O‘zbekistonda internetga monopoliya bor. Bu nimaga olib kelmoqda?

O‘zbekistondagi telekommunikatsiya sohasidagi cheklovlar mamlakatning raqamli islohotlarga to‘sqinlik qilmoqda. Bu haqda Jahon banki hisobotida aytilgan (pdf).

Hozir besh uyali aloqa operatoridan to‘rttasi davlatga tegishli. Ulardan bittasi — “O‘zbektelekom”, ham statsionar, ham mobil bozorlarda ustunlik qilmoqda.

Xususiy kompaniyalar “O‘zbektelekom”ning ulgurji savdo kanallari va shlyuzlaridan foydalanishlarga majbur. Shuningdek, ularga “O‘zbektelekom”ning takliflari bilan raqobatlashishiga to‘g‘ri kelmoqda.

Kompaniyaning tartibga solish jarayoniga ta’siri narxlarning oshishiga, innovatsiyalarning cheklanishiga, xizmatlar turlarining qisqarishiga va xizmat ko‘rsatish sifatining pastligiga olib keldi.

Jahon banki tomonidan 2019-yil dekabr oyida O‘zbekistondagi operatorlarning bozor ulushlari haqidagi ma’lumotlar asosida hisoblangan Herfindal-Hirshman mobil bozorini baholash indeksi taxminan 0,27 ni tashkil etdi. Bu bozorda raqobatning kamligini anglatadi.

Monopoliya va eskirgan huquqiy asoslar davlat nazoratini kuchaytirmoqda, investitsiyalarni cheklamoqda va aholi uchun narxlarni oshirmoqda.

Telekommunikatsiya sohasini erkinlashtirish bo‘yicha e’lon qilingan majburiyatlar hali amalga oshirilmagan.

Xususiy kompaniyalar hamon xalqaro shlyuzlariga kirish uchun “O‘zbektelekom” xizmatlaridan foydalanishga majbur.

Bozorda turli kompaniyalar uchun teng bo‘lmagan sharoitlar mavjud — masalan, Ucell soliq imtiyozlari va o‘z xizmatlarini tendersiz sotish huquqi kabi imtiyozlarga ega.

Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi sohani tartibga solish, davlat siyosatini ishlab chiqish va “O‘zbektelekom” kuzatuv kengashida nazorat qilish uchun javobgardir.

Sohani tartibga soluvchi qonunchilik bazasi sezilarli darajada eskirgan. Asosiy qonun va me’yoriy hujjatlar 1992-2000 yillarda qabul qilingan va o‘shandan beri deyarli o‘zgarmagan.

Jiddiy byurokratik kechikishlar, ruxsat berish va tasdiqlashning murakkab tartib-qoidalari, yuqori narxlardagi texnik sharoitlar xususiy sektor tomonidan yangi telekommunikatsiya infratuzilmasini qurishda jiddiy to‘siqlar yaratmoqda, soliq qonunchiligi tuzilmasi esa operatorlarining o‘sishini rag‘batlantirgani yoq, deya xulosa qildi tahlilchilar.

Avvalroq O‘zbekiston tovar yoki moliya bozorida ustun mavqega ega korxonalar ro‘yxati e’lon qilingan edi. Ular orasida “O‘zbektelekom” ham bor.