Bne intellinews нашри бош муҳаррири Бен Арис Самарқандда бўлиб ўтган II Ўзбекистон иқтисодий форуми ҳақида «Дарё» учун махсус мақоласини тақдим этди.
4—5 ноябрь кунлари Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтган II Ўзбекистон иқтисодий форуми муваффақият билан ўтди.
Ўзбекистон минтақадаги бошқа кўплаб мамлакатлардан фарқли ўлароқ, кучли ўсиш суръатларига эришмоқда. Мамлакат рецессияга учрамайдиган, балки йилига 6 фоизга ўсишда давом этадиган кам сонли давлатлардан бири бўлди.
Гарчи мамлакатда 12 фоизлик юқори инфляция қайд этилган бўлса ҳам, Марказий банкнинг консерватив сиёсати инфляцияни ушлаб туришга муваффақ бўлди. Бироқ Евросиёнинг аксарият қисмида Марказий банклар нархларнинг ўсишини олдини олиш учун ставкаларни агрессив равишда оширишга мажбур бўлмоқда.
Лекин энг қувонарлиси мамлакатда аҳоли сонининг кескин ўсишидир, чунки минтақадаги аксарият давлатлар фуқаролари сонининг қисқариши сабабли демографик фалокатдан азият чекмоқда.
Ўзбекистон Собиқ Иттифоқ давлатлари орасида аҳоли сони бўйича энг кучли ўсишга эга бўлиб, яқин уч йил ичида фуқаролар сони бўйича ҳам Украина, ҳам Польшани ортда қолдириши кутилмоқда. Бу эса узоқ муддатли барқарор ўсишнинг асоси бўлади.
Бироқ аҳолининг тез ўсиб бораётгани ҳукуматга ҳам қийинчилик туғдирмоқда, чунки кўпайиб бораётган ёшларини иш билан таъминлаш зарур. Шу боис анжуман «Халқ иқтисодий ислоҳотлар марказида» мавзусига бағишланди.
Ҳукумат ва Халқаро молия институтлари дастурлари оддий фуқароларнинг турмуш фаровонлигини таъминлашга қаратилган бўлиб, даромадларни икки баравар ошириш, таълим ва соғлиқни сақлаш соҳаларини яхшилашга алоҳида эътибор қаратади.
Конференция ислоҳотларнинг иккинчи босқичи ва янги беш йиллик режанинг бошланишини англатади. Охирги режа муваффақиятли бўлди, чунки у ўзгаришлар учун замин яратди ва иқтисодиётда ишбилармонлик фаоллиги сезиларли даражада ошди.
Давлат иқтисодиётда жиддий иштирок этишда давом этаётгани учун хусусийлаштириш асосий ўзгариш бўлиб қолмоқда. Масалан, банк сектори — давлатга тегишли Қишлоқ Қурилиш Банкнинг биринчи IPO’си жорий йил охиригача амалга оширилиши режалаштирилган.
Худди шундай, «УзАвто» ва «Ўзметкомбинат»нинг биринчи акциялари яқин орада Тошкент фонд биржаси листинги билан амалга оширилиши кутилмоқда. Биржанинг ўзи эса Clearstream халқаро тўловлар ва ҳисоб-китоблар тизимига уланиш босқичида.
Бу якунлангач, халқаро инвесторлар Ўзбекистон капитал бозорларига тўғридан-тўғри кириш имкониятига эга бўлади. Россия, Украина ва Грузия каби мамлакатлар тажрибасига кўра, Clearstream билан боғланишдан сўнг, миллиардлаб долларлик инвестиция капитали маҳаллий капитал бозорига келиб тушади. Шундан сўнг, улар ҳукумат ва етакчи маҳаллий корпорациялар учун асосий янги молия манбаларига айланади.
Бироқ ушбу далда берувчи ўзгаришларга қарамай, конференция делегатлари олдинда узоқ ва қийин йўл бор деб ўйламайди: учта етакчи компаниянинг IPO’сида фақат кичик миқдордаги акциялар (10 фоиздан кам) чиқарилган, ундан кейин ҳам компаниялар асосан ҳукумат назорати остида қолади, — деб ёзади мутахассис.
Уларни хусусийлаштириш ва акциядорлар, шу жумладан давлат ва кичик чакана инвесторлар олдида шаффоф ҳисобот бериш жараёни бир неча йил давом этади.
Хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва жозибадор ишбилармонлик муҳитини яратиш бўйича қонунчилик базасини модернизация қилиш узоқ давом этадиган жараён бўлиб, бир неча йил давом этиши кутилмоқда.
