“Xususiylashtirish hajmini bir mlrd dollarga yetkazamiz”. Davlatga tegishli bir qator yirik korxonalar sotilishi ma’lum qilindi

O‘zbekistonda bir qator yirik davlat korxonalarini xususiylashtirish ishlari davom etmoqda va ayrimlarini bu jarayonga tayyorlash boshlanadi. Samarqandda bo‘lib o‘tgan iqtisodiy forumda mazkur masalada alohida sessiya tashkil etildi va unda Davlat aktivlarini boshqarish agentligi direktori Akmalxon Ortiqov ma’ruza qildi.

“Xususiylashtirish ko‘lami kattalashmoqda”

Bugungi kungacha mingdan ortiq davlatga tegishli ko‘chmas mulk obyektlari xususiylashtirildi. Shu bilan birga, davlat korxonalarini xususiylashtirish jarayoni ham davom etmoqda. Yaqinda qabul qilingan prezident farmoni bilan xususiylashtirishga katta start berildi. Bu birdaniga hamma davlat korxonalarini sotish emas, balki xususiylashtirishga tayyorlashdir.

Avvalo, qanday qilib sotish kerak, degan savolga aniq javob bo‘lishi zarur. Masalan, issiqlik elektr stansiyalarini xususiylashtirish kerak. Lekin qanday qilib? Har bir elektr stansiyani alohida sotish kerakmi yoki davlat ulushining bir qismini strategik investorga sotgan ma’qulmi, degan savollarga javob berish uchun ham xalqaro konsultantlarni yollayapmiz.

“O‘zbekiston havo yo‘llari”ni xususiylashtirish bo‘yicha konsultant yollaymiz. Yoki bo‘lmasa, telekommunikatsiya sohasida mobil kompaniya bor – UMS. Uni ham xususiylashtirish bo‘yicha konsultant yollaymiz.

Ayrim odamlar xususiylashtirish jarayonlari sekinlashib qoldi, degan fikrlarni bildirmoqda. Bu noto‘g‘ri. Hozirda xususiylashtirish jarayonlari ko‘lam jihatdan kattalashib bormoqda. Eng to‘g‘ri qarorlarni qabul qilish albatta, katta mas’uliyat. Har bir yirik korxona ortida minglab ish o‘rinlari turibdi. Biz barcha jihatlarni hisobga olishimiz zarur.

Xususiylashtirishdan davlatga qancha mablag‘ tushmoqda?

2021-yilgacha xususiylashtirishdan tushgan mablag‘lar budjetning manbai sifatida qaralmagan. O‘tgan yili xususiylashtirishdan tushgan pullar qariyb 700 million dollar atrofida bo‘ldi. Shundan 400 million dollarga yaqin pullar xususiylashtirish jamg‘armasiga kelib tushgan. 2022-yilning o‘tgan davrida xususiylashtirish jarayoni 5 trillion so‘mdan ortiq miqdorni qamrab olgan bo‘lsa, shundan 4 trillion so‘mga yaqin mablag‘lar jamg‘armamizga kelib tushgan.

Yil oxirigacha oldimizda katta rejalar bor. Katta loyihalar mavjud. Xususiylashtirish hajmini qariyb bir milliard dollarga yetkazmoqchimiz. Buning uchun oldimizda yakuniga yetkazilishi lozim bo‘lgan ko‘p ishlar turibdi.

“Dehqonobod kaliy zavodi”ni xususiylashtirish bo‘yicha qo‘limizda mandatimiz bor. Lekin nima uchun xususiylashtirishni e’lon qilmayapmiz? Chunki uni sotish muammo emas, zavodning ertaga ishlashi va investorga jozibador taklif kiritish eng katta masala bo‘lib turibdi. Mineral xomashyo bazasini xalqaro standart darajasiga ko‘tarib, zavodni keyin sotmoqchimiz. Investor bu yerga ishonch va kafolatga ega bo‘lsagina keladi. Yoki bo‘lmasa, oldimizda “Farg‘ona azot”ni xususiylashtirish masalasi turibdi. Bu tabiiy gazda ishlaydigan korxona. Konsultantlar tomonidan mazkur zavod bo‘yicha investorga nima kafolat berasan, degan savol bo‘ldi. Chunki tabiiy gazni bu zavodga kamida 10 yillik kafolatini berishimiz kerak. Mana shunaqangi ishlarni amalga oshirish lozim. “Farg‘ona azot”da 5 ming 500 nafarga yaqin odam ishlaydi. Ertaga zavod sotilganda tabiiy gaz ta’minotida uzilishlar bo‘lmasligi kerak. Xususiy mulkka aylantirishning shu nuqtalarni ham hisobga olish zarur. Biz bir tomondan xomashyo kafolatini beryapmiz. Albatta, u xomashyoni osmonga uchirib yubormaydi, zavodda ishlab chiqarishda foydalanadi. Ikkinchi tomondan, kafolatlangan ish o‘rinlari saqlab qolinadi. Va investor keyingi korxonani rivojlantirish uchun ham ishonch bilan pul tikadi.

