O‘zbekiston Oliy sudi Xotin-qizlar qo‘mitasi bilan hamkorlikda oila farovonligini ta’minlashning dolzarb masalalari yuzasidan katta yig‘ilish o‘tkazdi. Videoselektor shaklida o‘tgan yig‘ilishda ko‘plab amaliy fikr-mulohazalar bildirildi. Xususan, Bosh vazir o‘rinbosari — Xotin-qizlar qo‘mitasi raisi Elmira Bositxonova tomonidan. Bu haqda “Xabar.uz” ma’lum qildi.
Bositxonovaga ko‘ra, 2018-yilga solishtirganda, o‘tgan yili ajrashishlar soni 941 taga kamaygan. Biroq raqamlar baribir xavotirli: 2019-yilda 31 ming 386 ta oila buzildi. Bu yarashtiruv komissiyasi, xotin-qizlar qo‘mitasi, sud organlari xodimlari o‘rtaga tushib, qanchadan-qancha oilalar yarashganidan keyin hosil bo‘lgan raqam.
Davlat rahbari yarashtirish komissiyalari faoliyatining samarasizligini tanqid ostiga olib, 2020-yildan boshlab “Yilning namunali yosh oilasi” respublika tanlovini o‘tkazish, yosh oilalar o‘rtasida ajrimlarning oldini olish maqsadida Xotin-qizlar qo‘mitasi, “Oila” markazi, Respublika Mahallalar kengashi, “Nuroniy” vakillaridan iborat “Faxriylar ibrati” maslahat kengashi faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yishni taklif etdi. Shuningdek, “Bu kengash mahallalardagi yarashtirish komissiyalari hal qila olmayotgan muammoni sudga chiqarishdan oldin, yangi ta’sirchan bo‘g‘in bo‘lib xizmat qiladi”, deya vazifani aniq belgilab berdi.
Muammoga birlamchi yechim sifatida respublika, hududlar va mahallalar kesimida “Faxriylar ibrati” maslahat kengashini shakllantirish taqozo etilmoqda. Kengash bir necha yo‘nalish bo‘yicha faoliyat yuritishi e’tiboridan, unga 30 nafar mahalla faolidan tashkil topgan ishchi guruhlarni biriktirish maqsadga muvofiq.
“Faxriylar ibrati” maslahat kengashi jamoatchilik asosida bo‘lib, ko‘plab vazifalar, jumladan, Islomda oila, nikoh, farzand tarbiyasi, erkak mas’uliyati va boshqa ijtimoiy masalalarning talqinini targ‘ib etishni faoliyatining ustuvor yo‘nalishi qilib belgilash taklif etiladi.
MFY yarashtirish komissiyalari uzoq yillardan beri nizolarni murosa yo‘li bilan hal etish, ya’ni yarashtirish usuli asosida ishlab kelmoqda. Biroq bugunga kelib, yarashtirish amaliyotidagi ba’zi yondashuvlar yetarlicha natija bermayapti. Shu bois ajrashish to‘g‘risidagi ish sudga taqdim etilayotganining shunchaki kuzatuvchisiga aylanmay ish uslublarini yangilash, innovatsion, kreativ uslublarni tadqiq va tatbiq etish kerak.
Oilaviy ajrashishlarning sabablari yuzasidan o‘tkazilgan fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlar muammo aksariyat hollarda ma’naviy daraja, psixologiya va tarbiyaga bog‘liq ekanini ko‘rsatadi. Biroq iqtisodiy ma’noda ishsizlik, migratsiya, yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash tizimining yetarlicha yo‘lga qo‘yilmagani kabi muammolar ham vaziyatni o‘nglashda to‘siq bo‘lyotganini ham unutmaslik kerak. Shu bois o‘sha sabab va muammolarni bartaraf etishning chuqur ilmiy asoslangan usullarini yaratish va amaliyotga joriy etish ham kun tartibiga chiqishi kerak.
Nizoli oilalardagi muhitni mo‘’tadillashtirish, sog‘lomlashtirish maqsadida milliy mezonlarni zamonaviy yondashuvlar bilan uyg‘unlashtirish, yangicha mexanizm — oilaviy mediatsiya usulini faoliyatda keng qo‘llash, “Mediatsiya to‘g‘risida”gi qonun ijrosining ta’minlanishi ham samara beradi.
Oila psixologiyasi, oilaga kirish, har bir oila a’zosi bilan individual ish olib borish usullari, standartlari va etika qoidalari yuzasidan ilmiy asoslangan yo‘nalishlarni joriy etish ham lozimNikoh yoshidagi yigit va qizlar bilan ishlovchi “Oila dorilfununi” va “Bo‘lg‘usi kelin-kuyovlar innovatsion maktabi” samaradorligini oshirish choralarini ko‘rish ustida ham jiddiy bosh qotirish lozim.
“Nikoh shartnomasi”ni, uchinchi shaxs aralashuvi bilan oila buziladigan bo‘lsa, qonun bo‘yicha javobgarlikka tortilishini tez-tez eslatib turish ham zarar qilmaydi. Chunki ko‘pgina oilaviy ajrimlarga uchinchi shaxslar sabab bo‘lmoqda.
Qiz bolani kelin bo‘lib tushgan uyiga doimiy ro‘yxatga qo‘yish tartibini belgilash yuzasidan tezroq takliflar ishlab chiqish hamon dolzarb bo‘lib turibdi. Shuningdek, ajrashish jarayonida ayol va bolaning mulkka bo‘lgan huquqini himoyalash bo‘yicha qonunchilikka taklif berish, FHDYolarning nikohning huquqiy mas’uliyati va oqibatlari borasidagi targ‘ibotni kuchaytirishi kabi masalalar ham o‘zining dolzarbligini yo‘qotgani yo‘q.
Oilaviy-maishiy zo‘ravonlik oqibatida ajrashishga kelib qolgan oilalar bo‘yicha alohida ish olib borish, ishsizlik va migratsiyaning ta’sirida ajralayotgan oilalar ulushini tahlil etish va globalizatsiyaning salbiy ta’sirini ilmiy asoslagan holda alohida tahliliy ma’lumot tayyorlab, hukumatga taqdim etish ustida bugunoq ish boshlash talab etilmoqda.
Birlamchi tibbiy-sanitariya muassasalaridagi “Ayollar maslahatxonasi”, viloyat ko‘p tarmoqli bolalar markazlaridagi “Qizlar salomatlik markazi” kabi tuzilmalarning qizlar va yosh ayollarni salomatlik, oilaviy hayotdagi munosabatlarga tayyorlashdagi ta’siri ko‘ngildagidek emas. Bu boradagi ishlarni yangi pog‘onaga ko‘tarish kechiktirib bo‘lmaydigan vazifalardan biri hisoblanadi.
Izoh (0)