Samarqand shahrida bo‘lib o‘tishi rejalashtirilgan Shanxay hamkorlik tashkiloti sammiti va undan kutilayotgan natijalar haqida O‘zbekiston prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bo‘lim boshlig‘i Bahromjon Sotiboldiyev o‘z fikrlarini bildirdi.
Samarqand shahrida bo‘lib o‘tishi kutilayotgan SHHTga a’zo davlatlar rahbarlari ishtirokidagi navbatdagi sammit tashkilotning tarixiy rivojlanishida katta ahamiyatga ega bo‘lgan sammit bo‘lishi kutilyapti. Sababi, bu sammitga dunyoning turli mintaqalaridan bo‘lgan davlatlar delegatsiyalarining ishtirokidan tashqari, SHHTga a’zo bo‘lgan barcha davlatlar rahbarlari va O‘zbekiston Respublikasi prezidenti tomonidan taklif qilingan mehmon davlatlar rahbarlari ham ishtirok etadi.15 ta davlat rahbari ishtirokidagi oliy darajali muloqotning aynan Samarqand shahrida bo‘lib o‘tishi o‘ziga xos majoziy ma’noga ega. Samarqand shahri insoniyat tarixida alohida o‘ringa ega bo‘lgan, ko‘hna dunyoda katta iqtisodiy madaniy, ilm-fan tamaddunlari muloqotida alohida o‘rin tutuvchi shahar hisoblanadi. Bu sammitda o‘ziga xos Samarqand ruhi bor. Bu yerda dunyo doim bir butunlikda ko‘riladi. Ya’ni bu yerda dunyo o‘zaro bog‘liq. Samarqand shahrida turli xil millat va elat vakillari, tinchlik va barqarorlikda asrlar davomida yashab kelmoqda. Mana shu asos Samarqand ruhi va yondashuvi bu shaharning tarixiy rivojlanishida doimiy ahamiyat kasb etib kelgan.
Insoniyatning yaqin 70 yil davomida qabul qilgan tartib-qoidalari, u yashayotgan makon, vaqt, talab doiralari o‘zgaryapti. Ya’ni, oldin qabul qilingan tartib qoidalar qayta ko‘rib chiqilayotgani va yangi dunyo manzarasi shakllanayotgan bir davrda O‘zbekistonda, xususan Samarqand shahrida mubolag‘asiz butun dunyoning geosiyosati, geoiqtisodiyoti, geostrategiyasiga ta’sir o‘tkazadigan darajadagi sammit bo‘lib o‘tayotganligi bejiz emas. Buning omillari juda ko‘p. Bu tashkilot o‘zining faoliyati va serqirraligi, keng qamrovliligi, nafaqat SHHTga a’zo bo‘lgan davlatlarga tegishli bo‘lgan masalalar, balki dunyoni global holatiga ta’sir ko‘rsatayotgan turli xil muammolarni ham muhokama qilayotganligi bilan ahamiyatli. Sababi, bu tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlarda dunyoning qariyb yarim aholisi yashaydi. Dunyoning asosiy mineral xom-ashyo resurslari ham shu mamlakatlar hududida joylashgan.
Hududiy jihatdan olib qaraganda ham bu dunyodagi eng katta xalqaro tashkilotlardan bittasi. Tashkilot tashkil topganiga 21 yil bo‘ldi. Lekin, bu tashkilot dunyoning yildan yilga geosiyosatida, geoiqtisodiyotida o‘zining mavqeyini mustahkamlab bormoqda. Boisi, bu tashkilot doirasida qabul qilingan Shanxay xartiyasida ko‘rsatib o‘tilgan prinsiplar asosiy ustuvorga amal qilinayotganligi, shuni doirasidan chiqib ketmayotganligi natijasida bu tashkilot izchil rivojlanib boryapti. Bu ustuvor prinsiplar nimada: bu birinchidan tashkilotning faoliyati uchinchi bir davlatga qaratilmaganligida, ikkinchidan bu boshqa davlatlarning, boshqa mintaqalarning ichki ishlariga aralashmaslik prinsipi, uchinchisi esa, bu tashkilot doirasida qabul qilinayotgan qarorlarni konsensus asosida qabul qilinayotganligi, ya’ni hamma shu tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlarning roziligi bo‘lmasa birorta bir qaror qabul qilinmaydi.
Bu tashkilotga hozirgi davrda BMT xavfsizlik kengashining doimiy ikkita a’zosi, Rossiya Federatsiyasi va Xitoy Xalq Respublikasi, bundan tashqari dunyoda yadro davlatlardan to‘rttasi, Rossiya, Xitoy, Pokiston, Hindiston kabi davlatlar a’zo. Hududiy jihatdan dunyodagi eng katta davlat va dunyodagi aholisi ko‘p bo‘lgan davlatlar ham a’zo. Umuman agar iqtisodiy nuqtai nazardan olib qaraydigan bo‘lsak, bu tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlarning umumiy yalpi mahsulot ishlab chiqarish hajmi 20 trillion dollardan o‘tdi. Bu degani dunyo bir yilda yig‘adigan yalpi ichki mahsulotni to‘rtdan bir qismi mana shu mamlakatlarda yaratiladi degani.
Mana shunday qudratli davlatlar a’zo bo‘lgan bu tashkilotda barcha davlatlar teng huquqqa ega. Bular bir-birining fikrini eshityapti, bir-birining nuqtai-nazarini eshitmoqda, inobatga olmoqda. Qabul qilinayotgan qarorlar tashkilotga a’zo bo‘lgan davlatlarning barchasiga birdek manfaatli”, — deydi O‘zbekiston prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bo‘lim boshlig‘i Bahromjon Sotiboldiyev.
Izoh (0)