Ўзбекистонда интернетга монополия бор. Бу нимага олиб келмоқда?

Ўзбекистондаги телекоммуникация соҳасидаги чекловлар мамлакатнинг рақамли ислоҳотларга тўсқинлик қилмоқда. Бу ҳақда Жаҳон банки ҳисоботида айтилган (pdf).

Ҳозир беш уяли алоқа операторидан тўрттаси давлатга тегишли. Улардан биттаси — «Ўзбектелеком», ҳам стационар, ҳам мобил бозорларда устунлик қилмоқда.

Хусусий компаниялар «Ўзбектелеком»нинг улгуржи савдо каналлари ва шлюзларидан фойдаланишларга мажбур. Шунингдек, уларга «Ўзбектелеком»нинг таклифлари билан рақобатлашишига тўғри келмоқда.

Компаниянинг тартибга солиш жараёнига таъсири нархларнинг ошишига, инновацияларнинг чекланишига, хизматлар турларининг қисқаришига ва хизмат кўрсатиш сифатининг пастлигига олиб келди.

Жаҳон банки томонидан 2019 йил декабрь ойида Ўзбекистондаги операторларнинг бозор улушлари ҳақидаги маълумотлар асосида ҳисобланган Herfindal-Hirshman мобил бозорини баҳолаш индекси тахминан 0,27 ни ташкил этди. Бу бозорда рақобатнинг камлигини англатади.

Монополия ва эскирган ҳуқуқий асослар давлат назоратини кучайтирмоқда, инвестицияларни чекламоқда ва аҳоли учун нархларни оширмоқда.

Телекоммуникация соҳасини эркинлаштириш бўйича эълон қилинган мажбуриятлар ҳали амалга оширилмаган.

Хусусий компаниялар ҳамон халқаро шлюзларига кириш учун «Ўзбектелеком» хизматларидан фойдаланишга мажбур.

Бозорда турли компаниялар учун тенг бўлмаган шароитлар мавжуд — масалан, Ucell солиқ имтиёзлари ва ўз хизматларини тендерсиз сотиш ҳуқуқи каби имтиёзларга эга.

Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги соҳани тартибга солиш, давлат сиёсатини ишлаб чиқиш ва «Ўзбектелеком» кузатув кенгашида назорат қилиш учун жавобгардир.

Соҳани тартибга солувчи қонунчилик базаси сезиларли даражада эскирган. Асосий қонун ва меъёрий ҳужжатлар 1992-2000 йилларда қабул қилинган ва ўшандан бери деярли ўзгармаган.

Жиддий бюрократик кечикишлар, рухсат бериш ва тасдиқлашнинг мураккаб тартиб-қоидалари, юқори нархлардаги техник шароитлар хусусий сектор томонидан янги телекоммуникация инфратузилмасини қуришда жиддий тўсиқлар яратмоқда, солиқ қонунчилиги тузилмаси эса операторларининг ўсишини рағбатлантиргани ёқ, дея хулоса қилди таҳлилчилар.

Аввалроқ Ўзбекистон товар ёки молия бозорида устун мавқега эга корхоналар рўйхати эълон қилинган эди. Улар орасида «Ўзбектелеком» ҳам бор.