Bu yil “Olmaliq KMK” AJning Surxondaryo viloyatida joylashgan Xondiza kon boshqarmasi rasman ochilganligiga 10 yil to‘ldi. Toshkentda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida jurnalistlar va blogerlarga kon boshqarmasining tarixi, uning faoliyati va shu yillar davomida erishilgan yutuqlar to‘g‘risida batafsil so‘zlab berildi.
Yaratilish tarixi
Xondiza kon boshqarmasining rasmiy ochilish marosimi 2011-yilning 6-may kuni bo‘lib o‘tgan edi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xondiza va Uch quloch konlarining polimetall rudalari mineral xomashyo bazasidan samarali foydalanish to‘g‘risida”gi qarori uning rivojlanishiga asos soldi.
Bu konlarning polimetall rudalari mineral xomashyo bazasidan samarali, oqilona va kompleks foydalanishni ta’minlash va shu asosda “Olmaliq KMK” AJ ishlab chiqarish quvvatlari yuklanishini oshirish, rangli va qimmatbaho metallar ishlab chiqarishni ko‘paytirish maqsadlarida Moliya va Iqtisodiyot vazirliklari, shuningdek “Olmaliq KMK” AJning Xondiza koni polimetall rudalari zaxiralari bazasida 2009-yilning ikkinchi yarmidan sanoat ishlab chiqarishini tashkil etgan holda, quvvati yiliga 650 ming tonna rudani tashkil etadigan kon-boyitish kompleksini qurish to‘g‘risidagi taklifi qabul qilindi.
Geologlar Xondiza konida polimetall konlari qidiruv ishlarini 1960-yillarning boshidayoq boshlab yuborgan edi. 1974-yilda kon zaxiralari tasdiqlandi.
Qidiruv ishlari bilan bir vaqtda 1970-yildan 2002-yilgacha bo‘lgan oraliqda turli vaqtlarda rudalarning boyitiluvchanligi tadqiq etildi va boyitish texnologiyalari ishlab chiqildi. Bu masalalar bilan yetakchi ilmiy-tadqiqot institutlari shug‘ullandi.
Ular yarim sanoat sinovlarini ham o‘tkazishdi, bu sinovlar vaqtida Xondiza koni rudalarini boyitish texnologiyasi puxta ishlab chiqildi.
Rivojlanishi
O‘zbekiston Respublikasi Davlat geologiya va mineral resurslar qo‘mitasi ekspertlari Xondiza konini polimetallarning koni, deb atadi. Uning qidiruv ishlari natijasida aniqlangan, umumiy zaxirasi 1,5 million tonna rux, 700 ming tonna qo‘rg‘oshin, 180 ming tonna mis va 2,3 ming tonna kumushni tashkil etadi.
2007-yilning ikkinchi yarmida OKMK Xondiza polimetall konini qazish va tog‘-boyitish kompleksi qurilishiga kirishdi. Loyihani texnik-iqtisodiy asoslash ishlari Rossiyaning “Mexanobr injiniring” YoAJ (Sankt-Peterburg) instituti ishtirokida tayyorlandi. Uning mutaxassislari ishchi hujjatlarni ishlab chiqdi.
Qisqa muddatlarda bu yerda qurilayotgan obyektni avtotransport bilan ta’minlash maqsadida OKMK avtomobil transporti boshqarmasining bo‘linmasi 5 avtobaza va qurilishga qum, shag‘al, beton yetkazib beradigan “Olmaliqmetallurgqurilish” trestining qurilish boshqarmasi ish boshladi.
Xondiza — bugun
Bugungi kunda Xondiza kon boshqarmasi tarkibiga Xondiza shaxtasi, boyitish fabrikasi, ta’mirlash-qurilish uchastkasi, moddiy-texnika bazasi kiradi. Bu yerda polimetall rudalar qazib chiqariladi va boyitiladi. Natijada ulardan mis, rux va qo‘rg‘oshin konsentratlari olinadi.
“Biz uch turdagi mahsulot: rux, qo‘rg‘oshin va mis konsentratlarini ishlab chiqaramiz. Rux va mis konsentratlarini keyingi qayta ishlash uchun OKMK rux va mis eritish zavodlariga jo‘natamiz. Qo‘rg‘oshin konsentrati esa 2018-yilgacha omborlarimizda to‘planar edi. O‘sha yildan boshlab, uni Qozog‘istonga eksport qilish boshlandi. Masalan, 2018-yilda 47 ming tonnadan ko‘proq, 2019-yilda 53 ming tonna, 2020-yilda esa 24 ming 600 tonna qo‘rg‘oshin konsentrati eksport qilindi. Bu yilda 48 ming tonna konsentrat eksport qilishni rejalashtirganmiz”, — deya hikoya qiladi “Olmaliq KMK” AJ Xondiza kon boshqarmasi direktori Botir Xo‘jamuratov.
Boyitish fabrikasiga kelganda esa uning ruda bo‘yicha yillik ish unumi 650 ming tonnani tashkil etadi. Soatlik ish unumi 82,07 t/soat, kunlik ish unumi 1850 tonnaga teng. Xondiza boyitish fabrikasi mutaxassislari bir oyda o‘rtacha 50 000 tonnadan ko‘p polimetall rudani qayta ishlaydi.
