Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтиши режалаштирилган Шанхай ҳамкорлик ташкилоти саммити ва ундан кутилаётган натижалар ҳақида Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти бўлим бошлиғи Баҳромжон Сотиболдиев ўз фикрларини билдирди.
Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтиши кутилаётган ШҲТга аъзо давлатлар раҳбарлари иштирокидаги навбатдаги саммит ташкилотнинг тарихий ривожланишида катта аҳамиятга эга бўлган саммит бўлиши кутиляпти. Сабаби, бу саммитга дунёнинг турли минтақаларидан бўлган давлатлар делегацияларининг иштирокидан ташқари, ШҲТга аъзо бўлган барча давлатлар раҳбарлари ва Ўзбекистон Республикаси президенти томонидан таклиф қилинган меҳмон давлатлар раҳбарлари ҳам иштирок этади.15 та давлат раҳбари иштирокидаги олий даражали мулоқотнинг айнан Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтиши ўзига хос мажозий маънога эга. Самарқанд шаҳри инсоният тарихида алоҳида ўринга эга бўлган, кўҳна дунёда катта иқтисодий маданий, илм-фан тамаддунлари мулоқотида алоҳида ўрин тутувчи шаҳар ҳисобланади. Бу саммитда ўзига хос Самарқанд руҳи бор. Бу ерда дунё доим бир бутунликда кўрилади. Яъни бу ерда дунё ўзаро боғлиқ. Самарқанд шаҳрида турли хил миллат ва элат вакиллари, тинчлик ва барқарорликда асрлар давомида яшаб келмоқда. Мана шу асос Самарқанд руҳи ва ёндашуви бу шаҳарнинг тарихий ривожланишида доимий аҳамият касб этиб келган.
Инсониятнинг яқин 70 йил давомида қабул қилган тартиб-қоидалари, у яшаётган макон, вақт, талаб доиралари ўзгаряпти. Яъни, олдин қабул қилинган тартиб қоидалар қайта кўриб чиқилаётгани ва янги дунё манзараси шаклланаётган бир даврда Ўзбекистонда, хусусан Самарқанд шаҳрида муболағасиз бутун дунёнинг геосиёсати, геоиқтисодиёти, геостратегиясига таъсир ўтказадиган даражадаги саммит бўлиб ўтаётганлиги бежиз эмас. Бунинг омиллари жуда кўп. Бу ташкилот ўзининг фаолияти ва серқирралиги, кенг қамровлилиги, нафақат ШҲТга аъзо бўлган давлатларга тегишли бўлган масалалар, балки дунёни глобал ҳолатига таъсир кўрсатаётган турли хил муаммоларни ҳам муҳокама қилаётганлиги билан аҳамиятли. Сабаби, бу ташкилотга аъзо бўлган давлатларда дунёнинг қарийб ярим аҳолиси яшайди. Дунёнинг асосий минерал хом-ашё ресурслари ҳам шу мамлакатлар ҳудудида жойлашган.
Ҳудудий жиҳатдан олиб қараганда ҳам бу дунёдаги энг катта халқаро ташкилотлардан биттаси. Ташкилот ташкил топганига 21 йил бўлди. Лекин, бу ташкилот дунёнинг йилдан йилга геосиёсатида, геоиқтисодиётида ўзининг мавқейини мустаҳкамлаб бормоқда. Боиси, бу ташкилот доирасида қабул қилинган Шанхай хартиясида кўрсатиб ўтилган принциплар асосий устуворга амал қилинаётганлиги, шуни доирасидан чиқиб кетмаётганлиги натижасида бу ташкилот изчил ривожланиб боряпти. Бу устувор принциплар нимада: бу биринчидан ташкилотнинг фаолияти учинчи бир давлатга қаратилмаганлигида, иккинчидан бу бошқа давлатларнинг, бошқа минтақаларнинг ички ишларига аралашмаслик принципи, учинчиси эса, бу ташкилот доирасида қабул қилинаётган қарорларни консенсус асосида қабул қилинаётганлиги, яъни ҳамма шу ташкилотга аъзо бўлган давлатларнинг розилиги бўлмаса бирорта бир қарор қабул қилинмайди.
Бу ташкилотга ҳозирги даврда БМТ хавфсизлик кенгашининг доимий иккита аъзоси, Россия Федерацияси ва Хитой Халқ Республикаси, бундан ташқари дунёда ядро давлатлардан тўрттаси, Россия, Хитой, Покистон, Ҳиндистон каби давлатлар аъзо. Ҳудудий жиҳатдан дунёдаги энг катта давлат ва дунёдаги аҳолиси кўп бўлган давлатлар ҳам аъзо. Умуман агар иқтисодий нуқтаи назардан олиб қарайдиган бўлсак, бу ташкилотга аъзо бўлган давлатларнинг умумий ялпи маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 20 триллион доллардан ўтди. Бу дегани дунё бир йилда йиғадиган ялпи ички маҳсулотни тўртдан бир қисми мана шу мамлакатларда яратилади дегани.
Мана шундай қудратли давлатлар аъзо бўлган бу ташкилотда барча давлатлар тенг ҳуқуққа эга. Булар бир-бирининг фикрини эшитяпти, бир-бирининг нуқтаи-назарини эшитмоқда, инобатга олмоқда. Қабул қилинаётган қарорлар ташкилотга аъзо бўлган давлатларнинг барчасига бирдек манфаатли», — дейди Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти бўлим бошлиғи Баҳромжон Сотиболдиев.
Изоҳ (0)