Bne intellinews nashri bosh muharriri Ben Aris Samarqandda bo‘lib o‘tgan II O‘zbekiston iqtisodiy forumi haqida “Daryo” uchun maxsus maqolasini taqdim etdi.
O‘zbekiston mintaqadagi boshqa ko‘plab mamlakatlardan farqli o‘laroq, kuchli o‘sish sur’atlariga erishmoqda. Mamlakat retsessiyaga uchramaydigan, balki yiliga 6 foizga o‘sishda davom etadigan kam sonli davlatlardan biri bo‘ldi.
Garchi mamlakatda 12 foizlik yuqori inflyatsiya qayd etilgan bo‘lsa ham, Markaziy bankning konservativ siyosati inflyatsiyani ushlab turishga muvaffaq bo‘ldi. Biroq Yevrosiyoning aksariyat qismida Markaziy banklar narxlarning o‘sishini oldini olish uchun stavkalarni agressiv ravishda oshirishga majbur bo‘lmoqda.
Lekin eng quvonarlisi mamlakatda aholi sonining keskin o‘sishidir, chunki mintaqadagi aksariyat davlatlar fuqarolari sonining qisqarishi sababli demografik falokatdan aziyat chekmoqda.
O‘zbekiston Sobiq Ittifoq davlatlari orasida aholi soni bo‘yicha eng kuchli o‘sishga ega bo‘lib, yaqin uch yil ichida fuqarolar soni bo‘yicha ham Ukraina, ham Polshani ortda qoldirishi kutilmoqda. Bu esa uzoq muddatli barqaror o‘sishning asosi bo‘ladi.
Biroq aholining tez o‘sib borayotgani hukumatga ham qiyinchilik tug‘dirmoqda, chunki ko‘payib borayotgan yoshlarini ish bilan ta’minlash zarur. Shu bois anjuman “Xalq iqtisodiy islohotlar markazida” mavzusiga bag‘ishlandi.
Hukumat va Xalqaro moliya institutlari dasturlari oddiy fuqarolarning turmush farovonligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib, daromadlarni ikki baravar oshirish, ta’lim va sog‘liqni saqlash sohalarini yaxshilashga alohida e’tibor qaratadi.
Konferensiya islohotlarning ikkinchi bosqichi va yangi besh yillik rejaning boshlanishini anglatadi. Oxirgi reja muvaffaqiyatli bo‘ldi, chunki u o‘zgarishlar uchun zamin yaratdi va iqtisodiyotda ishbilarmonlik faolligi sezilarli darajada oshdi.
Davlat iqtisodiyotda jiddiy ishtirok etishda davom etayotgani uchun xususiylashtirish asosiy o‘zgarish bo‘lib qolmoqda. Masalan, bank sektori — davlatga tegishli Qishloq Qurilish Bankning birinchi IPO’si joriy yil oxirigacha amalga oshirilishi rejalashtirilgan.
Xuddi shunday, “UzAvto” va “O‘zmetkombinat”ning birinchi aksiyalari yaqin orada Toshkent fond birjasi listingi bilan amalga oshirilishi kutilmoqda. Birjaning o‘zi esa Clearstream xalqaro to‘lovlar va hisob-kitoblar tizimiga ulanish bosqichida.
Bu yakunlangach, xalqaro investorlar O‘zbekiston kapital bozorlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri kirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Rossiya, Ukraina va Gruziya kabi mamlakatlar tajribasiga ko‘ra, Clearstream bilan bog‘lanishdan so‘ng, milliardlab dollarlik investitsiya kapitali mahalliy kapital bozoriga kelib tushadi. Shundan so‘ng, ular hukumat va yetakchi mahalliy korporatsiyalar uchun asosiy yangi moliya manbalariga aylanadi.
Biroq ushbu dalda beruvchi o‘zgarishlarga qaramay, konferensiya delegatlari oldinda uzoq va qiyin yo‘l bor deb o‘ylamaydi: uchta yetakchi kompaniyaning IPO’sida faqat kichik miqdordagi aksiyalar (10 foizdan kam) chiqarilgan, undan keyin ham kompaniyalar asosan hukumat nazorati ostida qoladi, — deb yozadi mutaxassis.
Ularni xususiylashtirish va aksiyadorlar, shu jumladan davlat va kichik chakana investorlar oldida shaffof hisobot berish jarayoni bir necha yil davom etadi.
Xususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va jozibador ishbilarmonlik muhitini yaratish bo‘yicha qonunchilik bazasini modernizatsiya qilish uzoq davom etadigan jarayon bo‘lib, bir necha yil davom etishi kutilmoqda.
