“Daryo” an’anaviy jahon matbuoti sharhi ruknida dunyo matbuotida e’lon qilingan eng muhim xabarlarni taqdim etadi.
Jazodan qutulib qolgan gestapochi Yozef Huber
The New York Times nashri minglab yahudiylarning o‘lim lagerlariga yuborilishida mas’ul bo‘lgan, AQShning ko‘magi yordamida urushdan keyin GFRning xavfsizlik xizmatiga ishga joylashtirilgan gestaponing Venadagi bo‘limi boshlig‘i Frans Yozef Huber haqidagi yangi tafsilotlarni ochiqladi.
1938-yilda Gitler Avstriyani bosib olgandan so‘ng Frans Yozef Huber Venadagi gestapoga 1944-yilga qadar rahbarlik qilib keladi. Huber boshchilik qilgan gestapo byurosi Berlindagi idoradan so‘ng o‘z ko‘lamiga ko‘ra ikkinchi katta idora hisoblanardi. 1948-yilda Huber sud mahkamasiga tortiladi, ammo AQShning MRB himoyasi bilan jazodan qutulib qoladi.
Huberning qo‘l ostida Venadagi idorada 900 ga yaqin xodim ishlar va ularning idorasi Metropol mehmonxonasida joylashgan bo‘lib, mazkur qarorgohda 50 mingdan ziyod insonning taqdiriga hukm o‘qiladi. Huber yahudiylarni o‘lim lagerlariga yuborishda SSning yahudiylar bo‘limi rahbari Adolf Eyxman bilan yaqin hamkorlik qiladi. 1938-yildan to 1945-yilga qadar 65,5 mingdan ortiq asosan venalik yahudiylar halok bo‘ladi. Huber tergov jarayonida bir necha marta o‘lim lagerlarini borib ko‘rganligini e’tirof etadi. U 1936-yild Daxau va Zaksenxauzen o‘lim lagerini va 1939-yilda Matxauzendagi o‘lim lagerlariga tashrif buyuradi. Tergov davomida berilgan so‘roqlarga Huber hech qachon o‘lim lagerlarida shafqatzilikni ko‘rmaganligini, insoniylik uning uchun eng muhimi ekanini aytgani MRBning arxiv xujjatlarida saqlanadi. Aslida esa natsist lagerlaridagilar muntazam qiynoqlar, ochlik, og‘ir mehnatga va gaz kameralarini boshidan kechirgani haqidagi faktlar tarixiy hujjatlarda saqlanib qolgan. Misol uchun Osvensim mehnat lageriga olib kelinganlarning taqriban 70 foizi kelgan kunlarining 1 kunidayoq jismonan yo‘q qilinardi.
Huber tirik qolish uchun o‘z siyosiy qarashlarini osonlik bilan o‘zgartira olishi mumkin bo‘lgan san’atni qoyilmaqom qilib o‘zlashtirgandi. 1920-yillarda o‘z kasbiy faoliyatini politsiyachilikdan boshlagan Huber barcha siyosiy guruhlar va hattoki SS a’zolari ustidan ham kuzatuvni olib boradi. 1933-yilda Gitler hukumat tepasiga kelganidan so‘ng ashaddiy natsist ekanligini isbotlab berishga va gestapoga ishga kirishga muvaffaq bo‘ladi. Ko‘p yillar mobaynida Venadagi gestapo faoliyatini o‘rgangan Mixael Xolsman The New York Timesga bergan intervyusida “Huber fashist Germaniyasining mayda mulozimidan muvaffaqiyatli katta amaldorga aylangan gestapo rahbarlaridan biri bo‘lganligini” aytadi.
1945-yil may oyida Huber AQSh harbiylari tarafidan qo‘lga olinadi. Uning katta hamkori Eyxman qochishga va Argentinada berkinishga muvaffaq bo‘ladi. Biroq 1960-yillarda Eyxman Isroil maxfiy xizmati “Mossad” tarafidan o‘g‘irlanib, Isroilga olib kelinadi. 1962-yilda Eyxman yahudiylarga qarshi jinoyatda ayblanib dorga osish orqali qatl qilinadi. Huber uch yil qamoqda o‘tirib chiqqach, ozod qilinadi. MRB maxfiy hujjatlarida Huberning ozod qilinishini quyidagicha asoslab berishadi: Huber MRB nazarida tashkilot uchun foyda keltiradigan hamkorga aylanishi mumkin edi. AQSh, shuningdek, Huberdan urushdan so‘ng sotsializm yo‘lidan ketgan Vengriyadagi eski tarafdorlarini sovetlarga qarshi ishlatishni ko‘zda tutgandi.
Maxfiy hujjatlardan ma’lum bo‘ladiki, AQShning MRB tashkiloti sovuq urush yillarida minglab sobiq natsistlardan kommunizmga qarshi kurashda foydalangan. FQB va MRB nazarida sobiq natsistlar SSSRga qarshi kurashda qimmatli ma’lumotlarga ega bo‘lishi alohida ta’kidlanagan. 1947-yilda ko‘plab turli xil guvohlik ko‘rsatmalariga qaramasdan amerikalik tergovchilar Huber natsizmning ashaddiy tarafdori bo‘lmaganligini, irqiy g‘oyalarga befarqligini dalil sifatida keltirib, Huberga ishonsa bo‘ladi, deya xulosa beradi.
Huber qamoqdan ozod bo‘lgach ona shahri Myunxenga qaytib keladi va 1955-yildan boshlab GFRning razvedka tashkilotida ish boshlaydi. Ko‘p yillar mobaynida Avstriya hukumati Huberni ekstraditsiya qilishni so‘rab keladi, ammo o‘rtaga tushgan MRB sabab Germaniya Huberni rasmiy Vena qo‘liga topshirmaydi.
