Boks olamini ostin-ustun qilgan jang. Mayk Tayson va Evander Holifild o‘rtasidagi mojaroli jangga 24 yil to‘ldi

Professional boks bo‘yicha og‘ir vazn toifasida Jahon chempioni Mayk Tayson 1997-yilning 28-iyunida boks tarixidagi eng katta mojaroga sabab bo‘lgandi.

Bundan roppa-rosa 24 yil avval yuz bergan voqea boksni ungacha va undan keyingi davrga bo‘lib yuborgandi. Evander Holifildning qulog‘i bilan bog‘liq vaziyatdan keyin Tayson sport olamidagi eng yovuz qahramonga aylandi. Har bir yorqin voqeaga ikki xil nazar bilan qarash mumkin, boks ixlosmandlari hanuzgacha bu masalada turli qarashga ega.

Mayk Tayson 1997-yilda 10-12 yil avvalgidek yorqin va qo‘rqinchli emas edi. O‘sha vaqtda u uch yillik qamoq jazosini o‘tagan va ko‘pchilik muxlislarning fikriga ko‘ra, tezligini hamda reaksiyalari yo‘qotgandi. Maykning uslubi ko‘p kuch talab qiladigan bo‘lib qolgan, jismoniy holati esa faoliyatining boshidagidan ancha yomon edi.

Holifildga qarshi dastlabki to‘qnashuvga qadar u ketma-ket to‘rtta jangda muddatidan avval g‘alaba qozongan va Evander bilan bahsda yaqqol favorit edi. Shu qadar yaqqol ediki, uning raqibi ko‘p karra jahon chempioni va boksning tirik afsonasi emas, qandaydir o‘rtahol da’vogardek. Holifild garchi dastlabki beshta raundni boy bergan bo‘lsa-da, Taysonga qarshi jangga tayyor bo‘lib chiqdi. Beshinchi raunddan keyin Mayk faollikni tushirdi, Evander esa uni hujumlari bilan cho‘ktirdi. Shu bilan birga Holifild bu ishni qoidalarni ochiqchasiga buzgan holda bajarardi.

Bosh zarbalari tufayli Taysonning ikki ko‘zi atrofida yorilish yuzaga keldi. Hakam Holifildning ochiq-oydin qo‘polliklariga ko‘z yumardi. 10-raundda Maykni bong qutqarib qoldi. 11-raundda esa hech narsa o‘zgarmadi, Holifild tik turgan Taysonni do‘pposladi va 1996-yil sensatsiyasini qayd etdi.

Oradan yarim yil o‘tib, 1997-yilning iyunida jangchilar revanshda o‘zaro to‘qnash keldi. Tayson bu safar ham favorit edi, biroq birinchisidagi kabi yaqqol emas. Va dastlabki jangdan farqli o‘laroq, Mayk birinchi raundlardanoq yutqazishni boshladi. Dastlabki ikki raund Evanderning ustunligida o‘tdi. O‘z navbatida u o‘zining g‘irrom harakatlarini boshidan amalga oshirdi, bosh bilan oldinga o‘taverdi. Maykning chap ko‘zi tagida yana yorilish kuzatildi.

Uchinchi raundga Tayson raqibini sindirish uchun tushadi. U butun raund davomida ustunlikka ega bo‘ladi, ko‘proq zarba beradi, ammo Evanderni muvozanatdan chiqara olmaydi. Raund so‘ngida bokschilar klinchga kiradi: Holifild yana boshini qoidaga zid ravishda raqibiga yo‘naltiradi, Mayk esa uning qulog‘ini tishlab oladi. Hech kim avvaliga nima bo‘lganini sezmaydi. Evander og‘riqdan sakrar, zal esa Holifild simulyatsiya ishlatyapti deb o‘ylab, shovqin solardi. Biroq u atayin qilmayotgandi, qulog‘i qonga botgandi.

Esankirab qolgan hakam Nevada Atletika qo‘mitasi komissiyasi vakilini chaqiradi, vaziyat tushuntiriladi, biroq u jangni davom ettirishga ruxsat beradi. Referi Taysondan ikki ochko olib tashlaydi va uchinchi raundni davom ettiradi. Biroq Mayk qolgan vaqt davomida yana raqibining qulog‘ini tishlashga urinadi va shu yerda jangni to‘xtatish kerakligi ayon bo‘ladi. O‘sha oqshom Tayson aqlsiz ish qildi, biroq bo‘lib o‘tgan voqeada yagona aybdor u edimi?

Taysonning muxlislari hanuzgacha bokschining yonini oladi. Ularning fikricha, Holifild Maykni provokatsiya qilgan va ular bunday fikrlashga to‘la haqli. Evander haqiqatda juda g‘irrom harakat qilgandi. Ayniqsa birinchi jangda, biroq ikkinchisida ham ilk daqiqalardanoq odatini davom ettirdi va jazosiz qolaverdi. Yana bosh bilan zarba, yana jarohat. Hakamlar Holifild tomonidan qoida buzishlarga ko‘z yumar, bu esa Tayson uchun tushunarsiz holat edi. U xunuk usullarga normal qaraydi, biroq adolatsizlikka hech qaysi sportchi dosh bera olmaydi. Ayniqsa Tayson kabi qiziqqonlar.

Oxir-oqibat “Temir Mayk”ning asabi temirdan emasligi ma’lum bo‘ldi. U tarixdan joy olgan o‘sha mashhur ishni amalga oshirdi. Bu vaziyatda diskvalifikatsiya yagona to‘g‘ri qaror edi. Bunday ishni oqlab bo‘lmasdi, seni qanchalik provokatsiya qilishmasin, raqibning qulog‘ini tishlab olish — bu ortiqcha. Hodisadan keyin ringda tortishuv yana bir necha daqiqa davom etdi, ko‘zi qonga to‘lgan Taysonni qo‘riqchilar tinchlantirdi. Undan hatto politsiya ham qo‘rqadi, degan gaplar yurardi.

Mayk 3 million dollar miqdorida jarimaga tortildi va bokschilik litsenziyasidan ayrildi. Bir yil o‘tar-o‘tmas litsenziya qaytarildi. 11 yil o‘tib esa Tayson Holifilddan uzr so‘radi. Evander uzrni qabul qildi. Bu ikki bokschi o‘rtasidagi jang tarixga kirdi, yuz bergan voqea sabab bu to‘qnashuv hali asrlar mobaynida tillarda bo‘ladi. U haqiqatda boksni o‘zgartirib yubordi. Bu haqda hamon eslanadi va gapiriladi.

Aytgancha, 53 va 57 yoshni qarshilagan afsonalar o‘rtasidagi uchinchi jang tashkil etilishi mumkin. Biroq bu jang amalga oshsa ham ko‘rgazmali maqomda bo‘lib o‘tadi.