Hukumat oldinda turgan muammolarni tushunishini va islohotlarni davom ettirishga to‘liq sodiqligini ko‘rsatdi, ammo konferensiyadagi aksariyat sessiyalarda yana bir takrorlanadigan mavzu — dunyo misli ko‘rilmagan “noaniqlik” davrini boshdan kechirayotganini unutmaslik kerak.
Investorlar O‘zbekiston kabi chegara bozoriga sarmoya kiritishda allaqachon ehtiyotkor bo‘lmoqda, ammo hozir Markaziy Osiyodagi geosiyosiy vaziyat tufayli bu yanada qiyinlashmoqda.
Butun dunyo bo‘ylab inflyatsiya va Markaziy banklar pul-kredit siyosatining keskinlashuvi O‘zbekistonga ta’sir ko‘rsatdi, chunki bu xalqaro kapital bozorlarida qarz olish narxini qimmatlashtirdi.
Clearstream’ga ulanish hukumatga yaqinda so‘mdagi obligatsiyalar chiqarilishi 1 milliard dollardan oshgan ichki obligatsiyalar bozorida yangi xalqaro investitsiyalarga kirish imkonini beradi, — deyiladi maqolada.
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki noyabr oyida O‘zbekistonning davlat so‘midagi obligatsiyalarini sotib olgan birinchi xorijiy investor bo‘ldi. Ammo xalqaro kapital bozorlariga integratsiyalashuv jarayonini yakunlash uchun kamida bir yil yoki undan ko‘proq vaqt kerak bo‘ladi.
Shu bilan birga, noaniqlik sharoitida hukumat xususiy kapitalni jalb qilish asosida o‘sish modelini o‘zgartirish va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan investitsiya dasturlari bilan hamkorlikda tashqi kapitalni jalb qilish uchun DXSH (davlat-xususiy sheriklik) mexanizmidan foydalanish niyatida.
Turkiyalik hamkorlar bilan Toshkentda yangi va yuqori samarali gaz yoqilg‘isi elektr stansiyasini qurish kabi bir qancha muvaffaqiyatli DXSH loyihalari allaqachon amalga oshirilgan.
Ammo DXSH loyihalarini tashkil qilish qiyin va agar o‘sish xususiy kapital oqimiga asoslangan bo‘lsa, mamlakat jalb qilishi kerak bo‘lgan umumiy to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar o‘rnini bosa olmaydi.
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi orqali kichik aktivlarni xususiylashtirish natijasida jalb etilayotgan muhim xususiy kapital manbalari joriy yil oxirigacha qariyb 1 milliard dollarlik mingga yaqin aktivlarni sotuvga tayyorladi.
Samarqandda bo‘lib o‘tgan iqtisodiy sammitda boshlangan O‘zbekistondagi islohotlarning ikkinchi bosqichi nomi bo‘lgan “Yangi O‘zbekiston”ga o‘tishda xorijiy investorlar katta rol o‘ynaydi, — deb yozadi Ben Aris.
O‘zbekistonni jozibador sarmoyaviy yo‘nalishga aylantirish bo‘yicha o‘zgarishlar davom etar ekan, mahalliy investorlar iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
“Daryo”ning “Forum shunchaki pulni behuda sarflash vositasi bo‘lib qolmadimi?” degan savoliga Ben Aris quyidagicha javob berdi:
Menimcha bunday emas. Ammo reja xususiy kapitalga o‘tish jarayoniga kuchli tayangan. Hukumat xususiylashtirish qancha vaqt davom etishi haqida qanday to‘xtamga kelganidan bexabarman. Bu jarayonda birdan ko‘p narsa kutish yaramaydi, chunki xususiylashtirish qiyin va uzoq vaqt talab etadigan jarayon.
Shu sababli, mahalliy kapitalga tayanuvchi B rejasi kerak. Bu esa Davlat aktivlarini boshqarish agentligining zimmasidagi ish. Hozir O‘zbekistonda iqtisodiyot mustahkam, chunki inflyatsiya nazorat ostida. Zaxira va o‘sish kuchli. Demak, hukumat bosim ostida emas.
Jarayon sekin amalga oshirilsa yaxshi bo‘ladi. Demak, hukumat sarmoyadorlar ishonchini suiiste’mol qilmaslik uchun ko‘p mehnat qilishi kerak.
Biroq investorlar hukumat va’dalarini buzmasligiga ishonch hosil qilishi uchun ko‘proq vaqt kerak bo‘ladi. Bu bir necha yil davom etishi mumkin. Lekin forum to‘g‘ri yo‘nalishda qadam tashladi.
Izoh (0)