Atrof-muhitni muhofaza qilish va yashil makon yaratish masalalariga Qozog‘istonda ham jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Olmaota safarida bo‘lib qaytgan “Daryo” muxbiri Azizbek Abduvaliyev ushbu megapolis misolida mavzuni o‘rgandi.
Havo sifatini o‘lchaydigan qurilmalar, soni ortib borayotgan ekopostlar, kunduzi ham suv purkaydigan mashinalar
Olmaota tabiat bilan uyg‘un bo‘lishga intilayotgani yuqoridan ham bilinadi. Samolyot aeroportga qo‘nishga hozirlik ko‘rayotgan payt illyuminatordan shaharni kuzatdik va Olmaota yashillikka burkanganiga guvoh bo‘ldik. Aeroportdan to mehmonxonagacha bo‘lgan yo‘lni avtobusni kesib o‘tish chog‘ida bu taassurot yanada kuchaydi: magistral yo‘llarning ikki chetida daraxtlar o‘rmon misoli gurkirab turibdi.
Dov-daraxt ko‘pligi va tog‘larga yaqinligi tufayli shaharda ko‘krakni to‘ldirib nafas olsa bo‘ladi va bu borada Toshkent bilan farqni yaqqol sezasiz. Yana bir jihati — shahar ko‘chalariga suv purkayotgan maxsus mashinalar faqat tongda emas, tushki payt ham Olmaotani bir qur aylanadi va chang-g‘ubor ko‘tarilishiga hissa qo‘shadi. Shaharning turli nuqtalariga ekopostlar qo‘yilgan, o‘tgan yilning o‘zida ularning safiga 19 ta statsionar, 3 ta ko‘chma post qo‘shilibdi.
Olmaotaning turli hududlarida havo sifatini aniqlash va aholini xabardor qilish bo‘yicha loyiha ishga tushirilgan. Shahardagi 40 dan ortiq datchikdan bu borada olinadigan ma’lumotlar megapolisdagi 50 ta LED-ekran va “Olmaota” telekanaliga muntazam uzatiladi.
Megapolisda ancha yillar avval 1 million ko‘chat ekish bo‘yicha “Yashil Olmaota” aksiyasi boshlangan. Ushbu aksiya doirasida 2019-yili 135 ming, 2020-yilda 282 ming, 2021-yili 215 mingta ko‘chat ekilgan. Joriy yil bu ko‘rsatkich 385 mingtani tashkil etishi kutilmoqda.
Olmaota mutasaddilari nafaqat ko‘chat ekish, balki ularning avj olib ketishini ham nazorat qiladi. Shahar yashil iqtisodiyot boshqarmasiga vaziyatni muntazam monitoring qilib borish topshirilgan. Ularning hisob-kitobiga ko‘ra, ekilgan ko‘chatlarning taxminan 15 foizi qurigan, singan yoki ko‘karmagan bo‘lishi mumkin. Biroq ko‘chatlarni qadagan tashkilot yoki kompaniyalar tomonidan ularning holatiga to‘liq kafolat berilgani sababli ularning deyarli barchasi almashtirilgan va qayta ekilgan.
Aholiga bepul tarqatilayotgan ko‘chatlar, raqamlangan va ishlov berilayotgan daraxtlar
“Yashil Olmaota” aksiyasi doirasida shahar aholisiga akatsiya, terak, oq qayin va boshqa daraxtlarning ko‘chatlari bepul tarqatilgan. Buning uchun fuqarolar ikki yil davomida ko‘chatlarga qarov bo‘yicha kafolat majburiyatini imzolashi, ko‘chat o‘tqazish rejalashtirilgan manzil fotolarini yuborishi va talab etiladigan ko‘chatlar sonini ko‘rsatishi zarur. Ko‘chatlar ekib bo‘linganidan so‘ng yashil iqtisodiyot boshqarmasiga fotohisobot yuboriladi. Bu tashabbus orqali aholining o‘zi yashayotgan shaharni ko‘kalamzorlashtirishdagi bevosita ishtiroki ta’minlanadi.
