Buxoro viloyatining G‘ijduvon tumanida respublikada yagona bo‘lgan milliy uslub va juda katta hajmdagi bozor qurib foydalanishga topshirildi. Shunga qaramasdan bozor atrofida ko‘cha savdosi avjiga chiqqan. Bu haqda “Daryo” muxbiri Laylo Hayitova xabar berdi.
Ma’lum bo‘lishicha, 2019-yilning dekabr oyida “G‘ijduvon dehqon bozori” aksiyadorlik jamiyati 120 milliard so‘m mablag‘ evaziga qayta tiklanib, foydalanishga topshirilgan. 9,2 gektar yer maydonida joylashgan mazkur zamonaviy bozor 1880 o‘ringa mo‘ljallangan bo‘lib, oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlariga mo‘ljallangan 3 blokli 2 qavatli savdo majmuasidan iborat bo‘lib 6x4 metr/kvadrat hajmli qator do‘konlar barpo etilgan. Majmuaning yerosti qismi ham jahon standartlariga javob beradigan darajaga olib kelinmoqda. Biroq, tadbirkorlarning ayrimlari to‘lov talab qilinmasligi uchun yer savdosini afzal bilishgan. Ayrimlari esa mutasaddilarga murojaat qilishiga qaramay, ularga imkoniyat yaratib berilmayotganidan arz qilishdi.
— Bizga keraksiz buyumdek muomala qilishadi. Uyoqdan buyoqqa quvishadi. O‘zi kunimizni zo‘rg‘a ko‘rayotgan bo‘lsak. Majburlikdan savdoga chiqqanmiz, aslida. Bugun ikki ming so‘m pul topib, uyga bitta non olib kirishni o‘ylaymiz. Yangi majmuada savdo qilish uchun esa ijara pulini to‘lashga qurbimiz etmaydi, - deydi bozordagi savdogarlar.
4-5 yildan buyon ko‘chada savdo qilib kelayotgan Gulnora Ahmedova tumanda ish yo‘qligi, oilaviy sharoiti og‘irligi sabab savdo bilan shug‘ullanib kelayotganini bildirgan bo‘lsa, bozorda joy bilan ta’minlangan bo‘lishiga qaramay, urush-janjal ko‘tarib yangi ochilgan dehqon bozori oldida qog‘oz qutilar-u turli yaroqsiz matolar ustida savdo qilish bilan shug‘ullanishdan to‘xtamayotganlar ham yo‘q emas.
— Yangi majmuadan savdo uchun o‘rin-joy olganman. Ammo u yerda savdo bo‘lmaydi, - deydi non sotuvchilardan biri. - Men shu yerda savdo qilaman. Kerak bo‘lsa, olishsin o‘sha yangi joyini.
Kuzatuvlarimizga ko‘ra, G‘ijduvon dehqon bozorining old tomonida, qariyb yarim gektar joyni egallagan va foydalanishga topshirilgan avtoturargoh xizmatidan sanoqli avtomashinalargina foydalanmoqda.
— Yangi avtoturargohga mashinalarimizni kiritolmaymiz. Har kuni avtoturargoh atrofini ko‘cha savdosi bilan shug‘ullanuvchilar bosib ketadi, bu esa mashinalarning kirib-chiqishiga xalaqit beradi, - deydi yo‘l bo‘yidan “stoyanka” sifatida foydalanayotgan haydovchilar. - Bozor qarshisida avtomobillar harakati o‘z holiga tashlab qo‘yilganidan yo‘l yoqalab piyodalar uchun mo‘ljallangan yo‘lakchadan yurolmaysiz. Piyodalar yo‘lakchasi “stoyanka”, nos, sigaret, saqich va boshqa mayda-chuyda sotuvchi marketga aylangan. Taksichilar esa piyodalarni pisand qilmay, kimo‘zarga mijoz ovlashadi.
Xo‘sh, ko‘rkam qiyofa kasb etib turgan bozordan yo‘l yoqasigacha bo‘lgan hududni kim nazorat qiladi?
