forces in Afghanistan. pic.twitter.com/XmGcMoYdSr
Jaloloboddagi ba’zi mujohid kuchlaridan farqli o‘laroq, Mas’ud o‘z mahbuslariga yaxshi munosabatda bo‘lgan. Ammo uning izdoshlari har bir mahbusni tekshirishni so‘ragan. Mas’udning insonparvar yondashuvi Pokistondagi Peshovarda ham qadrlanmagan.
“U ko‘p xatolarga yo‘l qo‘ydi, masalan, Rossiya bilan sulh bitimi. Hech bir qo‘mondon bunday xatoga yo‘l qo‘ymagan. U Kobul rejimi bilan yana bir yashirin kelishuvga erishdi. Kobul rejimiga qarshi kurashish o‘rniga u o‘z qo‘shinlarini shimolga yubordi”, — degan afg‘onistonlik siyosatchi, mujohidin Gulbiddin Hikmatyor.
Iyul oyiga kelib Hikmatyor va Mas’ud o‘rtasidagi nizo yanada chuqurlashadi. Mas’udning bir guruh yuqori martabali kishilari pistirmaga tushadi, oqibatda ularning 30 nafari vafot etadi. Omon qolganlar pistirmada halok bo‘lganlar omadli bo‘lganini aytgan.
“Qo‘mondonlarning ko‘zlari o‘yilgandi. Keyin burun va quloqlarini kesib tashlashgan. Shundan so‘ng ularning qorinlarini ochib, barcha a’zolari sindirishgan. Ular uzoq vaqt qiynoqqa solingan. Ularning o‘limiga ko‘p vaqt kerak bo‘lgan”, — degan voqea guvohlaridan biri.
Mas’ud qotillarni topish bo‘yicha operatsiya o‘tkazishni buyurgan, lekin jarayonni suratga olish uchun odamlariga ergashishga ruxsat bermagan.
“Bularning barchasini amalga oshirgan insonlar rahbariyat bilan yaqin aloqada ekaniga shubha yo‘q. Hikmatyor odamlariga birlashgan front bo‘lmasa, muvaffaqiyatga erisha olmasligimizni aytdim. Biz bunaqada Afg‘onistonda hech narsaga erisha olmaymiz”, — degan edi Mas’ud.
Uning odamlari pistirma sababchilarini, jumladan, Hikmatyorning bosh qo‘mondonlaridan biri Said Jamolni ham qo‘lga oladi. Shundan so‘ng Hikmatyor muvaqqat hukumat tarkibini tark etadi. Mas’ud esa Peshovardagi odamlarga qotillarni sud qilishiga ruxsat berdi.
“Peshovardagi siyosatchilarimizga kelsak, shuni ta’kidlashim kerakki, ular Kobul hukumatini qanday ag‘darish haqida kam o‘ylagan va buning o‘rniga o‘z kuchlarini boshqa ishlarga sarflagan. Agar ular rejimni mag‘lub etish haqida o‘ylasa, muammolarimiz unchalik katta bo‘lmasdi”, — degan Mas’ud.
Izoh (0)