“Kuchsizlangan koronavirus”, “tugagan karantin” va “buzilgan makiyaj”. O‘zbekistonliklar nega niqob taqmay qo‘ydi?

Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti koronavirusga qarshi vaksinalar yaratilgunga qadar virusdan himoyalanishning eng yaxshi vositalaridan biri sifatida tibbiy niqoblardan foydalanish kerakligini qayd etgan.

O‘zbekistonda ham ilk bor koronavirusga chalingan bemor aniqlanganidan so‘ng oradan 10 kun o‘tib — 2020-yil 25-martdan boshlab jamoat joylarida niqobsiz yurganlar jarimaga tortila boshladi. Hozirgacha jamoat joylarida niqobda bo‘lish talabi o‘zgargani yo‘q. Ammo so‘nggi oylarda O‘zbekistonda niqobsiz yurgan odamlar soni ortib bormoqda.

“Daryo” internet-nashri ijtimoiy tarmoqlarda so‘rovnoma o‘tkazdi. Telegram’dagi so‘rovnomada qatnashganlarning 36 foizi, Instagram’dagi so‘rovnomada qatnashganlarning 44 foizi niqoblardan foydalanmay qo‘yganini ma’lum qildi.

Xo‘sh, nima uchun o‘zbekistonliklar niqob taqmay qo‘ydi? Ushbu savolga javob topish uchun Toshkent shahri ko‘chalarida niqobsiz yurganlarni so‘roqqa tutdik.

Sherzod, 23 yosh: Odamlar allaqachon koronavirusga qarshi immunitet hosil qilib bo‘ldi. Taqishning foydasi yo‘q, deb hisoblayman.

Masalan, men niqob taqadigan bo‘lsam, qoidasiga ko‘ra, uni har ikki soatda almashtirib turishim kerak. Bunday qilishga mening sharoitim ham, vaqtim ham yo‘q.

Bundan tashqari, ikki “pachka” maskani yonimda olib yurolmayman. Vaqtida almashtirolmadimmi, menga zararga ishlaydi. Shuning uchun so‘ralganda taqyapman, xolos. Buyog‘i Xudodan.

Bobur, 30 yosh: Masalan, niqob taqmayotganimning sababi — doim ko‘chada yuraman. Tez yursam, niqob ho‘l bo‘lib qoladi. Ho‘l maskada esa nafas ololmayman. Keyin uni jag‘ingizga tushirib qo‘yasiz. Bu ham xunuk ko‘rinadi.

Xullas, buni taqib yurish menga noqulaylik tug‘diradi. Shuning uchun hozir yechib, cho‘ntagimga solib qo‘ydim. Institutda, metroga tushganimda taqaman. Lekin atrofimda odam bo‘lmasa, taqmayman.

Gulira’no, 25 yosh: Turkiyadan O‘zbekistonga kelishda ikkita niqob taqib keldim va 2020-yilning kuzigacha niqobsiz ko‘chaga chiqmadim.

Eng qizig‘i, 10 kun O‘rtasaroyda karantinda bo‘ldik, kasallik soni ko‘pligi bo‘yicha yetakchi bo‘lgan Turkiyada shuncha yurib, har xil odamlarga to‘la charter-reysdan qaytganda ham kasal bo‘lmasdan, doimiy ravishda niqob taqib ishga borib kelgan vaqtim virus bilan zararlandim.

Shundan buyon aholi gavjum bo‘lgan joylarda, masalan, savdo markazlari, metro va do‘konlarga kirsamgina niqob taqaman. Ko‘chada, ishda esa bunga zarurat yo‘q, deb o‘ylayman. To‘g‘risi, odam nafas olmaslikdan, dimiqishdan charchadi. Niqob jonga tegdi.

Anvar, 23 yosh: Tugadi-ku karantin, bo‘ldi.

Behruz, 28 yosh: To‘g‘ri, rasman tugagani yo‘q. Lekin niqob taqish odamning joniga tegdi. Koronavirus bo‘lganim yo‘q. Immunitetim baland deb o‘ylayman. Yuqishidan ham qo‘rqmayman. O‘zim yurganimda niqob taqmayman. Lekin jamoat joylarida taqaman.

Nodirbek, 25 yosh: Kasallik bizdan uzoqlashdi. Muhitga qarab ham odamlar niqob taqmay qo‘ydi, deb o‘ylayman.

O‘zimda kasallikning yengilroq formasini o‘tkazdim. Immunitetimga ishonmaslikda emas-ku, lekin kerakli joylarda niqob taqaman.

Samandar, 21 yosh: Koronavirus vaqtida oldi olindi, bartaraf qilindi. Kasallik kuchsizlandi. Niqob kerak emas deb o‘ylayman. Hali kasallikka chalinmadim. Qo‘rqqanim ham yo‘q.

