Bugun, 19-dekabr kuni bo‘lib o‘tgan Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi yig‘ilishida 2022-yil uchun davlat budjeti to‘g‘risidagi qonunga o‘zgartishlar kiritish haqidagi qonun loyihasi ko‘rib chiqildi va qabul qilindi.
Majlisda deputat Doniyor G‘aniyev Moliya vazirligidan budjetdan avtomobil korxonalari utilizatsiya yig‘imlarini qoplab berish uchun 225 milliard so‘m qo‘shimcha subsidiya berilishi qanchalik mantiqli ekani haqida so‘radi.
“Xarajatlardan biri xorij mamlakatlariga eksport qilinayotgan avtomobil sanoati korxonalari transport xarajatlari uchun deb aytildi. Lekin tushuntirish xatida ko‘rish mumkinki, bu mablag‘lar transport xarajatlari emas, utilizatsiya xarajatlari uchun. Ya’ni eksportga yuborilgan davlatlar tariflari bo‘yicha belgilangan utilizatsiya yig‘imlarini qoplab berish uchun qo‘shimcha 225 milliard so‘m ilgari surilyapti. Lekin bundan oldingi muhokamalarda qayta-qayta aytdikki, hozirgi iqtisodiy holat fiskal xarajatlarimizni tartibga solish va optimallashtirishni talab etmoqda. Chunki iqtisodiy o‘sish avvalgidek emas.
Geosiyosiy vaziyatni hammmamiz ko‘rib turibmiz. Lekin shunday vaziyatda ham negadir eksport qilayotgan avtomobil sanoat korxonalari, asosan ikkita monopol korxonani subsidiya bilan qo‘llab-quvvatlayapmiz.
Eng yomoni, oddiy qilib tushuntirganda biz bu mablag‘lar bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘sha eksport qilinayotgan mamlakat fuqarolarini cho‘ntagiga pul solyapmiz. Ya’ni utilizatsiya yig‘imini qoplab berish orqali eksportga yuborilayotgan avtomobilni sotib olayotgan rossiyalik yoki beloruslik xaridorga avtomobil narxining arzon bo‘lishini ta’minlayapmiz.
Bu bugungi kunda qanchalik ustivor? Boshqa xarajatlarni qisqartirayotgan paytda, to‘g‘ridan to‘g‘ri monopol korxonalarni xorijdagi mijozi sotib oladigan mashina arzon bo‘lishi uchun 225 milliard so‘m qo‘shimcha subsidiya berishimiz qanchalik mantiqli”, – deya savol berdi deputat.
Bunga javoban, Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirining birinchi o‘rinbosari Ilhom Norqulov bu masala noto‘g‘ri talqin qilinayotganini aytdi.
“Bu masalaga biroz aniqlik kiritmoqchi edim. Chunki ijtimoiy tarmoqlarda ham sal noto‘g‘ri talqini chiqib ketdi. Fraksiyalar yig‘ilishida bu savolga javob berilgan. Bu yerda utilizatsiya bo‘yicha yig‘im qaytarib berilmayapti, balki 2020—2022-yillarda mamlakatimiz eksportyorlari, faqat avtomobil eksportyorlari emas, tekstil korxonalari va boshqa asosiy eksport bozoriga chiqayotgan korxonalarimizni qo‘llab-quvvatlash uchun transport xarajatlarini kompensatsiya qilib berish nazarda tutilgan.
Va uni manbalari utilizatsiyadan tushadigan pullar deb ko‘rsatilgan. Bir narsani aytish kerak, qanchalik adolatli deyapsiz. Bu yerda avtosanoat haqida gap ketmayapti. Hozir hatto dengizga chiqish imkoniyati bor davlatlar ham raqobat bozorida o‘zlarini eksportyor korxonalariga transport bo‘yicha subsidiyalarni bermoqda.
Shu nuqtayi nazaridan mazkur siyosat qilingan. Qo‘yilayotgan pul mablag‘lari faqatgina 2022-yilga emas, oldingi yillar uchun ham yig‘ilib kelingan kompensatsiya uchun talab hisoblanadi”, – dedi vazirlik rasmiysi.
Doniyor G‘aniyev javobga e’tiroz bildirib, vazir o‘rinbosaridan deputatlarni masalani noto‘g‘ri tushungan qilib ko‘rsatishga urinmamaslikni so‘radi.
“Men bu javobga juda ham katta e’tiroz bildiraman. Bu javob bilan hozir meni to‘g‘ridan to‘g‘ri yolg‘onchiga aylantiryaptilar. Istasangiz tushuntirish xatini o‘qib berishim mumkin. Bu yerda hech qanaqa transport xarajatlari, tekstil yoki boshqa sohadagi eksportyolar haqida gap ketmayapti.
Ular uchun alohida eksportga ko‘maklashish jamg‘armasi bor va u umuman boshqa jamg‘arma. Fraksiyada sizning hamkasbingiz qaysi korxonaga qancha pul ketayotganini aytib bergan. Ya’ni UzAuto‘ga bir yuz qanchadir milliard so‘m, Samarqadagi og‘ir yuk avtomobillari ishlab chiqaradigan korxonaga 87 milliard so‘m chiqayotganini aytdi.
Siz meni yolg‘onchi qilayapsiz. Men vazir qo‘l qo‘ygan tushuntirish xatini o‘qib beryapman. Qanqasiga javobni chalg‘ityapsizlar? Bu yerda hamma o‘qishni biladi. Jamoatchilik oldida bizni noto‘g‘ri tushungan qilib ko‘rsatish o‘rniga to‘g‘ri javobni beraqolinglar”, – dedi Doniyor G‘aniyev.
Ilhom Norqulov mazkur masala yuzasidan alohida uchrashuv tashkil qilish taklifini berdi.
“Doniyor aka, yana bir marta tushuntirish berib ketmoqchiman. Men uzr so‘rayman. Boshida aytdim sizga, bu savol-javob bo‘yicha u yerda noto‘g‘ri tushunish bo‘lgan. Bu narsani biz ham ichkarida muhokama qildik. Va buni Moliya vazirligi va tegishli korxonalar bilan gaplashib sizga aniqlashtirilgan javobni beryapmiz. Agar bo‘ladi desangizlar, ruxsat bersangizlar, bu masala bo‘yicha alohida uchrashuv qilib, izoh va tushuntirish berishga tayyormiz”, – deya so‘zni yakunladi vazir o‘rinbosari.
Avvalroq bosh vazir o‘rinbosari – iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vaziri Jamshid Qo‘chqorov 2023-yilda O‘zbekistonda kutilayotgan muhim iqtisodiy o‘zgarishlar haqida ma’lumot bergandi.
Izoh (0)