Bu fabrikada texnologik jarayon kombinatning boshqa fabrikalariga qaraganda birmuncha murakkab, chunki bu yerda biryo‘la uchta metall konsentrati olinadi. Shu sababli boyitish va metallni konsentratga ajratib olish texnologiyasi monokonsentrat olish texnologiyasidan ancha farq qiladi.
“10 yil mobaynida biz boyitish sxemasi va texnologiyasini uch marta o‘zgartirdik. Natijada metall konsentratini ajratib olish 20 foizdan ko‘proqqa oshdi. Masalan, 2012-yilda konsentrat ajratib olish rux bo‘yicha 56 foiz bo‘lgan edi. Bugungi kunda bu ko‘rsatkich 75 foizni tashkil etadi. Mis bo‘yicha 44-48 foiz, bugun 57 foiz. Qo‘rg‘oshin bo‘yicha 48 foiz atrofida, hozir esa 63 foiz”, — deydi Botir Xo‘jamuratov.
Ekspertning so‘zlariga ko‘ra, yer osti texnikasini yangilash ham Xondiza kon boshqarmasining asosiy yutuqlari qatoriga kiradi.
“Bu jarayon uch yil oldin boshlangan edi. Yil mobaynida 13 birlikda yangi uskuna: oltita avtosamosval, beshta PDM yuklash, yetkazib berish mashinasi, ikkita burg‘ilash qurilmasi sotib olindi. Bu yilda ham, shuningdek, yana o‘nta ruda tashiydigan avtosamosval sotib olindi. Bularning barchasi shaxtalarning ish unumiga ancha ta’sir ko‘rsatdi”, — deb ta’kidlab o‘tdi Botir Xo‘jamuratov.
Mingga yaqin xondizachilar
Ishlab chiqarishni texnik jihozlash, albatta, juda yaxshi. Lekin bu ishlab chiqarishlarda ishlayotgan mutaxassislarning o‘rnini va ahamiyatini baholash juda mushkul. Hozirgi vaqtda kon boshqarmasi xodimlari jamoasi 930 kishidan iborat. Erishilgan yutuqlarning asosini shak-shubhasiz, oqilona rahbarlik va xodimlarning o‘z ishiga mas’uliyat bilan yondashishi tashkil etadi.
Anjuman davomida Xondiza kon boshqarmasida kadrlarni tayyorlash va xodimlarni ijtimoiy himoya qilish masalalariga alohida e’tibor qaratildi.
“Bizda kadrlar tayyorlash sohasida, shu jumladan, xorij oliy o‘quv yurtlari bilan ham yaqin hamkorlik yo‘lga qo‘yilgan. Biz uchun asosan Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti, Misis (Rossiya) Milliy tadqiqot texnologik universiteti va uning Olmaliq shahrida 2018-yilda ochilgan filiali kadrlarni yetkazib beruvchilar hisoblanadi. Shunday hollar ham bo‘ladiki, birinchi kurs talabalari kontrakt pulini to‘lash borasida yordam so‘rab bizga murojaat qilishadi. Albatta, biz bunday masalalarni ham ko‘rib chiqamiz. Biz shu tariqa o‘zimiz uchun kelajak mutaxassislarni tayyorlaymiz. Bundan tashqari, ayni vaqtda yuzdan oshiq kishi Moskvada o‘qitilmoqda”, — deydi “Olmaliq KMK” AJ boshqaruv raisining xodimlar va ijtimoiy masalalar bo‘yicha o‘rinbosari vazifasini bajaruvchi Behzod Salimov.
Mutaxassis qayd etib o‘tganidek, OKMK va xususan Xondiza kon boshqarmasining har bir xodimiga ish haqidan tashqari, har yili ijtimoiy tarafdan 13 million so‘m miqdorida mablag‘ ajratiladi.
“Bunga maxsus kiyim, ovqatlanish, shaxsiy himoya vositalari, sanatoriy va profilaktoriylarda dam olish va boshqalar kiradi. Bundan tashqari, har kuni shaxtaga tushishdan oldin ishchilarning barcha muhim hayotiy ko‘rsatkichlari, shu jumladan, qon bosimi va harorati tekshiriladi. Barcha bu ko‘rsatkichlar normada bo‘lishi zarur.
Bundan tashqari, yilda ikki marta barcha konchilar majburiy tibbiy tekshiruvdan o‘tkaziladi”, — deydi Behzod Salimov.
Prognoz bajarildi!
Anjuman davomida qayd qilinganidek, 2021-yilning yanvar oyidan aprel oyigacha 198 070 tonna ruda qazib olindi, prognoz 100 foizga bajarildi. 198 735 tonna ruda qayta ishlandi va prognoz 100,4 foizga ortig‘i bilan bajarildi. Rux qazib chiqarish 74,79 foiz, mis 54,69 foiz, qo‘rg‘oshin 57,68 foizni tashkil etdi.
39 ming 161 tonna rux, 7 ming 256 tonna mis va 14 ming 546 tonna qo‘rg‘oshin konsentrati olindi. 2020-yilda korxona eksportga 24 ming 627 tonna qo‘rg‘oshin konsentratini chiqardi. 2010-yilning noyabrida Xondiza kon boshqarmasi Olmaliq rux zavodiga vatanimizda ishlab chiqarilgan rux konsentratini jo‘natishni boshladi. O‘sha yili esa mustaqil O‘zbekistonning birinchi rux metalli olindi.
Ma’lumot sheriklik huquqi asosida tayyorlandi.
Izoh (0)