Fevral oyida Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi urush boshlangan dastlabki kunlarda ruslarning bir qismi o‘z mamlakatini tashlab chiqib ketishni boshlagandi. Sentabr oyida e’lon qilingan safarbarlikdan so‘ng urushdan qo‘rqqan Rossiya fuqarolari mamlakatni ommaviy tark etmoqda. Xabarlarga ko‘ra, davlatdan chiqib ketgan fuqarolar soni 1 millionga yaqinlashib qolgan.
Rossiyaliklarning ko‘pchiligi O‘zbekistonga ham keldi. Statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan 9 oy mobaynida qariyb 395 ming nafar Rossiya fuqarosi sayohat maqsadida mamlakatga kelgan.
Rossiyadan kelayotgan emigrantlarning o‘zbek jamiyatiga qanday ta’siri bo‘ladi, ular qanchalik jamiyatga moslashib keta oladi? Shu xususida siyosiy tahlilchi Aziz Baratov “Daryo” muxbiriga intervyu berdi.
Nega aynan Markaziy Osiyo?
Avvalambor masalaning tub mohiyatiga keladigan bo‘lsak, bu Rossiya fuqarolari e’lon qilingan safarbarlik natijasida nima uchun aynan Markaziy Osiyo mamlakatlarini, jumladan, MDH davlatlari va Markaziy Osiyo mamlakatlarini tanlashdi? Buning yaqqol sababi bor. Mana shu mamlakatlarga vizasiz, ortiqcha hujjatlarsiz kirish imkoni mavjud. Qozog‘istonga Rossiya fuqarolari aynan o‘zlarining ichki pasportlari, ya’ni Rossiya hududida amal qiluvchi ichki pasportlari orqali, o‘zimizning tilda aytganda, “zagranpasport”siz bemalol kirib-chiqish imkoniyatiga ega. Shuning uchun mobilizatsiyadan qochishga tezroq ulgurib qolish uchun aynan Rossiya fuqarolari mazkur mamlakatlarni tanlashdi.
Infratuzilmaga keladigan bo‘lsak, infratuzilmada birmuncha o‘zgarishlar kuzatildi. Uy-joy bozorida birmuncha siljishlar kuzatildi. Aytaylik, narxlarning sun’iy oshirilishi, nafaqat ijara narxlarini balki uy-joy narxlarini ham birmuncha oshdi. Endi bu iqtisodiy ma’noda talab va taklif ustiga qurilgan iqtisodiy tendensiya deyish mumkin. Qolaversa, bu yerda aynan “tadbirkorlar”ni mavjud imkoniyatdan foydalanib qolish, ya’ni biror bir muammoda, xalqni dardidan pul ishlash desa noto‘g‘ri bo‘lmaydi.
O‘zbekistonning turistik salohiyati Markaziy Osiyo mamlakatlari ichida yuqori bo‘lishiga qaramay, aynan joylashtirish resurslari ya’ni mehmonxona, hostellar, mehmon uylarini ham to‘lganligini ko‘rishimiz mumkin. Va bu ayni hozir turizm mavsumida kuzatilayotgani ham birmuncha muammolarni keltirib chiqarmoqda. Boisi kuzning sentabr, oktabr oylari mamlakatga turizm oqimini ko‘tarilishi kuzatiladi. Shu bilan birga Rossiya fuqarolarini O‘zbekistonga kelishi va ularda uy-joyga bo‘lgan ehtiyoj haqiqatan ham narxlarni oshishiga, uy-joylarning yetishmovchiligiga sababchi bo‘ladi.
Mehmondo‘stlik tajribasi
Kelgan fuqarolar bilan mahalliy aholini suhbati jarayonida turli xil ilmoqli savollar bilan Rossiya fuqarolariga murojaat qilishlarini guvohi bo‘ldik. Bu O‘zbekistonda emas, ayrim mamlakatlarda Rossiya fuqarolari tanlagan boshqa mamlakatlarda shunaqangi savollar kuzatilganligini shaxsan o‘zim guvohi bo‘ldim.
O‘zbekistonga keladigan bo‘lsak, xalqimizni boshqa millatlar bilan hamjihatlikda yashash tajribasi yuqori. Aynan biz, men shaxsan o‘zim aytishim mumkin, ko‘p millatli mahallada voyaga yetganman, do‘stlarimni orasida, sinfdoshlarimni orasida boshqa millatga mansub - rus, ukrain, arman, ozarbayjon kabi ko‘plab millatlar bo‘lgan. Ular bilan biz hamjihatlikda, do‘stlikda yashaganmiz. Haligacha do‘stlik aloqalarini saqlab qolganmiz, gaplashib turamiz. Bizni mamlakatda bunaqangi holatlar jiddiy tus olishi mumkin degan fikrda emasman.
