Donald Tramp Jo Baydenga hokimiyatni topshirishdan bosh tortdi. Ammo demokratning jamoasi hokimiyat tranzitiga tayyorlanishni boshladi

Jo Bayden Donald Trampning saylovdagi mag‘lubiyatini tan olishdan bosh tortishini sharmandalik deb atadi va amaldagi prezidentning fikri qanday bo‘lishidan qat’i nazar, prezident lavozimini egallashini aytdi. AQShda hokimiyat topshirilishi qanday yuz berishini “RBK” tushuntirib berdi.

Saylovlar g‘olibi qanday aniqlanadi?

AQShda saylovlar natijalari birdan aniqlanmaydi. Birinchi bo‘lib OAVlar kim g‘olib bo‘lganligi haqida xulosalarni e’lon qiladi, ular amerikaliklar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovlar va shtat ma’murlaridan olingan dastlabki ma’lumotlarga tayanadi. Yetakchi OAVlarning barchasi Jo Baydenni saylov g‘olibi deb e’lon qildi, u, prognozlarga ko‘ra, Donald Trampdan ko‘proq saylovchilar ovozini qo‘lga kiritgan. Reuters hisob-kitoblariga ko‘ra, Bayden jami 538 saylovchi (saylovchilar hay’ati a’zosi)dan 279 nafarining ovozini qo‘lga kiritgan, bu esa g‘alaba uchun zarur bo‘lgan 270 ta ovozdan ko‘proq. Trampda esa — 217 ta ovoz. Ayni vaqtda Reuters uchta shtatda — Shimoliy Karolina, Arizona va Jorjiyada kim g‘olib bo‘lganini aytishga tayyor emas. So‘nggi ikkita shtatda Bayden favorit hisoblanadi, demak yakuniy hisob-kitoblardan keyin uning natijasi yana 27 ta ovozga ortishi mumkin.

Saylovlarning rasmiy natijalari shtat hukumatlari tomonidan e’lon qilinadi, ularning har birida buning uchun turlicha muddat belgilanadi. Odatda saylovlarni sertifikatsiyalash jarayonini saylovlar bo‘yicha bosh mas’ul shaxs, gubernator yoki boshqa vakil o‘tkazadi. Biroq rasmiy natijalar 8-dekabrga qadar taqdim etilishi kerak — bu kungacha ovozlarni hisoblash bo‘yicha barcha masalalar va bahslar hal etilishi kerak.

14-dekabr kuni shtatlardan 538 nafar saylovchi (saylovchilar hay’ati a’zosi yoki tanlovchi) o‘zlarining shtatida g‘olib bo‘lgan nomzod uchun o‘z ovozini berishi kerak bo‘ladi. Nazariy jihatdan, ba’zi shtatlarda tanlovchilar istalgan nomzodga ovoz berishi mumkin bo‘lsa-da, bunday holatlar juda kam uchraydi. 6-yanvar kuni kongressning ikkala palatasi majlisida qonun chiqaruvchilar tanlovchilar ovoz berish yakunlarini rasman tasdiqlashi kerak.

Tramp nima uchun qarshilik ko‘rsatmoqda?

Qoida bo‘yicha, mag‘lub bo‘lgan nomzod OAV tomonidan g‘olib e’lon qilinadigan bosqichda o‘z mag‘lubiyatini tan oladi. Ammo Donald Tramp Baydenning g‘alabasini tan olishdan bosh tortdi. AMaldagi prezident raqibini saylangan prezident deb hisoblamasligini va saylovlar natijalari ustidan norozilik arizasini berib, sudlar orqali g‘alabaga erishishini ma’lum qildi. Xususan, Tramp respublikachi kuzatuvchilar Michiganda saylov uchastkalariga kiritilmaganini, Pensilvaniyada esa noqonuniy byulletenlar hisobga olinganini aytdi. Trampning shtabi Jorjiya va boshqa shtatlarda ovozlar qaytadan sanalishini talab qildi, u yerlarda Bayden Trampdan 0,5 foizdan kamroq farq bilan oldinda edi.

Shunday bo‘lsa ham, Tramp sud orqali g‘alabaga erishishi imkoniyati juda kam. Birinchidan, ekspertlar ta’kidlashicha, uning shtabi qonun buzilish holatlarini isbotlab berganicha yo‘q. Ikkinchidan, Bayden bir yo‘la bir nechta shtatda bir necha o‘n minglab ovoz bilan Trampni ortda qoldirmoqda, va ovozlarning qayta sanalishi bu vaziyatni o‘zgartirishi amri mahol.

2000-yilda ovozlarni hisoblash bo‘yicha bahs respublikachi kichik Jorj Bush va demokrat Albert Gor o‘rtasida yuzaga kelgan edi. O‘shanda Bush Oliy sud Florida shtatida ovozlarni qo‘lda qaytadan sanab chiqish haqidagi qarorni qo‘llab-quvvatlamasligi natijasida ustunlikni saqlab qolgan edi. Biroq o‘shanda saylovlarning yakuni atigi bitta shtatga bog‘liq edi, va unda Bushning Gordan farqi Baydenning Trampdan bir nechta ikkilanuvchi shtatlardagi farqidan kichikroq edi.

Trampning vakolatlari qachon tugaydi?

