Mamlakatda ishsizlik nafaqasi miqdori oshirilib, uni olish shartlari aniqlashtirilmoqda. Bu tartib joriy yil 4-avgustda qabul qilingan prezident farmonida belgilangan.
Farmonga binoan, 2025-yil 1-noyabrdan O‘zbekistonda ishsizlik nafaqasi faqat mehnat shartnomasi bekor qilingan fuqarolarga to‘lanadi. Mazkur turdagi nafaqani olish uchun fuqaro so‘nggi besh yilda kamida 18 oy ishlagan va mehnat shartnomasi bekor qilin bo‘lishi kerak. Shu bilan birga, nafaqa yuzasidan olti oy ichida murojaat qilishi talab etiladi. Shundagicha uning oxirgi 18 oylik o‘rtacha ish haqi hisobidan uch oy davomida ishsizlik nafaqa to‘lanadi.
Yangi qoidaga ko‘ra, nafaqa quyidagi tartibda to‘lanadi:
• ishsizlikning birinchi oyi uchun o‘rtacha ish haqining 75 foizi, lekin mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorining uch baravaridan (3,8 mln so‘m) oshmagan miqdorda (avval 50 foiz bo‘lgan);
• keyingi ikki oy davomida o‘rtacha oylik ish haqining 50 foizi, lekin mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorining uch baravaridan oshmagan miqdorda to‘lovlar amalga oshiriladi.
Ishsizlik nafaqasini takroran belgilashda dastlabki tayinlangan nafaqani olish muddati tugagandan so‘ng qo‘shimcha ravishda kamida 12 oylik ish staji talab etiladi.
Ishsizlik nafaqasini oluvchi shaxs bandlik organlari tomonidan yuborilgan, eʼlon qilingan bo‘sh ish o‘rinlariga suhbatga bormagan yoki taklif etilgan maqbul ishdan bosh tortgan taqdirda, nafaqa to‘lovi keyingi oyning birinchi sanasidan to‘xtatiladi.
Ma’lumot uchun, Bandlik vazirligi tuman va shahar bandlikka ko‘maklashish markazlarida ishsiz deb topilgan shaxslar ishsizlik nafaqasi olish huquqiga ega.
Ishsiz deb tan olinish uchun quyidagi shartlarga javob berish kerak:
- ishlash yoshida va mehnatga layoqatli bo‘lish;
- ayni vaqtda ish bilan band bo‘lmaslik;
- aholi bandligiga ko‘maklashish markazida ro‘yxatdan o‘tish va ish qidiruvchi maqomida bo‘lish;
- markaz taklif qilgan munosib ishni ikki martadan ortiq rad etmaslik.
Ishsiz fuqaro mehnat organlariga ishsizlik nafaqasi uchun ariza topshirganda, u kasbga o‘qitish uchun yo‘naltiriladi yoki ish taklif qilinadi. Bandlik markazi 10 kunda ish topib bera olmasa, 11-kunidan boshlab ishsizlik nafaqasi tayinlaydi.
Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi “Daryo”ga mazkur tizim bo‘yicha xalqaro tajriba tahlilini taqdim etdi.
Maʼlum qilinishicha, ko‘plab mamlakatlarda ishsizlik nafaqasi ijtimoiy himoya va rasmiy bandlikni rag‘batlantirishning asosiy vositasi hisoblanadi. Misol uchun, Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida nafaqa miqdori odatda ishsizlikning dastlabki oylarida yo‘qotilgan daromadning 60 foizidan 80 foizigacha bo‘lib, keyingi davrlarda asta-sekin pasayib boradi.
Shu bilan birga, Germaniya, Fransiya, Shvetsiya va boshqa ko‘plab davlatlarda nafaqa olishning majburiy sharti maʼlum muddat ish stajiga ega bo‘lish (masalan, so‘nggi 24 oy ichida 12 oylik ish staji) va davlat bandlik xizmatlarida ishsiz sifatida ro‘yxatdan o‘tishdir.
Bundan tashqari, xalqaro amaliyotda “faollik evaziga nafaqa” (activation policy) tamoyili keng tarqalgan bo‘lib, unga ko‘ra nafaqa oluvchilar qayta tayyorlash, ishga joylashish yoki jamoat ishlari dasturlarida ishtirok etishlari shart. Kanada va Avstraliyada mehnat bozorida faol pozitsiyani saqlab qolish to‘lovlarni davom ettirish sharti hisoblanadi.
Izoh (0)