Ksenofobiya
Ksenofobiya degan atama bor, buni biz Rossiyada qaysidir muddat kuzatganmiz. Ksenofobiya odatda biror bir boshqa xalqlarning o‘zga yurtga kelishi, mamlakatda ko‘payishidan mahalliy aholida xavotir uyg‘onishi va ularga nisbatan birmuncha negativ munosabatni shakllanishi bilan kuzatiladi. Bu har bitta mamlakatda u yoki bu ko‘rinishda kuzatiladi. Lekin men bu narsadan iloji boricha foydani qidirishga harakat qilgan bo‘lar edim. Masalan, Rossiyadan kelayotganning ko‘pchiligini yoshlar tashkil qiladi. Ular biror mutaxassislik yoki tajribaga ega bo‘lgan yoshlar bo‘lishi mumkin. Mazkur yoshlardan mutaxassis sifatida u yoki bu sohalarda foydalanish bu foydadan holi bo‘lmaydi, albatta.
Ularni mamlakatda ko‘p vaqt qolishi haqiqatdan ham birmuncha tarangliklarga olib kelishi mumkin. Bu qaysi ma’nodaki, kelgan insonlar bu yerda biror bir provokatsion harakatni yoki qonunbuzarlik harakatini, yoki ularning o‘zida kechayotgan millatchilik deymizmi, shunga o‘xshagan harakatlarni amalga oshirgan taqdirdagina mahalliy aholi tomonidan biror bir javob bo‘lishi mumkin.
Menimcha, agar ular qonunni buzishmasa, biror bir provokatsion harakatlarni yoki biror bir narsadan nohaq norozilik kayfiyatini yoki boshqa millatni kamsitish harakatlarini olib borsa, boya aytganimizdek bag‘rikeng xalqimiz hamisha hamjihatlikda yashashga tayyor.
Iqtisodiy nuqtayi nazardan shuni aytish mumkinki, ular quruq qo‘l bilan kelishmagan, moliyaviy mablag‘lar bilan kelishgan. Bu o‘z navbatida valyuta oqimini birmuncha jadallashishiga ham olib keladi.
Ko‘p qolib ketishga keladigan bo‘lsak, haqiqatan ham urushni qachon tugashi noma’lum. Lekin aniq bilamanki, urush qanday natijada yakun topishidan qat’i nazar, baribir ular o‘z vatanlariga ertami kechmi jo‘nab ketishadi. Bunga biz tabiiy hol sifatida qarashimiz va bu holatdan foyda olib qolishimiz lozim. Nafaqat mutaxassislar sifatida, iqtisodiy omil sifatida balki madaniyatlar almashinuvida ham foyda olib qolishni o‘ylash foydali.
Ular majbur
Afsuski bizni gastarbayterlar Rossiyada mehnat faoliyati davomida o‘zlarini birmuncha noto‘g‘ri tomonidan yoki salbiy tomondan ko‘rsatib qo‘ygan holatlar bo‘lishi mumkin. Shu holatlar orqali O‘zbekistonga hayotida kelmagan, o‘zbekni haqiqatda qanday xalq, qanday millat ekanligini, uni tarixini bilmagan aholi biror bir fikr tug‘dirgan bo‘lishi mumkin. Buni ham biz ijobiy tomonga o‘zgartirishga harakat qilishimiz, haqiqatdan ham o‘zbek xalqi o‘zi qanaqa millat, qanaqa xalq sifatida biz aynan ularga namuna ko‘rsatishimiz kerak va ulardagi yanglish fikrlarni olib tashlash tarafdoriman.
Ikkinchi jihatdan, ular hozircha mana shu mamlakatda yashashga majbur. Xohlasa ham, xohlamasa ham bizni mahalliy qonunlarga rioya qilishga va mazkur mamlakatni tartib-qoidalariga amal qilishga va o‘zini fikrini ichiga yutishga majbur.
Biror bir mamlakatga kelgan inson o‘zini ichidagi nafratini, biror bir joyga, biror bir insonga bo‘lgan nafratini ochiq-oydin hech kim bildira olmaydi. Bunaqa holat ongsiz, aqlsiz odamni ishi deb bilaman. Baribir mehmon kelganda mezbonni qonun qoidalariga amal qilishga majbur bo‘ladi.
Izoh (0)