Agar, kutilganidek, Bayden saylovlar g‘olibi deb tan olinsa, Donald Trampning prezidentlik vakolatlari 2021-yil 20-yanvar kuni qoq tushda tugaydi. O‘sha vaqtgacha u o‘z ma’muriyatining kadrlar tarkibini, shu jumladan, asosiy vazirlarni belgilay oladi, shuningdek, ijro farmonlarini chiqara oladi. 2016-yil noyabridagi saylovlarda Tramp g‘olib chiqqanidan keyin, lavozimdan ketadigan prezident Barak Obama Amerika saylovlariga aralashganlik uchun Rossiya davlat tuzilmalariga qarshi sanksiyalar kiritgan edi. Noyabrdan boshlab to prezident lavozimidan ketguniga qadar, Obama 17 ta farmon chiqargandi, kichik Jorj Bush esa 2008-yilgi saylovdan keyin 11 ta, Bill Klinton 2000-yilgi saylovdan keyin 22 ta, katta Jorj Bush 1992-yilgi saylovdan keyin 14 ta farmon chiqarishga ulgurgan.

Kongressning yangi tarkibi 3-yanvar kuni, ya’ni prezidentdan ikki hafta avvalroq ishga kirishadi. 20-yanvardan keyin AQSh davlat rahbari va Qurolli kuchlar bosh qo‘mondoni vakolatlari yangi prezidentga o‘tadi.

Odatda, ketayotgan prezident o‘zidan keyingi prezidentga xat yozadi, u inauguratsiya kuni unga yetkaziladi. Matn qo‘lda yoziladi va qisqacha muvaffaqiyat tilaklaridan iborat bo‘ladi. Masalan, Obama Trampga yozgan xatida uning yosh amerikaliklar uchun ko‘proq imkoniyatlar yaratishiga, AQShning dunyo maydonidagi yetakchilik o‘rnini saqlab qolishiga va demokratiya institutlarini hurmat qilishiga umid bildirgan edi.

Hokimiyatni topshirish qanday amalga oshadi?

Hokimiyat tranzitiga tayyorgarlik uch bosqichda bo‘lib o‘tadi.

Birinchisi — saylovlardan oldin tranzitni rejalashtirish. Odatda nomzodlar saylov o‘tkaziladigan yilning aprel—mayida tranzitni nazorat qiluvchi jamoalarni tayyorlab qo‘yadi, bunda:

• nomzodlar hokimiyatning ehtimoliy tranzitini muvofiqlashtirish uchun mas’ullarni tayinlaydi;
• hokimiyat tranzitini nazorat qiluvchi jamoa uchun moliyaviy resurslar qidiriladi;
• tranzit rejasi ishlab chiqiladi.

Ikkinchi bosqich — saylovlardan keyin tranzitni rejalashtirish. Uning doirasida:

• g‘olib bo‘lgan nomzod o‘z ma’muriyati uchun nomzodlarni tanlaydi. Prezident jami bo‘lib 4 mingga yaqin davlat xizmatchisini tayinlaydi, ular uning tashabbuslarini tayyorlash va amalga oshirishda yordam beradi. Bu 4 ming kishidan 1,6 ming nafari ko‘pchilik o‘rinlarni Respublikachilar partiyasi nazorat qiladigan senat tomonidan tasdiqlanishi kerak. Barcha tayinlovlar puxtalik bilan tekshiriladi;
• hokimiyat tranziti uchun 100 dan ortiq davlat muassasalari tayyorlanadi. Davlat muassasalari xodimlari yangi ma’muriyatga tayyorlanishi kerak. Yangi hokimiyat kelishiga tayyorgarlikni ketayotgan ma’muriyat tomonidan Hokimiyat tranzitini muvofiqlashtiruvchi kengash nazorat qiladi, unga esa Oq uy apparati rahbari Mark Medouz boshchilik qiladi;
• yangi prezidentning kun tartibi tayyorlanadi. Baydenning ma’muriyati yaqin oylar uchun kun tartibini tayyorlab qo‘yishi — demokratlar ma’muriyati qanday islohotlarga urg‘u berishini aniqlashtirishi kerak.

Yakuniy bosqich — senatda yangi ma’muriyatdagi asosiy lavozimlarga nomzodlar tasdiqlanishi.

Saylangan prezident nimalarga da’vogarlik qilishi mumkin?

Saylangan prezidentning tranzitini tashkillashtirish jamoasi ishlash uchun joy, shuningdek, davlatdan moliyaviy yordam talab qilish huquqiga ega. Bu 1963-yilgi qonunda ko‘zda tutilgan hokimiyatni topshirish qoidalarida aytib o‘tilgan. Moliyaviy yordam ajratilishini Umumiy xizmatlar ma’muriyati (GSA) nazorat qiladi, tranzitni tashkillashtirish bo‘yicha jamoa ehtiyojlari uchun qariyb 6 million dollar zaxira qilib qo‘yilgan.

Baydenning o‘tish jamoasi taxminan 500 kishidan iborat, ular, xususan, davlat tuzilmalari bilan ishlash bilan shug‘ullanadi. Hozircha GSA Baydenga mablag‘larni taqdim etgani yo‘q, chunki uning g‘alabasi shtatlar va kongress tomonidan rasman tasdiqlangani yo‘q. Bayden Trampning mag‘lubiyatni tan olishdan bosh tortishini “sharmandalik” deb atadi va hokimiyat topshirilishiga hozirgi ma’muriyatning ko‘magisiz ham tayyorlanishini ma’lum qildi.