So‘nggi paytlarda ommaviy axborot vositalarida jonivorlarga, xususan, mushuk, itlarga nisbatan vahshiyona munosabatda bo‘layotgan shaxslarning videolari ko‘p tarqalyapti. Bu holatlarni ko‘rish tugul, hatto eshitishga odamning qalbi seskanadi.
Ojiz va zabonsiz jonivorlarga bunchalik munosabat qilish uchun inson qanchalik tuban, shavqatsiz bo‘lishi kerak?
Bu hodisalarning yakuni bormi? Nima uchun bu kabi holatlar tobora ortib bormoqda? Qonunchiligimizda hayvonlarga shavqatsiz munosabatda bo‘layotgan shaxslarga nisbatan jazolar yengilmi yoki odamlarimiz shunchalik diydasi qotib, beshavqat bo‘lib ketyaptimi? “Daryo” bu borada bir qator soha vakillari bilan suhbatlashdi.
Qonunchilikda hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilangan
Toshkent shahar IIBB Axborot-multimedia markazi boshlig‘i podpolkovnik Nilufar Isaxanova:
Darhaqiqat, so‘nggi paytlarda ijtimoiy tarmoqlarda hayvonlarga nisbatan shavqatsizlik holatlari aks etgan lavhalar ko‘p uchramoqda. Eng achinarlisi, o‘sha shaxslarning o‘zi sherigiga videoga oldirib, internetda tarqatmoqda.
Uni tasvirga olayotgan fuqaro ham sherigiga bu qonunga zidligini, dinimizda ham taqiqlanganligini aytib, uni to‘xtatish o‘rniga videoga olib, uning jinoiy harakatlariga sherik bo‘lib qolmoqda.
O‘zbekiston qonunchiligida, xususan, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 111-moddasida hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda bo‘lish, ularni g‘arazli yoki boshqa past niyatlarda qiynoqqa solish kabi harakatlarni sodir etgan shaxslarga nisbatan ma’muriy javobgarlik belgilangan.
Agar bu harakatlar takroran sodir etilsa yoki hayvonlarning o‘limiga olib kelsa, voyaga yetmagan shaxs ishtirokida sodir etilgan holatlar ham og‘irlashtiruvchi holat sifatida baholanib, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 111-moddasi 2-qismi bilan malakalanishi mumkin.
Sud tomonidan bunday shaxslarga bazaviy hisoblash miqdorining 5 barobaridan 10 barobarigacha miqdorida jarima yoki bo‘lmasa 15 sutkagacha ma’muriy qamoq jazosi tayinlanishi mumkin.
Bundan tashqari, jinoyat kodeksining 2021 moddasida hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilangan.
Hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lish, ya’ni ularni g‘arazli yoki boshqa past niyatlarda qiynoqqa solish yoki ularga azob berish ularning o‘limiga yoxud mayib bo‘lishiga olib kelsa, xuddi shunday huquqbuzarliklar ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan keyin sodir etilgan bo‘lsa:
- 25 BHMdan 50 BHMgacha miqdorda jarima;
- yoki 240 soatgacha ma’muriy jamoat ishlari;
- yoki 1 yilgacha axloq tuzatish ishlari;
- yoxud 6 oygacha ozodlikni cheklash yoki 6 oygacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
“Biror bir inson chumchuq yoki undan katta hayvonni parrandani haqsiz, nohaq holatda o‘ldiradigan bo‘lsa, Alloh taolo qiyomatda uni so‘rab oladi”
Islomshunos olim Mubashshir Ahmad:
Islom ta’limotlari ilk kunlardanoq, hayvonlarga ham haqlarini joriy qilishlikni boshlagan.
Qur’oni karimda Alloh shunday hitob qiladi: “Yer yuzida o‘rmalab yuradigan har qanday hayvon, qanotlari bilan uchib yuradigan har qanday qush borki, ular ham sizga o‘xshagan millatlardir, ummatlardir.” Bu bilan insonlarga o‘xshab to‘p-to‘p, qavm bo‘lib yurishlari hayot kechirishlari ularga ham insonlarga bo‘lgandek huquqlar joriy qilinishligi kerakligini ma’lum qilyapti.
“Alloh Subhano Taolo rahm qilguvchilarga rahm qiladi. Yer yuzidagi har qanday narsaga siz rahm qiling. Osmondagi zot ham sizga rahm qiladi” degan hadisi sharif ham shu ma’noni tasdiqlaydi.
Payg‘ambarimiz Muhammad alayhisalom “Biror bir inson chumchuq yoki undan katta hayvonni parrandani haqsiz, nohaq holatda o‘ldiradigan bo‘lsa, Alloh taolo qiyomatda uni so‘rab oladi” deganlar.
(Haqsiz degani, ya’ni go‘shti yeyiladigan hayvonlarni yeyishlik, manfaat olishlik uchun shar’iy yo‘l bilan so‘yishlik boshqa, lekin ko‘ngilxushlik uchun o‘ldirishlik boshqa.)
Bu hadis orqali payg‘ambarimiz ijtimoiy tarmoqlarda tarqagan videolardagi kabi hech qanday sababsiz jonivorni o‘ldirib yuborishning qiyomatda javobi borligini aytyaptilar.
Ibn Roziallohi anhu rivoyat qilgan hadisi sharifda payg‘ambarimiz Muhammad alayhisalom: “Kimni hayvonni mustar qilsa, ya’ni qulog‘ini kesib, dumini kesib, hamma kuladigan holatga olib keladigan bo‘lsa, Alloh taoloning la’nati bo‘lsin” dedilar.
Qisqacha aytmoqchi bo‘lganimiz islom hayvonlarni ham joni bor jonzot sifatida hurmatga loyiq, boqishlikka majbur bo‘lingan jonzot sifatida ko‘radi.
Musulmon mamlakatlarida, xususan Turkiyada mushuklar, itlar bemalol sayr qilib yuradi. Sababi bu ham islom ta’limotining amalda ekanligidan.
Inshaalloh biz ham islom ta’limotimizni umumiy holatda yetkazib, hossatan hayvonlarga bo‘lgan munosabatni ham targ‘ib etadigan bo‘lsak, jamiyatimizda kuzatiladigan mana shunday hodisalar bo‘lmaydi deb o‘ylaymiz.
Hayvonlarga ozor bermang, zero ularning ham biz kabi yashashga haqqi bor!
Maqolaning video variantini “Daryo”ning YouTube’dagi sahifasi orqali tomosha qilishingiz mumkin.
Izoh (0)