Sayyoramiz o‘z tarixida bir nechta muzlik davrlarini boshdan kechirgan. Bu global sovish davri bo‘lib, vaqt bo‘yicha turli muddatlarda davom etgan. AQSHning Arizona shtat universiteti olimi Denis Su o‘z maqolasida bu davrlar haqiqatda nechta bo‘lgani, biz hozir ham so‘nggi muzlik davrida yashayotganimiz, ammo nima uchun buni his qilmayotganimiz haqida aytib berdi.
Muzlik davri — bu global sovish va Yerdagi o‘rtacha yillik haroratning pasayishi bilan tavsiflanadigan davr. Muzlik davri bir necha milliondan bir necha o‘n millionlab yilgacha davom etishi mumkin. Muzlik davrida Yerning shimoliy yarim shari katta qismining yuzasi muz qatlamlari va muzliklar bilan qoplangan.
Yerda nechta muzlik davri bo‘lib o‘tgan?
“Yerda kamida 5 ta yirik muzlik davri bo‘lgan. Ulardan birinchisi taxminan 2 milliard yil oldin boshlangan va taxminan 300 million yil davom etgan. Eng so‘nggi yirik muzlik davri taxminan 2,6 million yil oldin boshlangan va texnik jihatdan biz ushbu muzlik davrda yashashni davom ettiryapmiz”, — deydi Su.
Olimning ta’kidlashicha, hozir biz muz bilan qoplangan sayyorani va haroratning keskin pasayishini ko‘rmayotganimizga sabab muzlik davrida yuqori haroratli oraliq davrlar ham bo‘ladi, bunday harorat sovuqning o‘rnini egallaydi, bunday davr esa muzlararo era deb ataladi.
Oxirgi muzlik davri
“Muzlik davri konsepsiyasi haqida gap ketganda, zamonaviy odamlar taxminan 115 ming yil avval boshlanib, taxminan 11 ming yil avval tugagan so‘nggi muz davrini nazarda tutadi. Shuning uchun biz hozir aynan shu davrda boshlangan muzliklararo erada yashayapmiz. Keyingi yirik sovish hodisasi bir necha ming yil ichida sodir bo‘lishi kutilmoqda”, — deydi Su.
Muzlik davrining so‘nggi sovuq davrida Shimoliy Amerika va Yevrosiyoning ko‘p qismi muz qatlamlari bilan qoplangan. Sayyoradagi o‘rtacha harorat Selsiy bo‘yicha 8 darajani tashkil etgan, bu hozirgidan 6 darajaga past.
Megafauna
“O‘sha paytda sayyoramizda cho‘llar, savannalar va dashtlar kabi qurg‘oqchil joylar ko‘proq edi, chunki suvning katta qismi muz qatlamlarida bo‘lgan. Bundan tashqari, dengiz sathi hozirgidan ancha past edi. Hayvonlar orasida bizga tanish bo‘lgan qo‘ng‘ir ayiqlarni, bug‘ularni va bo‘rilarni, shuningdek, megafauna vakillarini — ulkan hayvonlar, ular orasida 11 ming yil oldin nobud bo‘lgan mamontlar, mastodonlar, xanjar tishli mushuklar va ulkan yalqovlar bo‘lgan — uchratish mumkin edi”, — deb ta’kidlaydi Su.
Bu gigant hayvonlar nima sababdan yo‘qolib ketgani haqida haligacha aniq fikr yo‘q. Ko‘pgina olimlarning fikricha, ushbu sutemizuvchilarning qadimgi odamlar tomonidan ovlanishi bunda muhim rol o‘ynagan.
Izoh (0)