Islom Karimov fondi O‘zbekiston birinchi prezidentining SSSR tanazzuli, parchalanish sabablari va Gorbachyovning tuzum qulashidagi ahamiyati haqida so‘zlagani aks etgan videolavhani e’lon qildi.
“Men SSSR tizimida yashab, shu tizimda ishlaganman. Bir necha o‘n yillar davomida turli rahbar lavozimlarida faoliyat yuritdim. SSSRni boshqargan rahbarlar, ko‘plab vazirlarni ham yaxshi bilaman. Shu sababli shaxsiy tajribamdan kelib chiqib gapiraman.SSSR — unitar davlat edi. Totalitar tizim asosiga qurilgandi. Kasaba uyushmalarining umumiy mehnat taqsimoti degan tashkilot bor edi. Mana shu tashkilot Ittifoq tarkibidagi respublikalar oldiga vazifalar qo‘yardi. Bu vazifalar ularning imkoniyatidan, iqtisodiy holatidan kelib chiqib belgilanmasdi.
Ittifoq tarkibidagi ba’zi mamlakatlar, masalan, O‘zbekiston xom-ashyo manbaiga aylantirilgandi. Biz imkon qadar ko‘p paxta berishimiz kerak edi. Qaysidir mamlakat yig‘uv sexiga aylantirilgan. Masalan, Belorus mamlakati.
Bunday ixtisoslashuv mamlakatlarga rivojlanish imkonini bermagan.
Markazdan turib yer kurrasining oltidan birini egallagan katta mamlakatni boshqarish mumkinmi?! Bunday iqtisodiyot shafqatsiz edi. Ish uslublari ham.
Amalda kommunistik mafkura monopoliyasi hukmronlik qilardi. Barcha narsa mana shu mafkura bilan boshqarilardi. KPSS Markaziy Qo‘mitasi parallel ravishda Ministrlar Kengashini ham tuzgan edi. Bu kengash yozgar qarorlarni Oliy Kengash so‘zsiz qabul qilardi. Bunday tizimning kelajagi yo‘q edi. Bu tizim qachondir qulashi aniq edi.
Nima uchun aynan 90-yillarda quladi? Chunki 80-yillarda chegaralar ochilib, odamlar tashqi dunyoni ko‘rishni boshlashdi. Erkin qonunlar bo‘yicha yashash mumkinligini, iqtisodiyot talab va taklif asosida shakllanishi mumkinligini tushunib yetishdi. Davlat emas, inson asosiy omil ekanini tushunib yetishdi.
Sobiq Ittifoqda barchasi davlat manfaatlariga bo‘ysundirilgandi. Davlatlar nima sababdan tuziladi? Inson manfaatlari uchun emasmi?! Shu sababdan insonlar tashqi dunyodagi holatni ko‘rgandan keyin gapirishni boshlashdi. Ularda fikrlash imkoniyati paydo bo‘ldi.
Gorbachyov paytida bu tizim bir oz bo‘shashgandan keyin yemirilish boshlandi. 80-yillar oxiriga kelib bu davlatni tizgini qo‘ldan chiqib ketdi. Gorbachyov armiya, KGB yordamida noroziliklarni shafqatsizlarcha bostirishi mumkinmidi, degan savol tug‘iladi. Yo‘q. Endi buning foydasi yo‘q edi. Ba’zilar “Qurollanish poygasi” tufayli SSSR iqtisodiyoti parchalanib ketgan deyishadi. Bu masalaga diletantcha yondashuv. Ba’zi mustaqil davlatlar rahbarlari ham shunday fikrlaydi. Men esa “bu safsata” deb aytgan bo‘lardim.
To‘g‘ri, SSSR qulashiga tashqaridan ham ta’sir bo‘lgan. Ammo bunga tizimning o‘zi bosh aybdor edi. Shafqatsizlik asosiga qurilgan tizim rivojlanishni ko‘tara olmasdi.
Bu borada Gorbachyovning donishmandligi, sabri, tolerantligiga tan berish kerak. U SSSRni saqlab qolish uchun totalitar tuzumning so‘nggi choralarini ishga solmadi. U mutlaqo haq edi”.
Izoh (0)