«Дарё» анъанавий жаҳон матбуоти шарҳи рукнида дунё матбуотида эълон қилинган энг муҳим хабарларни тақдим этади.
Жазодан қутулиб қолган гестапочи Йозеф Ҳубер
The New York Times нашри минглаб яҳудийларнинг ўлим лагерларига юборилишида масъул бўлган, АҚШнинг кўмаги ёрдамида урушдан кейин ГФРнинг хавфсизлик хизматига ишга жойлаштирилган гестапонинг Венадаги бўлими бошлиғи Франц Йозеф Ҳубер ҳақидаги янги тафсилотларни очиқлади.
1938 йилда Гитлер Австрияни босиб олгандан сўнг Франц Йозеф Ҳубер Венадаги гестапога 1944 йилга қадар раҳбарлик қилиб келади. Ҳубер бошчилик қилган гестапо бюроси Берлиндаги идорадан сўнг ўз кўламига кўра иккинчи катта идора ҳисобланарди. 1948 йилда Ҳубер суд маҳкамасига тортилади, аммо АҚШнинг МРБ ҳимояси билан жазодан қутулиб қолади.
Ҳубернинг қўл остида Венадаги идорада 900 га яқин ходим ишлар ва уларнинг идораси Метропол меҳмонхонасида жойлашган бўлиб, мазкур қароргоҳда 50 мингдан зиёд инсоннинг тақдирига ҳукм ўқилади. Ҳубер яҳудийларни ўлим лагерларига юборишда ССнинг яҳудийлар бўлими раҳбари Адолф Эйхман билан яқин ҳамкорлик қилади. 1938 йилдан то 1945 йилга қадар 65,5 мингдан ортиқ асосан веналик яҳудийлар ҳалок бўлади. Ҳубер тергов жараёнида бир неча марта ўлим лагерларини бориб кўрганлигини эътироф этади. У 1936 йилд Дахау ва Заксенхаузен ўлим лагерини ва 1939 йилда Матхаузендаги ўлим лагерларига ташриф буюради. Тергов давомида берилган сўроқларга Ҳубер ҳеч қачон ўлим лагерларида шафқатзиликни кўрмаганлигини, инсонийлик унинг учун энг муҳими эканини айтгани МРБнинг архив хужжатларида сақланади. Аслида эса нацист лагерларидагилар мунтазам қийноқлар, очлик, оғир меҳнатга ва газ камераларини бошидан кечиргани ҳақидаги фактлар тарихий ҳужжатларда сақланиб қолган. Мисол учун Освенсим меҳнат лагерига олиб келинганларнинг тақрибан 70 фоизи келган кунларининг 1 кунидаёқ жисмонан йўқ қилинарди.
Ҳубер тирик қолиш учун ўз сиёсий қарашларини осонлик билан ўзгартира олиши мумкин бўлган санъатни қойилмақом қилиб ўзлаштирганди. 1920 йилларда ўз касбий фаолиятини полициячиликдан бошлаган Ҳубер барча сиёсий гуруҳлар ва ҳаттоки СС аъзолари устидан ҳам кузатувни олиб боради. 1933 йилда Гитлер ҳукумат тепасига келганидан сўнг ашаддий нацист эканлигини исботлаб беришга ва гестапога ишга киришга муваффақ бўлади. Кўп йиллар мобайнида Венадаги гестапо фаолиятини ўрганган Михаэль Холсман The New York Timesга берган интервьюсида «Ҳубер фашист Германиясининг майда мулозимидан муваффақиятли катта амалдорга айланган гестапо раҳбарларидан бири бўлганлигини» айтади.
1945 йил май ойида Ҳубер АҚШ ҳарбийлари тарафидан қўлга олинади. Унинг катта ҳамкори Эйхман қочишга ва Аргентинада беркинишга муваффақ бўлади. Бироқ 1960 йилларда Эйхман Исроил махфий хизмати «Моссад» тарафидан ўғирланиб, Исроилга олиб келинади. 1962 йилда Эйхман яҳудийларга қарши жиноятда айбланиб дорга осиш орқали қатл қилинади. Ҳубер уч йил қамоқда ўтириб чиққач, озод қилинади. МРБ махфий ҳужжатларида Ҳубернинг озод қилинишини қуйидагича асослаб беришади: Ҳубер МРБ назарида ташкилот учун фойда келтирадиган ҳамкорга айланиши мумкин эди. АҚШ, шунингдек, Ҳубердан урушдан сўнг социализм йўлидан кетган Венгриядаги эски тарафдорларини советларга қарши ишлатишни кўзда тутганди.
Махфий ҳужжатлардан маълум бўладики, АҚШнинг МРБ ташкилоти совуқ уруш йилларида минглаб собиқ нацистлардан коммунизмга қарши курашда фойдаланган. ФҚБ ва МРБ назарида собиқ нацистлар СССРга қарши курашда қимматли маълумотларга эга бўлиши алоҳида таъкидланаган. 1947 йилда кўплаб турли хил гувоҳлик кўрсатмаларига қарамасдан америкалик терговчилар Ҳубер натсизмнинг ашаддий тарафдори бўлмаганлигини, ирқий ғояларга бефарқлигини далил сифатида келтириб, Ҳуберга ишонса бўлади, дея хулоса беради.