Coca-Cola’ning davlat ulushi sotilgandan keyingi taqdiri haqida

O‘tgan yili Coca-Cola’dagi 57 foiz davlat ulushini xususiylashtirganimiz yaxshi jarayon bo‘ldi. Yuqori narxga xususiylashtirdik. U haqiqiy egasiga sotilgani uchun, tadbirkor butun korxonani sifat jihatdan yaxshilash ustida ishlamoqda. Ya’ni hozirda Coca-Cola Samarqandda zavod qurishni boshladi. Bu zavod qurilishiga investor tomonidan 78-80 million dollar atrofida investitsiya qilinishi rejalashtirilgan. Yana bir yo‘nalish Urganchda Coca-Cola zavodlaridan biri joylashgan. U yerda jihozlar eskirgan. Unga yana 40 million dollar sarflanmoqda. Uchinchisi, kompaniyaning Namangan shahri markazida zavodi bor. Uni shahardan chetroqqa ko‘chirish taklifi bildirilyapti. Buning uchun ham kamida 40 million dollar pul sarflash rejasi mavjud.

Tadbirkor 252 million dollar davlatga pul to‘lab zavodni sotib oldi. Uning orqasidan yana 160 million dollar investitsiya olib kelyapti. Korxona O‘zbekistonda ishlab turibdi, unga soliq to‘layapti, ishchilar ishlamoqda. Hammasi amalga oshirilyapti. Demak, davlat korxonalarini xususiylashtirishga investorni jalb qiladigan darajada tayyorlash juda muhim ahamiyatga ega.

Forumda ishtirok etgan Bosh vazir o‘rinbosari, iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vaziri Jamshid Qo‘chqorov “Daryo muxbiriga bergan intervyusida davlat korxonalarini xususiylashtirishda qaysi mamlakatlardan ko‘proq takliflar tushayotganini aytdi.

Davlat aktivlarini xususiylashtirish borasida turli mamlakatlardan investorlar takliflar bildirmoqda. Masalan, Buyuk Britaniya, Hindiston, Singapur, Turkiya, Sharqiy Yevropa mamlakatlaridan, qo‘shni Qozog‘istondan ham o‘rta darajadagi korxonalarni sotib olishga qiziqish kuchli. Davlatga qarashli mehmonxonalarni sotyapmiz. Bunga ayniqsa, Arab mamlakatlaridan qiziqish juda katta bo‘lmoqda. Shuning uchun yaqin haftalarda Hyatt regency mehmonxonasini sotamiz. Bu jarayon yakuniy bosqichda turibdi. Shu bilan birga, “Toshkent” mehmonxonasi ham xususiylashtirish jarayonida.

“Yaqinda “Farg‘ona azot”ni sotish ishlari yakunlanadi. Yaxshi hamkorlar bor. Qiziqish juda yuqori. To‘g‘ri, bu korxonani xususiylashtirish ishlari rejadan biroz ortda qolmoqda. Ya’ni bu oktabr oyi oxirigacha amalga oshishi kerak edi. Lekin xaridorlar yana ikki hafta cho‘zishga ruxsat so‘radi. Umid qilamizki, kelishuvni shu yil imzolashga erishamiz. Shu bilan birga, “Dehqonobod kaliy zavodi”ni ham xususiylashtiramiz. 2023-yilning uchinchi choragida bu ish yakunlanadi. Kelgusi yili “Navoiy azot”ni ham to‘liq xususiylashtirishni boshlaymiz”, – dedi bosh vazir o‘rinbosari.