Gulnoza, 29 yosh: Men tibbiy niqob taqish kerakligini inkor etmayman. Ammo uni taqib yurish bilan bog‘liq “boshog‘riq”lar sabab ba’zida uni taqishni istamayman. Ayniqsa, makiyaj qilib bo‘lgach niqob taqish...

Yuzingizdagi bor kosmetika niqobingizga ko‘chadi! Ichki qismi turli ranglarga bejalgan niqobni esa taqib yurish, nazarimda, hech qaysi qizga xush kelmaydi. U ham yetmagandek, nafas olish sabab ichi terlab ketgan niqob yuzga yopishib qolishi... Bunday niqob virusni ushlab qoladimi?

Muslima, 19 yosh: Shu kungacha niqob taqqanman. Lekin... Aslida uni har ikki soatda almashtirib turish kerak. Hamma almashtiradimi? Yo‘q! Siz qilganingiz bilan boshqalar bunga amal qilmaganidan keyin baribir niqobning foydasi yo‘q, deb hisoblayman. Biroq sumkamda niqob turadi. Jamoat joylarida, albatta, taqib olaman.

Erkin, 52 yosh: Kasallikning yuqumliligi pasaygan. Avtobusda, metroda va boshqa transportda ham juda ko‘pchilik niqob taqmayapti. To‘g‘ri, avval metroga kirishda so‘rardi. Hozir u ham so‘ramay qo‘ygan.

Maska taqmaslikka o‘rganib qoldim. Agar metroda taqing desa, taqaman. Lekin boshqa joyda taqmayman.

Kasal bo‘lganim yo‘q, soppa-sog‘man, Xudoga shukr. Koronavirus yuqishidan qo‘rqmayman. Chunki yaxshi ovqat yeyman. Vaqtida uxlab, vaqtida turaman. Sport bilan shug‘ullanaman. Avvalambor Xudo. Sog‘lig‘im yaxshiligi uchun ham taqmayman. Agar xavf tug‘ilib qolsa, taqib yurish kerak bo‘ladi. Lekin xavf hozircha ko‘rinmayapti.

Boshqa davlatlarda kasallik kuchayib ketayotganiga kelsak, ular bilan bizning farqimiz bor-da. Misol uchun, oddiy odamlarga qarasangiz, yaxshi, go‘shtli ovqatlar yeydi. Yerimizda, yeyayotgan ovqatlarimizda ham vitaminlar ko‘p. Shuning hisobiga odamlarning immuniteti yaxshi.

Boshqa davlatdagilar esa bizdek ovqatlanmaydi. Ularning hammasi kimyoviy usulda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni yeydi. Shuning uchun ham ularning immuniteti pastga tushib ketaveradi.

O‘zbekistondagi tabiiy oziq-ovqatlar bizga foyda keltiryapti. Hozirgi shu turishimizda niqob taqish kerakmas, deb o‘ylayman. Agar xavf tug‘ilganda, odamlar immunitetiga ishonmasdan o‘zini ehtiyot qilish uchun ham, albatta, niqob taqqan bo‘lardi.

Laziza, 30 yosh: Biz allaqachon oilamiz bilan koronavirus bo‘lib o‘tdik. O‘zimda immunitet shakllandi deb o‘ylayman. Shuning uchun taqmayapmiz.

Umida, 42 yosh: O‘zimdan kelib chiqib aytadigan bo‘lsam, jonimni Allohga omonat topshirganman. Qo‘rqmayman, qo‘rqqanga qo‘sh ko‘rinadi, deyishadi. Qo‘rqsangiz, u yanada yaqinlashaveradi.

Mening oilamda ham hech kim niqob taqmaydi. Kasal bo‘lganim ham yo‘q. Hammasi e’tiqodga bog‘liq.

To‘g‘ri, o‘zini asraganni Xudo asraydi. Lekin ertalab turib, “Oyatal Kursi”ni o‘qib, Allohdan omonatingizni so‘rasangiz, u hech qachon omonatiga xiyonat qilmaydi. Biz shu e’tiqodda katta bo‘lganmiz.

So‘nggi vaqtlarda nafaqat fuqarolar, balki mansabdor shaxslar ham karantin qoidalariga rioya qilish muhimligini unutib qo‘yayotganini ko‘rish mumkin. Misol uchun, 4-mart kuni Namangan shahrida “Navbahor” klubining yangi futbolchilarini tanishtirish marosimida 15 ming kishilik stadion deyarli to‘lgan. Biroq stadionga kelganlarning aksariyati niqob taqmagan, hatto viloyat hokimi ham.

