Yevropada gaz narxi ming kub metr uchun 2,5 ming dollardan oshdi va mart oyining boshidagi qiymatlardan oshib, mutlaq rekordga erishdi. “Kommersant” nashri qit’ada gaz narxi nega bu darajada ko‘tarilib ketganini tahlil qildi.
Gaz narxining oshishiga asosan issiq havo va qurg‘oqchilik sabab bo‘ldi. Yuqori harorat ortidan daryolar sayozlasha boshladi va bu ular orqali ko‘mir tashish qiyinlashdi.
Buning ortidan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun gazga bo‘lgan talab oshib ketdi.
Bundan tashqari, Norvegiyadan gaz yetkazib berish ishlab chiqarish obyektlarida rejali ta’mirlash ishlari olib borilishi tufayli kamaydi.
Narxlarning keskin ko‘tarilishi avgust oyida gazga bo‘lgan talab yilning boshqa oylariga qaraganda pastroq bo‘lganligi, Yevropa isitish mavsumida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni ko‘rsatadi.
ICE birjasi ma’lumotlariga ko‘ra, 15-avgustdagi savdolar chog‘ida TTF indeksi bo‘yicha sentabr oyidagi fyucherslar narxi bir kun ichida 11,5 foizga oshib, bir MVt/soat uchun 229,8 yevrodan (1 ming kub metr uchun 2,5 ming dollar) oshdi.
Bu Yevropa gaz bozori tarixidagi eng yuqori ko‘rsatkich bo‘lib, 7-martdagi qiymatdan oshib, savdolar yakunida narx MVt/soat uchun 227 yevroga yetgan.
Narxlarning oshishiga Norvegiyadan yetkazib berilayotgan gazning kuniga 13 million kub metrga kamayishi, mamlakatdagi eng yirik Troll konida rejalashtirilgan texnik xizmat ko‘rsatish to‘xtatilishi tufayli yetkazib berish 307 million kub metrgacha qisqargani sabab bo‘ldi.
Rossiyadan yetkazib berish barqarorligicha qolmoqda va rekord darajada past — kuniga 41 million kub metr Ukraina orqali yetkazib berilmoqda, yana 33 million kub metr esa 20 foiz quvvatda ishlayotgan “Shimoliy oqim” orqali yetkazilmoqda.
Shu bilan birga, “Turk oqimi” orqali Yevropaga (Gretsiya, Serbiya, Vengriyaga) yetkazib berish quvur quvvatining 87 foizini tashkil etadi — kuniga taxminan 41 million kub metr.
Shunday qilib, umumiy hisobda “Gazprom” Yevropa mamlakatlariga kuniga qariyb 115 million kub metr yetkazib beradi.
Bu Norvegiyadan uch baravar va “Gazprom”ning 2021-yil avgust oyida yetkazib berganidan qariyb 3,5 baravar kam.
Avgust odatda eng kam gaz sarflanadigan yilning oyi bo‘lsa-da (asosan, dam olish mavsumi tufayli, jumladan, sanoat korxonalarida), hozirda Yevropada issiq ob-havo va qurg‘oqchilik tufayli vaziyat murakkablashdi.
Yuqori harorat sovitish uchun elektr energiyasiga bo‘lgan talabni oshiradi, qurg‘oqchilik esa Yevropada ichki suv yo‘llari orqali ko‘mirni tashishni qiyinlashtiradi.
Shunday qilib, Bloomberg ma’lumotlariga ko‘ra, 15-avgust kuni Frankfurt yaqinidagi Kaub shahridan oqib o‘tadigan Reyn daryosida suv sathi 30 sm gacha tushib ketgan, bu 1990-yildan beri eng past ko‘rsatkichdir.
Gaz importi narxining oshishi Yevropa rasmiylarini iste’molchilar uchun narxlarni oshirish yo‘llarini izlashga majbur qilmoqda.
Germaniyada parlament iyul oyida yangi gaz solig‘ini tasdiqladi, uni 1-oktabrdan boshlab barcha iste’molchilar, shu jumladan aholi ham to‘laydi.
Hukumat 15-avgustda e’lon qilganidek, u bir kVt/soat uchun 2,4 yevroni tashkil qiladi. Bu to‘rt kishilik oila uchun yiliga 450-500 yevro atrofida bo‘ladi.
Ushbu mablag‘lar Rossiyadan yetkazib berishning qisqarishidan zarar ko‘rgan gaz importchilari foydasiga qayta taqsimlanadi.
Avvalo bu chora “Gazprom” eng yirik gaz yetkazib beruvchisi bo‘lgan Uniper’ni qutqarish uchun mo‘ljallangan.
“Shimoliy oqim” orqali yetkazib berishning qisqarishi Uniper’ni bankrotlik yoqasida qoldirdi va uni Germaniya rasmiylaridan moliyaviy yordam so‘rashga majbur qildi.
Germaniya Bosh vaziri o‘rinbosari Robert Xabek 15-avgust kuni yangi soliqni bu vaziyatda mumkin bo‘lgan eng adolatli chora deb atadi.
Shuningdek, u Germaniya arzon rus gazidan foydalanishga qaytmasligini aytdi.
“Germaniya asosan arzon rus gaziga qaramlikka asoslangan biznes modelini yaratdi. Bu model muvaffaqiyatsizlikka uchradi va unga qaytib bo‘lmaydi”, — dedi u.
Shu bilan birga, Xabek Rossiya gazining mamlakatga yetkazib berish butunlay to‘xtab qolmasligiga umid bildirdi.
Germaniya boshqa Yevropa davlatlari kabi qish uchun gaz omborlarini faol ravishda to‘ldirmoqda.
Izoh (0)