Ҳукумат олдинда турган муаммоларни тушунишини ва ислоҳотларни давом эттиришга тўлиқ содиқлигини кўрсатди, аммо конференциядаги аксарият сессияларда яна бир такрорланадиган мавзу — дунё мисли кўрилмаган «ноаниқлик» даврини бошдан кечираётганини унутмаслик керак.
Инвесторлар Ўзбекистон каби чегара бозорига сармоя киритишда аллақачон эҳтиёткор бўлмоқда, аммо ҳозир Марказий Осиёдаги геосиёсий вазият туфайли бу янада қийинлашмоқда.
Бутун дунё бўйлаб инфляция ва Марказий банклар пул-кредит сиёсатининг кескинлашуви Ўзбекистонга таъсир кўрсатди, чунки бу халқаро капитал бозорларида қарз олиш нархини қимматлаштирди.
Clearstream’га уланиш ҳукуматга яқинда сўмдаги облигациялар чиқарилиши 1 миллиард доллардан ошган ички облигациялар бозорида янги халқаро инвестицияларга кириш имконини беради, — дейилади мақолада.
Европа тикланиш ва тараққиёт банки ноябрь ойида Ўзбекистоннинг давлат сўмидаги облигацияларини сотиб олган биринчи хорижий инвестор бўлди. Аммо халқаро капитал бозорларига интеграциялашув жараёнини якунлаш учун камида бир йил ёки ундан кўпроқ вақт керак бўлади.
Шу билан бирга, ноаниқлик шароитида ҳукумат хусусий капитални жалб қилиш асосида ўсиш моделини ўзгартириш ва давлат томонидан қўллаб-қувватланадиган инвестиция дастурлари билан ҳамкорликда ташқи капитални жалб қилиш учун ДХШ (давлат-хусусий шериклик) механизмидан фойдаланиш ниятида.
Туркиялик ҳамкорлар билан Тошкентда янги ва юқори самарали газ ёқилғиси электр станциясини қуриш каби бир қанча муваффақиятли ДХШ лойиҳалари аллақачон амалга оширилган.
Аммо ДХШ лойиҳаларини ташкил қилиш қийин ва агар ўсиш хусусий капитал оқимига асосланган бўлса, мамлакат жалб қилиши керак бўлган умумий тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ўрнини боса олмайди.
Давлат активларини бошқариш агентлиги орқали кичик активларни хусусийлаштириш натижасида жалб этилаётган муҳим хусусий капитал манбалари жорий йил охиригача қарийб 1 миллиард долларлик мингга яқин активларни сотувга тайёрлади.
Самарқандда бўлиб ўтган иқтисодий саммитда бошланган Ўзбекистондаги ислоҳотларнинг иккинчи босқичи номи бўлган «Янги Ўзбекистон»га ўтишда хорижий инвесторлар катта рол ўйнайди, — деб ёзади Бен Арис.
Ўзбекистонни жозибадор сармоявий йўналишга айлантириш бўйича ўзгаришлар давом этар экан, маҳаллий инвесторлар иқтисодиётни ривожлантиришда муҳим рол ўйнайди.
«Дарё»нинг «Форум шунчаки пулни беҳуда сарфлаш воситаси бўлиб қолмадими?» деган саволига Бен Арис қуйидагича жавоб берди:
Менимча бундай эмас. Аммо режа хусусий капиталга ўтиш жараёнига кучли таянган. Ҳукумат хусусийлаштириш қанча вақт давом этиши ҳақида қандай тўхтамга келганидан бехабарман. Бу жараёнда бирдан кўп нарса кутиш ярамайди, чунки хусусийлаштириш қийин ва узоқ вақт талаб этадиган жараён.
Шу сабабли, маҳаллий капиталга таянувчи Б режаси керак. Бу эса Давлат активларини бошқариш агентлигининг зиммасидаги иш. Ҳозир Ўзбекистонда иқтисодиёт мустаҳкам, чунки инфляция назорат остида. Захира ва ўсиш кучли. Демак, ҳукумат босим остида эмас.
Жараён секин амалга оширилса яхши бўлади. Демак, ҳукумат сармоядорлар ишончини суиистеъмол қилмаслик учун кўп меҳнат қилиши керак.
Бироқ инвесторлар ҳукумат ваъдаларини бузмаслигига ишонч ҳосил қилиши учун кўпроқ вақт керак бўлади. Бу бир неча йил давом этиши мумкин. Лекин форум тўғри йўналишда қадам ташлади.
Изоҳ (0)