30-may kuni Yevropa Ittifoqiga a’zo 27 davlat rahbarlari Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan joriy qilingan sanksiyalarning yangi bosqichi doirasida Rossiya neftiga nisbatan taqiq qo‘yishga kelishib oldi. The Economist jurnali neft narxi nega ko‘tarilayotganini tahlil qildi.
Sanksiyalarning 6-paketi doirasida Rossiyadagi eng yirik bank bo‘lgan “Sberbank”ni tezkor transchegaraviy to‘lov tizimidan to‘xtatib qo‘yish ham bor. Bundan tashqari, Rossiya xom nefti va dizel yonilg‘isi kabi qayta ishlangan mahsulotlarni sotib olish ham taqiqlandi.
Yevropa Ittifoqining ta’kidlashicha, quvurlar orqali yetkazib beriladigan neft uchun vaqtinchalik imtiyoz davri bo‘ladi.
Brent markali neftning bir barreli narxi bu xabarlar ortidan 120 dollardan oshdi, bu mart oyidan beri eng yuqori ko‘rsatkichdir.
Bu qaror bilan Yevropa Ittifoqi Rossiyani jazolash uchun iqtisodiy inqirozga ham tayyor ekanini ko‘rsatib qo‘ydi.
Yevropa Ittifoqi Rossiyaning eng yirik xom neft bozori bo‘lib, mamlakat neft eksportining yarmini sotib oladi. Sanksiyalar ortidan Rossiyaning eng katta miqdordagi xorijiy valyutadagi daromad manbalaridan biri xavf ostida qoladi.
Avvaliga taqiq faqat tankerlar orqali tashiladigan dengiz neftiga nisbatan qo‘llaniladi. Ko‘pgina tankerlar allaqachon Yevropaning turli hududlarida sanksiyalarga uchrab ulgurgan. Shu sababli buning ta’siri u qadar katta bo‘lmasligi mumkin.
Yaqin vaqtgacha sanksiyalar ostida qolgan Rossiyaning dengiz xomashyosi sotilmaydimi, degan savol bor edi. Ammo shunga qaramay yil boshidan beri Rossiyada neft eksporti o‘sdi.
JPMorgan Chase banki tahlilchilariga ko‘ra, o‘sishning katta qismi Hindistonga to‘g‘ri kelgan. Hindiston Rossiyaga nisbatan sanksiyalar qo‘llamagan.
Polsha va Germaniya “Drujba” quvuri orqali Rossiya neftini import qilishni to‘xtatishni ma’lum qildi. Biroq neftga juda ham bog‘lanib qolgan Vengriya importga taqiq qo‘ymoqchi emas. Vengriya bosh vaziri Viktor Orban Yevropa Ittifoqi qarorlaridan chetga chiqishga tayyorligini ma’lum qildi.
Embargo qisman bo‘lishi mumkin bo‘lsa-da, neft bozorining keskinligi shundaki, narxlar hali ham oshib bormoqda.
O‘zbekistonda vaziyat qanday?
O‘zbekiston 2022-yilning yanvar—aprel oylarida neft, tabiiy gaz va gaz kondensati qazib olishni qisqartirdi.
O‘zbekistonda yanvar—aprel oylarida:
- 263,4 ming tonna neft;
- 18 mlrd kub metr tabiiy gaz;
- 471,4 ming tonna gaz kondensati qazib olindi.
O‘tgan yilga nisbatan neft qazib olish 5,9 foizga, tabiiy gaz 0,4 foizga, gaz kondensati esa 2,7 foizga kamaydi.
Yagona o‘sgan narsa ko‘mir bo‘ldi — 10,1 foizga 1,1 million tonnagacha.
Keyin esa Toshkent shahridagi “O‘zbekneftgaz”ga tegishli avtomobillarga yonilg‘i quyish shoxobchalarida Ai-80 markali benzin narxi ko‘tarilib, 6 800 ga chiqdi. Bu 2021-yil dekabr oyidan beri benzin narxining birinchi marta oshishi bo‘ldi.
O‘zbekistonda benzin narxlarining ko‘tarilishiga jahon bozoridagi Brent markali neft narxlarining o‘sishi o‘z ta’sirini o‘tkazgan. Lekin aksiz soliq stavkalarining o‘zgarishi tufayli aholi uchun benzinning chakana narxlari o‘zgarishsiz qoldi.
Bugungi kunda AQSHda benzin rekord darajada qimmatlagan, Yevropa davlatlari, jumladan, Germaniya, Shvetsiya, Niderlandiya, Islandiya, Gretsiya, Daniya, Finlyandiya, Norvegiya, Belgiyada bir litr benzin narxi 2,242-2,564 AQSH dollarini tashkil etib, narxlar oshishi davom etmoqda.
Izoh (0)