Ислом Каримов фонди Ўзбекистон биринчи президентининг СССР таназзули, парчаланиш сабаблари ва Горбачёвнинг тузум қулашидаги аҳамияти ҳақида сўзлагани акс этган видеолавҳани эълон қилди.
«Мен СССР тизимида яшаб, шу тизимда ишлаганман. Бир неча ўн йиллар давомида турли раҳбар лавозимларида фаолият юритдим. СССРни бошқарган раҳбарлар, кўплаб вазирларни ҳам яхши биламан. Шу сабабли шахсий тажрибамдан келиб чиқиб гапираман.СССР — унитар давлат эди. Тоталитар тизим асосига қурилганди. Касаба уюшмаларининг умумий меҳнат тақсимоти деган ташкилот бор эди. Мана шу ташкилот Иттифоқ таркибидаги республикалар олдига вазифалар қўярди. Бу вазифалар уларнинг имкониятидан, иқтисодий ҳолатидан келиб чиқиб белгиланмасди.
Иттифоқ таркибидаги баъзи мамлакатлар, масалан, Ўзбекистон хом-ашё манбаига айлантирилганди. Биз имкон қадар кўп пахта беришимиз керак эди. Қайсидир мамлакат йиғув цехига айлантирилган. Масалан, Белорус мамлакати.
Бундай ихтисослашув мамлакатларга ривожланиш имконини бермаган.
Марказдан туриб ер куррасининг олтидан бирини эгаллаган катта мамлакатни бошқариш мумкинми?! Бундай иқтисодиёт шафқатсиз эди. Иш услублари ҳам.
Амалда коммунистик мафкура монополияси ҳукмронлик қиларди. Барча нарса мана шу мафкура билан бошқариларди. КПСС Марказий Қўмитаси параллел равишда Министрлар Кенгашини ҳам тузган эди. Бу кенгаш ёзгар қарорларни Олий Кенгаш сўзсиз қабул қиларди. Бундай тизимнинг келажаги йўқ эди. Бу тизим қачондир қулаши аниқ эди.
Нима учун айнан 90 йилларда қулади? Чунки 80 йилларда чегаралар очилиб, одамлар ташқи дунёни кўришни бошлашди. Эркин қонунлар бўйича яшаш мумкинлигини, иқтисодиёт талаб ва таклиф асосида шаклланиши мумкинлигини тушуниб етишди. Давлат эмас, инсон асосий омил эканини тушуниб етишди.
Собиқ Иттифоқда барчаси давлат манфаатларига бўйсундирилганди. Давлатлар нима сабабдан тузилади? Инсон манфаатлари учун эмасми?! Шу сабабдан инсонлар ташқи дунёдаги ҳолатни кўргандан кейин гапиришни бошлашди. Уларда фикрлаш имконияти пайдо бўлди.
Горбачёв пайтида бу тизим бир оз бўшашгандан кейин емирилиш бошланди. 80 йиллар охирига келиб бу давлатни тизгини қўлдан чиқиб кетди. Горбачёв армия, КГБ ёрдамида норозиликларни шафқатсизларча бостириши мумкинмиди, деган савол туғилади. Йўқ. Энди бунинг фойдаси йўқ эди. Баъзилар «Қуролланиш пойгаси» туфайли СССР иқтисодиёти парчаланиб кетган дейишади. Бу масалага дилетантча ёндашув. Баъзи мустақил давлатлар раҳбарлари ҳам шундай фикрлайди. Мен эса «бу сафсата» деб айтган бўлардим.
Тўғри, СССР қулашига ташқаридан ҳам таъсир бўлган. Аммо бунга тизимнинг ўзи бош айбдор эди. Шафқатсизлик асосига қурилган тизим ривожланишни кўтара олмасди.
Бу борада Горбачёвнинг донишмандлиги, сабри, толерантлигига тан бериш керак. У СССРни сақлаб қолиш учун тоталитар тузумнинг сўнгги чораларини ишга солмади. У мутлақо ҳақ эди».
Изоҳ (0)