«Хусусийлаштириш ҳажмини бир млрд долларга етказамиз». Давлатга тегишли бир қатор йирик корхоналар сотилиши маълум қилинди

Ўзбекистонда бир қатор йирик давлат корхоналарини хусусийлаштириш ишлари давом этмоқда ва айримларини бу жараёнга тайёрлаш бошланади. Самарқандда бўлиб ўтган иқтисодий форумда мазкур масалада алоҳида сессия ташкил этилди ва унда Давлат активларини бошқариш агентлиги директори Акмалхон Ортиқов маъруза қилди.

«Хусусийлаштириш кўлами катталашмоқда»

Бугунги кунгача мингдан ортиқ давлатга тегишли кўчмас мулк объектлари хусусийлаштирилди. Шу билан бирга, давлат корхоналарини хусусийлаштириш жараёни ҳам давом этмоқда. Яқинда қабул қилинган президент фармони билан хусусийлаштиришга катта старт берилди. Бу бирданига ҳамма давлат корхоналарини сотиш эмас, балки хусусийлаштиришга тайёрлашдир.

Аввало, қандай қилиб сотиш керак, деган саволга аниқ жавоб бўлиши зарур. Масалан, иссиқлик электр станцияларини хусусийлаштириш керак. Лекин қандай қилиб? Ҳар бир электр станцияни алоҳида сотиш керакми ёки давлат улушининг бир қисмини стратегик инвесторга сотган маъқулми, деган саволларга жавоб бериш учун ҳам халқаро консултантларни ёллаяпмиз.

«Ўзбекистон ҳаво йўллари»ни хусусийлаштириш бўйича консултант ёллаймиз. Ёки бўлмаса, телекоммуникация соҳасида мобил компания бор – UMS. Уни ҳам хусусийлаштириш бўйича консултант ёллаймиз.

Айрим одамлар хусусийлаштириш жараёнлари секинлашиб қолди, деган фикрларни билдирмоқда. Бу нотўғри. Ҳозирда хусусийлаштириш жараёнлари кўлам жиҳатдан катталашиб бормоқда. Энг тўғри қарорларни қабул қилиш албатта, катта масъулият. Ҳар бир йирик корхона ортида минглаб иш ўринлари турибди. Биз барча жиҳатларни ҳисобга олишимиз зарур.

Хусусийлаштиришдан давлатга қанча маблағ тушмоқда?

2021 йилгача хусусийлаштиришдан тушган маблағлар бюджетнинг манбаи сифатида қаралмаган. Ўтган йили хусусийлаштиришдан тушган пуллар қарийб 700 миллион доллар атрофида бўлди. Шундан 400 миллион долларга яқин пуллар хусусийлаштириш жамғармасига келиб тушган. 2022 йилнинг ўтган даврида хусусийлаштириш жараёни 5 триллион сўмдан ортиқ миқдорни қамраб олган бўлса, шундан 4 триллион сўмга яқин маблағлар жамғармамизга келиб тушган.

Йил охиригача олдимизда катта режалар бор. Катта лойиҳалар мавжуд. Хусусийлаштириш ҳажмини қарийб бир миллиард долларга етказмоқчимиз. Бунинг учун олдимизда якунига етказилиши лозим бўлган кўп ишлар турибди.

«Деҳқонобод калий заводи»ни хусусийлаштириш бўйича қўлимизда мандатимиз бор. Лекин нима учун хусусийлаштиришни эълон қилмаяпмиз? Чунки уни сотиш муаммо эмас, заводнинг эртага ишлаши ва инвесторга жозибадор таклиф киритиш энг катта масала бўлиб турибди. Минерал хом ашё базасини халқаро стандарт даражасига кўтариб, заводни кейин сотмоқчимиз. Инвестор бу ерга ишонч ва кафолатга эга бўлсагина келади. Ёки бўлмаса, олдимизда «Фарғона азот»ни хусусийлаштириш масаласи турибди. Бу табиий газда ишлайдиган корхона. Консултантлар томонидан мазкур завод бўйича инвесторга нима кафолат берасан, деган савол бўлди. Чунки табиий газни бу заводга камида 10 йиллик кафолатини беришимиз керак.