Ҳубер қамоқдан озод бўлгач она шаҳри Мюнхенга қайтиб келади ва 1955 йилдан бошлаб ГФРнинг разведка ташкилотида иш бошлайди. Кўп йиллар мобайнида Австрия ҳукумати Ҳуберни экстрадиция қилишни сўраб келади, аммо ўртага тушган МРБ сабаб Германия Ҳуберни расмий Вена қўлига топширмайди.
1964 йилда Ҳубернинг ГФР разведкасида ишлаши кўплаб муаммоларга сабаб бўлаётганлиги манзарасида мулозимлар Ҳуберни таътилга юборишга қарор қилади. 1967 йилда Ҳубер яхши нафақа пули билан нафақага чиқади. Давлатнинг муҳим амалдори бўлган Франц Йозеф Ҳубер 1975 йилда Мюнхендаги ўз уйида вафот этади.
Шаҳзода Филиппнинг вафоти
The Times нашри Буюк Британия қироличаси турмуш ўртоғи шаҳзода Филипппнинг 99 ёшда вафот этгани ҳақида мақола эълон қилди. Шаҳзода Филиппп 70 йилдан кўпроқ вақт мобайнида қиролича Елизавета II нинг суянган тоғи бўлиб келди. 10 апрель санасида Буюк Британия қироллик хонадони аъзолари Виндзордаги Авлиё Георг черковида шаҳзода Филиппни сўнгги манзилага кузатиш маросимини ўтказди.
Нега омавий ахборот воситалари шаҳзода Филиппнинг вафотига алоҳида урғу билан қарамоқда? Аввало, Елизавта II нинг Британия монархи сифатида кўп умр кўргани алоҳида эътиборга лойиқ. Елизавета II 69 йил мобайнида Буюк Британия ва 15га яқин мамлакатларнинг рамзий раҳбари сифатида қолмоқда. Қиролича, шунингдек, 54 та мамлакатнинг ихтиёрий равишда белгилаган давлат раҳбари ҳам саналади. Бу мамлакатлар эса қачонлардир Буюк Британиянинг вассал мамлакатлари эди. Шу сабабдан Елизавета II нинг ушбу мамлакатлардаги нуфузи қай даражада эканлигини баҳолаш қийин бўлса-да, аммо унинг аҳамиятини камайтириб бўлмаслиги барчага маълум.
BBC шу ўринда мустақил нашр бўлса-да, Буюк Британия монархлари тақдирига холисона ёндашган ҳолда жаҳон матбуотида тарқалган турли мавзудаги хабарларни холисона ёритишга ҳаракат қилмқда. BBC ахборот агентлиги ўз солиқ тўловчиларининг манфаатларини ҳисобга олган ҳолда холис ахборот етказишга интилмоқда. 2002 йилда Елизавета II нинг онаси вафот этганда она қироличани сўнгги манзилга кузатиш учун 100 мингдан зиёд аҳоли Вестминстер қасрига тўпланганди.
16 март санасида касалхонада ётган Филипп ҳақида қиролича унинг саломатлиги яхши эканлиги, имкон қадар шаҳзода Филипп билан кўп вақтини ўткзаётганлиги ҳақида хабар берганди, Ҳаттоки айнан шу санада шаҳзода Филиппга шифохонадан рухсат берилганлиги ҳақида маълумот тарқалганди.
Марҳум шаҳзода журналистларга берган интервьюсида ўлимидан кейин кўп турли хабарларга эътибор бермасликка, сабаби у Британиянинг оддий ватандоши эканлигига алоҳида таъкид бериб келган бўлса-да, ҳозирда турли дунё оммавий ахборот воситари шаҳзода Филиппнинг ўтмишини хотирлашни маъқул топмоқда. Аммо бугун дунё тезкор ахборот даврида яшамоқда ва муҳим хабарлар интернет воситасида тезкорлик билан тарқалмоқда.
Шаҳзода Филиппнинг жасади қиролича Елизавета II вафотига қадар авлиё Георгий ибодатхонасида сақланади. Қиролича вафот этганидан сўнг эса қиролича ва шаҳзода жасадлари Биргаликда авлиё Георгий ибодатхонасига дафн этилади.
Кўп йиллар мобайнида шаҳзода Филипп қиролича Елизавета II нинг таянчи, маслаҳатчиси, умр йўлдоши ва қатъийлик рамзи бўлиб келди. Шаҳзода Филипп 96 ёшни қаршилагунга қадар ўз умр йўлдоши қироличанинг суянган тоғи бўлиб келди ва 96 ёшида нафақага чиқди. Шаҳзода Филипп ва қиролича 13 ва 18 ёшда бўлган пайтда танишган ва орадан ети йил ўтиб 1947 йилда никоҳдан ўтганди. Шаҳзода 1956 йилда яхтада дунё бўйлаб саёҳат қилганидан бери жуфтлик бир-биридан айрилмаган тарзда ширин ҳаёт кечириб келди. Қироличанинг ҳамроҳи бўлиш мақсадида шаҳзода Филипп ҳаттоки денгиз офицери бўлиш орзусидан ҳам воз кечади.
Шаҳзода Филиппнинг васиятига биноан пандемия сабабли мураккаб вазият юзага келгани боис дафн маросими дабдабасизлик ва оила шароитада ўтказилиши керак. Шаҳзода Филипп шунингдек, ўз дафн маросимида ҳарбий денгиз кучларига атаб ёзган «Eternal father, strong to save» денгиз мадҳиясини инглиз флотида куйланишини изҳор қилган.
Жаҳонгир Эргашев тайёрлади.
Изоҳ (0)