Yaqinda o‘tkazilgan tadqiqot dunyoning eng boy odamlari va iqlim inqirozi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatib berdi. Bu haqda Xalqaro fanlar kengashiga tayanib Tengrinews xabar berdi.
Foto: Elements.envato
Barqaror rivojlanish va keng ko‘lamli xatti-harakatlar bo‘yicha Kembrij komissiyasining hisobotida ta’kidlanishicha, insoniyat iqlim o‘zgarishiga qarshi kurasha olishi uchun dunyo boylari o‘zlarining hayot tarzini tubdan o‘zgartirishi kerak.
BMT ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoning eng boy odamlarining bir foizi kambag‘allarning 50 foizidan ikki barobar ko‘p chiqindi tashlaydi. Shuningdek, eng badavlat kishilarning besh foizi 1990—2015-yillar oralig‘idagi chiqindi gazlarning 37 foiziga sababchi bo‘lgan.
Ko‘p miqdorda yoqilg‘i talab qiluvchi yo‘ltanlamas avtomobillar va samolyotlarning uzluksiz parvozi asosiy muammoga aylandi.
Tadqiqot mualliflarining ta’kidlashicha, chiqindilar miqdori ko‘payib borayotgani sababli insoniyat nafaqat iqlim o‘zgarishini jilovlash bo‘yicha global choralarni, balki boy mamlakatlar va odamlar ortiqcha iste’molni cheklash bo‘yicha qat’iy cheklov choralarini ham ko‘rishi kerak.
“Ular eng ko‘p parvoz qiladigan, eng katta mashinalarni boshqaradigan va issiqlik talab qiladigan eng katta uylarda yashaydigan odamlardir. Biz ortiqcha iste’molni kamaytirishimiz va bu ishni tabiatga zarar keltiruvchi chiqindilarni eng ko‘p chiqaruvchi elita toifadan boshlashimiz kerak”, — dedi tadqiqotning yetakchi mutaxassisi, Sasseks universiteti professori Piter Nyuell.
Ta’kidlanishicha, Britaniya iqlim assambleyasi uglerod ishlab chiqarishga sabab bo‘luvchi xatti-harakatlarga qarshi kurashish uchun bir qator chora-tadbirlarni taklif qildi. Ular orasida go‘sht va sut mahsulotlaridan voz kechish, havoni zararlovchi yo‘ltanlamas avtomobillarini taqiqlash va aviayo‘lovchilarga soliq solish kabi choralar bor.
Shu sababli, tadqiqot mualliflari Buyuk Britaniya hukumatining tez-tez parvoz qiluvchilarga nisbatan soliqlarning bekor qilinishi to‘g‘risidagi qarorini qayta ko‘rib chiqishga chaqirdi. Shuningdek, ular vazirlarning bekor qilinganiga ko‘p bo‘lmagan yashil uylar qurilishi uchun grantlar loyihasini qayta tiklashi kerakligini ta’kidladi.
Ma’lumot uchun, iqlim o‘zgarishi oqibatida qishloq xo‘jaligining umummilliy mahsuldorligi 1960-yillardan buyon 21 foizga pasaydi. Olimlar bunday pasayish so‘nggi yetti yil ichidagi mahsuldorlikning o‘sishini yo‘qotish bilan tengligini aytdi.
Shuningdek, BMT hozir insoniyatni tashvishga solayotgan muammolar qatorida iqlim o‘zgarishi, global isishni ham sanab o‘tdi.
Avvalroq BMT bosh kotib Antoniu Guterrish shoshilinch choralar ko‘rilmasa, dunyo bo‘ylab millionlab odam ocharchilik yoqasiga borib qolishi mumkinligi haqida ogohlantirgani haqida xabar berildi. BMTning umumiy ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yilda jami 88 million odam ocharchilikdan aziyat chekdi, bu 2019-yilgi ko‘rsatkichdan 20 foizga ko‘proq.
Shuningdek, YuNESKO bosh direktori Odre Azulening ta’kidlashicha, 2030-yilgacha dunyo 40 foiz miqdorda suv tanqisligi muammosiga duch keladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, suv tanqisligi bilan bog‘liq vaziyat boshqa global muammolar, shu jumladan, pandemiya oqibatlari tufayli yanada og‘irlashadi.