1964-yilda Huberning GFR razvedkasida ishlashi ko‘plab muammolarga sabab bo‘layotganligi manzarasida mulozimlar Huberni ta’tilga yuborishga qaror qiladi. 1967-yilda Huber yaxshi nafaqa puli bilan nafaqaga chiqadi. Davlatning muhim amaldori bo‘lgan Frans Yozef Huber 1975-yilda Myunxendagi o‘z uyida vafot etadi.
Shahzoda Filippning vafoti
The Times nashri Buyuk Britaniya qirolichasi turmush o‘rtog‘i shahzoda Filipppning 99 yoshda vafot etgani haqida maqola e’lon qildi. Shahzoda Filippp 70 yildan ko‘proq vaqt mobaynida qirolicha Yelizaveta II ning suyangan tog‘i bo‘lib keldi. 10-aprel sanasida Buyuk Britaniya qirollik xonadoni a’zolari Vindzordagi Avliyo Georg cherkovida shahzoda Filippni so‘nggi manzilaga kuzatish marosimini o‘tkazdi.
Nega omaviy axborot vositalari shahzoda Filippning vafotiga alohida urg‘u bilan qaramoqda? Avvalo, Yelizavta II ning Britaniya monarxi sifatida ko‘p umr ko‘rgani alohida e’tiborga loyiq. Yelizaveta II 69 yil mobaynida Buyuk Britaniya va 15ga yaqin mamlakatlarning ramziy rahbari sifatida qolmoqda. Qirolicha, shuningdek, 54 ta mamlakatning ixtiyoriy ravishda belgilagan davlat rahbari ham sanaladi. Bu mamlakatlar esa qachonlardir Buyuk Britaniyaning vassal mamlakatlari edi. Shu sababdan Yelizaveta II ning ushbu mamlakatlardagi nufuzi qay darajada ekanligini baholash qiyin bo‘lsa-da, ammo uning ahamiyatini kamaytirib bo‘lmasligi barchaga ma’lum.
BBC shu o‘rinda mustaqil nashr bo‘lsa-da, Buyuk Britaniya monarxlari taqdiriga xolisona yondashgan holda jahon matbuotida tarqalgan turli mavzudagi xabarlarni xolisona yoritishga harakat qilmqda. BBC axborot agentligi o‘z soliq to‘lovchilarining manfaatlarini hisobga olgan holda xolis axborot yetkazishga intilmoqda. 2002-yilda Yelizaveta II ning onasi vafot etganda ona qirolichani so‘nggi manzilga kuzatish uchun 100 mingdan ziyod aholi Vestminster qasriga to‘plangandi.
16-mart sanasida kasalxonada yotgan Filipp haqida qirolicha uning salomatligi yaxshi ekanligi, imkon qadar shahzoda Filipp bilan ko‘p vaqtini o‘tkzayotganligi haqida xabar bergandi, Hattoki aynan shu sanada shahzoda Filippga shifoxonadan ruxsat berilganligi haqida ma’lumot tarqalgandi.
Marhum shahzoda jurnalistlarga bergan intervyusida o‘limidan keyin ko‘p turli xabarlarga e’tibor bermaslikka, sababi u Britaniyaning oddiy vatandoshi ekanligiga alohida ta’kid berib kelgan bo‘lsa-da, hozirda turli dunyo ommaviy axborot vositari shahzoda Filippning o‘tmishini xotirlashni ma’qul topmoqda. Ammo bugun dunyo tezkor axborot davrida yashamoqda va muhim xabarlar internet vositasida tezkorlik bilan tarqalmoqda.
Shahzoda Filippning jasadi qirolicha Yelizaveta II vafotiga qadar avliyo Georgiy ibodatxonasida saqlanadi. Qirolicha vafot etganidan so‘ng esa qirolicha va shahzoda jasadlari Birgalikda avliyo Georgiy ibodatxonasiga dafn etiladi.
Ko‘p yillar mobaynida shahzoda Filipp qirolicha Yelizaveta II ning tayanchi, maslahatchisi, umr yo‘ldoshi va qat’iylik ramzi bo‘lib keldi. Shahzoda Filipp 96 yoshni qarshilagunga qadar o‘z umr yo‘ldoshi qirolichaning suyangan tog‘i bo‘lib keldi va 96 yoshida nafaqaga chiqdi. Shahzoda Filipp va qirolicha 13 va 18 yoshda bo‘lgan paytda tanishgan va oradan yeti yil o‘tib 1947-yilda nikohdan o‘tgandi. Shahzoda 1956-yilda yaxtada dunyo bo‘ylab sayohat qilganidan beri juftlik bir-biridan ayrilmagan tarzda shirin hayot kechirib keldi. Qirolichaning hamrohi bo‘lish maqsadida shahzoda Filipp hattoki dengiz ofitseri bo‘lish orzusidan ham voz kechadi.
Shahzoda Filippning vasiyatiga binoan pandemiya sababli murakkab vaziyat yuzaga kelgani bois dafn marosimi dabdabasizlik va oila sharoitada o‘tkazilishi kerak. Shahzoda Filipp, shuningdek, o‘z dafn marosimida harbiy dengiz kuchlariga atab yozgan “Eternal father, strong to save” dengiz madhiyasini ingliz flotida kuylanishini izhor qilgan.
Jahongir Ergashev tayyorladi.
Izoh (0)