O‘zbekistonda haftalik ish kunlarini to‘rt kunga o‘zgartirish taklif qilinmoqda.

Ma’lumotlarga ko‘ra, haftada besh kunlik, kuniga esa sakkiz soatlik mehnat tizimi XX asrgacha bosqichma-bosqich shakllanib kelgan. Tizim amerikalik avtomobil magnati Genri Ford tomonidan yo‘lga qo‘yilgan, degan qarash mavjud. 1914-yil 5-yanvarda u o‘z korxonasida ish kunini 9 soatdan 8 soatga qisqartirib, bir smena uchun uch dollar qilib belgilangan maoshni besh dollarga ko‘taradi.

MDH davlatlaridagi Mehnat kodeksiga ko‘ra besh kunlik haftada ish kunining uzunligi sakkiz soat va tushlik uchun qo‘shimcha bir soatdan oshmasligi kerak.

O‘zbekiston Respublikasi prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi rektori Adham Bekmurodov joriy yilning 5-iyul kuni Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligiga murojaat qilib, O‘zbekistonda amalda bo‘lgan haftalik ish kunlarini to‘rt kunga o‘zgartirish bo‘yicha taklif berdi. Bu haqda Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligida bo‘lib o‘tgan jamoatchilik kengashi yig‘ilishida aytildi.

Adham Bekmurodovning so‘zlariga ko‘ra, butun dunyoning ko‘plab mamlakatlarida haftasiga to‘rt kunlik ish rejimiga o‘tish bo‘yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. Uning ta’kidlashicha, tegishli mutaxassislar mehnat unumdorligini oshirish bo‘yicha bosh qotirmog‘i lozim.

Rektorning ma’lumot berishicha, markaziy davlat idoralari va uning hududiy boshqarmalari o‘rtasida 500 dan ortiq bir-birini takrorlaydigan funksional vazifalar bor.

“Davlat idorasi xodimi 8 soatda qanday ishlarni bajarishi kerak edi va u o‘sha ish kunida nima qildi, degan savol bilan o‘rganish olib borishimiz kerak. To‘g‘ri, bu savolni o‘rtaga tashlaganimizda tezda e’tiroz bildirishib, o‘zi shu o‘tirgan odamlarning foydasi bormi, deb so‘rashadi. Shunday so‘rovnomalar orqali biz foydasi bor yoki yo‘qligini baholashimiz kerak-da”, — deydi Adham Bekmurodov.

Boshqa mamlakatlarda vaziyat qanday?

Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, mehnat rekordchilari Kolumbiya (haftasiga 47,6 soat) va Turkiyada (46,4) istiqomat qiladi. Meksika (49,9) va Kosta-Rika (43,6) ulardan biroz ortda qoladi.Lekin hamma ham bu rekordni yangilash ishtiyoqida emas — OECD ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda o‘rtacha ish kuni 37 soatni tashkil qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi mehnat kodeksining 115-moddasida belgilab qo‘yilgan normaga ko‘ra, xodim uchun ish vaqtining normal muddati haftasiga qirq soatdan ortiq bo‘lmasligi kerak. Olti kunlik ish haftasida har kungi ishning muddati yetti soatdan, besh kunlik ish haftasida esa sakkiz soatdan ortib ketmasligi lozim. Korxonada ish vaqtini jamlab hisobga olish joriy qilingan taqdirda, ushbu Kodeksning 123-moddasiga binoan, hisobga olinadigan davrdagi ish vaqtining muddati ish soatlarining normal miqdoridan oshib ketmasligi shart.