Shahar yashil fondini saqlash va sog‘lomlashtirish maqsadida ko‘chatlar va daraxtlar biopreparatlar bilan muntazam ishlov berib turilar ekan. Bu daraxtlarni kasallanish va qurt-qumursqalardan asrash uchun xizmat qiladi. Shuningdek, joriy yil boshida “Olmaota daraxtlari” dasturi ishga tushirilib, megapolisdagi barcha daraxtlar raqamlashtirilgan. Bu dastur yordamida shahardagi barcha daraxtlarni topish mumkin va ularni kesish katta muammo, to‘g‘rirog‘i, boshog‘rig‘iga aylanadi.
Dasturda daraxtlarni raqamlashtirishdan tashqari ularning holatiga ham baho berilgan: “yashil” — sog‘lom, “qizil” — nimjon va “ko‘k” — avj olib ketolmagani sababli kesilishi zarur bo‘lgan daraxtlar.
Mavsumiy gullardan voz kechayotgan shahar
Olmaotada hozir bizning shaharlarda urf bo‘lgan bir yillik gullar ekish amaliyoti oldinlari keng qo‘llangan ekan. Endi megapolis mutasaddilari turgan-bitgani ziyon bo‘lgan bu odatdan voz kechib, ko‘p yillik gullar ekish amaliyotiga o‘tmoqda.
Shuningdek, Olmaotani gullar bilan bezashda noodatiy uslublardan ham foydanilmoqda. Shaharda bo‘lgan paytimiz avtobus bekatlarining aksari gullar bilan vertikal bezatilganiga guvoh bo‘ldik.
Bu bilan joydan unumli foydalanilgan, shaharga estetik ko‘rinish berilgan va ekologik vaziyat yaxshilanishiga harakat qilingan.
Olmaota aholisi ekohasharlarda ham faol. Megapolisga biz borishimizda sal oldinroq Medeo, Kimasar va shaharning sayyohlar ko‘p boradigan boshqa manzillarida tozalov ishlari olib borilgan hamda 35 ming tonna chiqindi yig‘ishtirilib, mevali va manzarali daraxtlar ekilgan.
Buning uchun jamoatchilik vakillari, talabalar, volontyorlar uchun maxsus avtobuslar tashkillangan, zarur anjomlar ajratilgan.
Olmaotani ko‘kalamzorlashtirish bilan davlat emas, biznes shug‘ullanadi
Qayd etish joizki, Olmaotada shaharni ko‘kalamzorlashtirish ishlari bilan davlat tashkilotlari emas, landshaft kompaniyalari shug‘ullanadi. Ularning soni Olmaotaning o‘zida o‘ndan ortiq. Kompaniyalarga juda katta talablar qo‘yiladi: maxsus texnikalar, malakali mutaxassislar mavjudligi va hokazo. Ular shahar ma’murlari e’lon qiladigan tenderlarda ishtirok etadi va maydon, bog‘larni ko‘kalamzorlashtirish, ko‘cha va xiyobonlarga gul hamda ko‘chatlar ekish bilan shug‘ullanadi.
Katta hajmdagi ishlarni bajarishadi va katta mas’uliyat ham zimmalarida — ekilgan har bir gul va ko‘chat uchun javob beradi, ularni avj olib ketishini kafolatlaydi. Shu bilan birga, buning ortidan oladigan daromadlari ham binoyidek: landshaft dizayni borasidagi eng yirik shartnomalar aynan shaharni ko‘kalamzorlashtirish bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalarga tegishli.
Ularning aksari Qozog‘iston ko‘kalamzorlashtirish assotsiatsiyasi (mamlakatda shunday uyushma ham bor) a’zolari hisoblanadi. O‘zida 100 ga yaqin a’zolarni jamlagan ushbu assotsiatsiya tomonidan joriy yil sentabr oyida o‘ninchi bor “Almaty Garden Show-2022” festivali o‘tkazilgan va soha mutaxassislari shahar tarovatini yanada oshirish bo‘yicha tajribalari bilan o‘rtoqlashgan.
Olmaota mutasaddilari megapolisni ikkinchi Dubay emas, balki aholi yashashi uchun qulay bo‘lgan bog‘-shaharga aylantirishga harakat qilishayotganini bot-bot takrorlashadi. O‘tgan yili Olmaotada bir kishiga to‘g‘ri keladigan yashil makon hududi 4,6 kvadrat metrdan tashkil etgandi, bu yil esa mazkur ko‘rsatkich 7,7 kvadrat metrga yetgan. Nazarimizda, ular to‘g‘ri yo‘ldan ketayotgandek...
Izoh (0)