“Putin qo‘rqadigan odam”. Time jurnali Navalniydan intervyu oldi va uning suratini muqovasiga joyladi

Men yashayotgan muhitning eng aniq ta’rifi — qamoqxona ichidagi qamoqxona. Otryadimda 13 kishi bor. Ulardan tom ma’noda faqat bittasiga men bilan gaplashishga ruxsat berilgan. Qolganlari faqat qisqa muloqotdan nariga o‘tmaydi. Ko‘pincha jim o‘tiramiz. Hamma joyda videokameralar bor, xodimlar har qanday holatda ham men bilan videoregistratorsiz gaplashmaydi. Men turgan barakning derazalariga oq qog‘oz qoqilgan, shuning uchun tashqarida nima bo‘layotganini ko‘ra olmayman. Ba’zan o‘zimni poyabzal qutisida yashayotgandek his qilaman.

G‘arb Putinning mayda tuzoqlariga qayta-qayta tushmoqda. U bema’ni talablar qo‘ymoqda, AQSh esa bu bema’nilikni e’tiborsiz qoldirish o‘rniga qandaydir uchrashuvlar tashkil etish uchun yelib-yugurmoqda. Xuddi maktab o‘quvchisi o‘zidan katta sinf bolasidan qo‘rqqani kabi.

AQSh qat’iy sanksiyalar bilan javob qaytarmoqchi. Lekin Putinga aynan shu kerak. Buni teskari o‘girsak, siz Ukrainaga hujum qilmasangiz, biz sanksiyalarni qo‘llamaymiz, degani. Bunday “ikki yurish” oddiy va ravshan, ammo Putin qanday qilib ularni Amerikaga qayta-qayta qo‘llayotgani hayratlanarli: keskinlashish tahdidi — savdo — ortga yurish, keskinlashish tahdidi — savdo — ortga yurish.

AQShning Rossiyadagi xorijda aktivlari bo‘lmagan ayrim polkovnik va generallarni sanksiyalar ro‘yxatiga qo‘shayotganini ko‘rib, ko‘zimizni yumishdan charchadik. Ular Putin istaklarining oddiy ijrochilari, xolos.

Putinga ta’sir o‘tkazmoqchi bo‘lsangiz, uning shaxsiy puliga ta’sir qiling. Ular yonginangizda. Putinning pullariga egalik qiladigan oligarxlari va do‘stlarining ismlarini hamma biladi. Uning yaxtalari va saroylarini kimlar moliyalashtirayotganini, ikkinchi va uchinchi oilasini kimlar boqayotganini bilamiz. Bu elitaning ayrimlarini Putin rejimi oxir-oqibat foydadan ko‘ra ularning hissiy farovonligi uchun muammo ekanini tushunishga majbur qilish lozim.

2020-yilning kuzidagi va hozirgi Rossiya — boshqacha siyosiy rejimga ega turli mamlakatlar. O‘shanda ham u to‘liq avtoritar hukumat edi, lekin shunga qaramay, nomzodlarning saylovlardan ommaviy va butunlay chetlatilishi, barcha mustaqil jurnalistlarning “xorijiy agent” sifatida, minglab odamlarni juda kamchilik tasavvur qila oladigan ekstremist sifatida tan olinishi bor edi. Belarusdan uzoq yillarni talab qilgan yo‘lni Rossiya bir necha oyda bosib o‘tdi.

Rossiyada hamma narsa bo‘lishi mumkin. Turmush darajasining pasayishi tufayli ommaviy tartibsizliklardan (daromadlar ketma-ket sakkizinchi yil pasaymoqda) saroy to‘ntarishigacha. Odil umumiy saylovlarga erishishni bosh maqsadim sifatida ko‘raman. U yerda men saylovchilar belgilaydigan joyni allaqachon egallab olyapman. Ha, ehtimol, qandaydir ko‘cha voqealari va norozilik namoyishlari bo‘lishi mumkin, ammo ulardan keyin faqat adolatli saylovlar bo‘ladi.

Bu Putinning shaxsiy hissiy qarori ekaniga shubha yo‘q. “Ojizligingni ko‘rsatma” mantig‘i bilan harakat qilib, oqilona hisob-kitoblardan voz kechdi. Xo‘sh, nimaga erishildi? Men muhrlangan oynali qutida yashayapman, etik va bushlat (mahbuslarning ish kiyimi)da yuribman. Oyog‘imda etik bilan Time jurnaliga intervyu beryapman, bizning “Aqlli saylovlarimiz” esa barcha yirik shaharlarda o‘z nomzodlarini g‘arq qildi. Qo‘shimchasiga emigratsiya to‘lqini. Yana jamiyatning g‘azabi. Qolaversa, hozir yagona do‘st — Lukashenko. Bunday mamlakat esa investitsiyalarni qabul qilmaydi. Demak iqtisodiy o‘sish bo‘lmaydi. Bularning barchasiga mening hibsga olinishim sabab bo‘ldi, demayman, lekin bu voqealar zanjiridagi muhim turtki bo‘lgani aniq.