Namanganlik muxlislar karantin talablariga rioya qilmagan bo‘lsalar-da, ularning bu ishi viloyatda koronavirus ko‘payishiga olib kelmagan. SSV ma’lumotlariga ko‘ra, 20-fevraldan 14-martga qadar Namangan viloyatida koronavirusga chalinish bilan bog‘liq bitta ham holat qayd etilmagan.

Mart oyi boshida Farg‘ona viloyatining turistik maskanlariga uyushtirilgan infotur ishtirokchilarining aksar qismi niqob taqmaganini ko‘rish mumkin, ular orasida Qo‘qon shahar hokimi Ma’rufjon Usmonov ham bor.

Shu o‘rinda qiziq bir savol tug‘iladi, O‘zbekistonda niqob taqish hali ham majburiymi?

Ichki ishlar vazirligi matbuot xizmati rahbari Shohrux G‘iyosov niqob taqish rejimi bekor bo‘lmaganini “Daryo”ga ma’lum qildi:

“Niqob taqmaganlik uchun jarima jazosi amalda. Hozirgi paytda fuqarolar bilan tushuntirish ishlari olib borilmoqda. Niqob taqmaslik bo‘yicha asosan xizmat ko‘rsatish sohasi xodimlarigagina jarima qo‘llanilmoqda. Oddiy fuqarolar esa ogohlantirish bilan cheklanilmoqda”.

Shohrux G‘iyosovning qo‘shimcha qilishicha, 11-mart kuni 411 kishiga jarima jazosi qo‘llanilgan, 4 mingdan ortiq fuqaro ogohlantirilgan. O‘zbekistonda karantin tadbirlari boshidan beri 900 mingga yaqin fuqaro jarimaga tortilgan.

2020-yil davomida jami 855 794 kishiga jarima qo‘llanilgan bo‘lsa, 2021-yilda (1-yanvardan 11-martgacha) 41 982 kishi jarimaga tortilgan. 2021-yilda niqob taqmaganlik uchun jarima yozilganlarning qariyb 40 foizi (16 273) Farg‘ona viloyati hisobiga to‘g‘ri keladi. Balki buning sababi viloyatda hali ham kamera va dronlar yordamida niqobsiz fuqarolarni aniqlash ishlari davom etayotgani uchundir?!

Niqob taqish qachon “otmen” bo‘ladi?

“Bekor qilish degan gap yo‘q. Balki biror erkinlikka berilgandirmiz, lekin virus atrofimizda yuribdi, u oramizda. Nega bekor bo‘lishi kerak? Ko‘ryapman, ayrimlar niqob taqmayapti. Bu xato. Odamlar jamoat xavfsizligi uchun ham niqob taqishi kerak.

Bilasizmi, ko‘plab davlatlarda biror kasallik bo‘lmagan taqdirda ham niqob taqishadi. Chunki bu sog‘liq uchun kerak. Bizda doka niqob, ijtimoiy masofa, antiseptik vositalardan foydalanishni to‘xtatish umuman ilgari surilmayapti. Qaytaraman, O‘zbekistonda virus bor”, — deydi Nurmat Otabekov.

Qirg‘iziston prezidentining O‘zbekistonga tashrifi doirasida vazirliklar va idoralar o‘rtasida hujjatlarni almashish marosimida O‘zbekiston sog‘liqni saqlash vaziri Abduhakim Xojiboyev qirg‘izistonlik hamkasbiga qo‘l uzatib yubordi. Qirg‘izistonlik vazir esa bu mumkin emasligini aytib, Xojiboyevga qo‘l uzatmagan. Aynan Sog‘liqni saqlash vaziri karantin qoidasini unutib qo‘yayotgan bir vaziyatda oddiy fuqarolardan nimani talab qilish mumkin?

Xo‘sh, endi nima qilish lozim?

O‘zbekistonda aholini koronavirusga qarshi ommaviy emlash mart oyining birinchi yarmida boshlanishi aytilgandi, ammo haligacha vaksinatsiya boshlangani yo‘q! Xullas, ayni paytdagi kasallikni oldini olish borasida eng yaxshi chora — niqob bo‘lib qolaveradi. Bundan bir asr muqaddam (1918—1920-yillarda) ispan grippidan 550 milliondan ortiq odam zararlangan, 17 milliondan 100 milliongacha odam vafot etgan. O‘shanda ham kasallikni to‘xtatish uchun niqoblar muhim rol o‘ynagan.

Shunday ekan karantin qoidalariga rioya qiling. Faqat metro va supermarketlarda emas, ko‘chada ham niqob taqishni unutmang!

Dilshod Sharipov

Xonzodabegim A’zamova