Мана шунақанги ишларни амалга ошириш лозим. «Фарғона азот»да 5 минг 500 нафарга яқин одам ишлайди. Эртага завод сотилганда табиий газ таъминотида узилишлар бўлмаслиги керак. Хусусий мулкка айлантиришнинг шу нуқталарни ҳам ҳисобга олиш зарур. Биз бир томондан хом ашё кафолатини беряпмиз. Албатта, у хом ашёни осмонга учириб юбормайди, заводда ишлаб чиқаришда фойдаланади. Иккинчи томондан, кафолатланган иш ўринлари сақлаб қолинади. Ва инвестор кейинги корхонани ривожлантириш учун ҳам ишонч билан пул тикади.

Coca-Cola’нинг давлат улуши сотилгандан кейинги тақдири ҳақида

Ўтган йили Coca-Cola’даги 57 фоиз давлат улушини хусусийлаштирганимиз яхши жараён бўлди. Юқори нархга хусусийлаштирдик. У ҳақиқий эгасига сотилгани учун, тадбиркор бутун корхонани сифат жиҳатдан яхшилаш устида ишламоқда. Яъни ҳозирда Coca-Cola Самарқандда завод қуришни бошлади. Бу завод қурилишига инвестор томонидан 78-80 миллион доллар атрофида инвестиция қилиниши режалаштирилган. Яна бир йўналиш Урганчда Coca-Cola заводларидан бири жойлашган. У ерда жиҳозлар эскирган. Унга яна 40 миллион доллар сарфланмоқда. Учинчиси, компаниянинг Наманган шаҳри марказида заводи бор. Уни шаҳардан четроққа кўчириш таклифи билдириляпти. Бунинг учун ҳам камида 40 миллион доллар пул сарфлаш режаси мавжуд.

Тадбиркор 252 миллион доллар давлатга пул тўлаб заводни сотиб олди. Унинг орқасидан яна 160 миллион доллар инвестиция олиб келяпти. Корхона Ўзбекистонда ишлаб турибди, унга солиқ тўлаяпти, ишчилар ишламоқда. Ҳаммаси амалга ошириляпти. Демак, давлат корхоналарини хусусийлаштиришга инвесторни жалб қиладиган даражада тайёрлаш жуда муҳим аҳамиятга эга.

Форумда иштирок этган Бош вазир ўринбосари, иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазири Жамшид Қўчқоров «Дарё мухбирига берган интервьюсида давлат корхоналарини хусусийлаштиришда қайси мамлакатлардан кўпроқ таклифлар тушаётганини айтди.

Давлат активларини хусусийлаштириш борасида турли мамлакатлардан инвесторлар таклифлар билдирмоқда. Масалан, Буюк Британия, Ҳиндистон, Сингапур, Туркия, Шарқий Европа мамлакатларидан, қўшни Қозоғистондан ҳам ўрта даражадаги корхоналарни сотиб олишга қизиқиш кучли. Давлатга қарашли меҳмонхоналарни сотяпмиз. Бунга айниқса, Араб мамлакатларидан қизиқиш жуда катта бўлмоқда. Шунинг учун яқин ҳафталарда Hyatt regency меҳмонхонасини сотамиз. Бу жараён якуний босқичда турибди. Шу билан бирга, «Тошкент» меҳмонхонаси ҳам хусусийлаштириш жараёнида.

«Яқинда «Фарғона азот»ни сотиш ишлари якунланади. Яхши ҳамкорлар бор. Қизиқиш жуда юқори. Тўғри, бу корхонани хусусийлаштириш ишлари режадан бироз ортда қолмоқда. Яъни бу октябрь ойи охиригача амалга ошиши керак эди. Лекин харидорлар яна икки ҳафта чўзишга рухсат сўради. Умид қиламизки, келишувни шу йил имзолашга эришамиз. Шу билан бирга, «Деҳқонобод калий заводи»ни ҳам хусусийлаштирамиз. 2023 йилнинг учинчи чорагида бу иш якунланади. Келгуси йили «Навоий азот»ни ҳам тўлиқ хусусийлаштиришни бошлаймиз», – деди бош вазир ўринбосари.