Yangi bozor orqa tomonida joylashgan va qariyb 2 gektardan ziyod joyni egallab turgan kichik bozorcha esa eski, xarob va e’tibortalab ahvolda. Bir nechta savdo rastalarini o‘z ichiga olgan ochiq ayvon ostida dehqonchilik mahsulotlaridan tashqari, oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlar ham qalashtirib tashlangan. Atrof axlatlar uyumi bilan to‘lib-toshgan. Qo‘lansa hid anqib turgan hojatxonadan bir necha qadam narida antisanitar ahvoldagi oshxona va shashlikxona joylashganiga nima deysiz?
Maktabda o‘qigan kezlarimiz biologiya fanidan hujayralar, mikroblar, bijg‘ituvchi xususiyatga ega infeksiyalar haqida ko‘p eshitardik. Bozor savdo rastalaridagi sariqyog‘, sut mahsulotlari, qandolat mahsulotlari va shirinliklar ochiq-sochiq holda turishi turli kasalliklar keltirib chiqarmasligiga kafolat bormikin?!
Savdo yo‘lakchalari loy, mahsulotlar oyoq ostida. Anchadan buyon farroshlar xizmati ta’minlanmagani sezilib turibdi. Tuman "sanepidemstansiya" bozorbop mahsulotlar sifatini o‘rganganmikin?
Bozor tartibsiz bo‘lgani yetmaganidek, dehqon bozori va uning orqasidagi shu kichik bozorchani elektr energiya bilan ta’minlaydigan transformatorlar atrofi ham xavfsizlantirilmagan. Yaroqsiz metall buyumlari va temir do‘konlar pala-partish tashlab yuborilgan. Transformatorning yonida odamlarning savdo qilishi uchun qo‘lbola sharoit qilib berilgan.
— Bu bozorcha tez kunda buziladi. O‘rnidan avtoturargoh barpo etiladi,- dedi bozor rahbari Rasul Nasimov “Daryo” muxbiriga.
Bozor ma’muriyati joylashgan binoning ro‘parasida qurilgan yap-yangi avtoturargohda qovun savdosi bilan shug‘ullanib turgan savdogarlarni ko‘rmayotgan bozor rahbari yana qanday avtoturargohni mo‘ljallayotgan ekan?!
— Yangi bozor tiklanish paytida qariyb 180 ga yaqin tadbirkorning savdo qilishimiz uchun joy masalasi muammo bo‘lib qoldi - deydi tadbirkor Hikmatulla Temirov. - Kichik bozorcha atrofidagi yo‘laklarda savdo qilishimizga to‘g‘ri kelgan. Biroq mutasaddilar ayvon atrofida yengil tipdagi qurilmalar, ya’ni akfali yopiq do‘konlar qurishimizga og‘zaki ruxsat berishdi. “Buzilmaydi, quring, keyin hujjatlashtirib beramiz”, - deyishganiga ishonib, 30-40 million so‘mga do‘konlar qurdik. Endi esa “...bir kun muddatda yengil tipdagi qurilmangizni bartaraf qilib, yer maydonini bo‘shatib berishingizni va yangi savdo kompleksiga ko‘chib o‘tishingiz lozimligini bildiramiz. Aks holda, nazorat qiluvchi organlar bilan kelishilgan holda huquqni muhofaza qiluvchi organlarga murojaat qilinishi va qonuniy choralar ko‘rilishini ma’lum qilamiz”, - degan ogohlantirish xati berishdi.
Tadbirkorlarning aytishicha, G‘ijduvon dehqon bozori, shuningdek, atrofidagi yirik savdo majmualarining hammasida ham hali ishlar tugaman. Do‘konlar narxi 120 million so‘mdan boshlanadi. Ijara to‘lovlari ham juda qimmat.
— G‘ijduvon dehqon bozorida katta-katta pavilyonlar qilingan. Dehqonchilik yoki oziq-ovqat mahsulotlaridan tashqari, nooziq-ovqat mahsulotlarga mo‘ljallangan do‘konlar sotib olingan. Bir oyda 5-6 million so‘mga tenglashadigan ijara pulini esa biz to‘lay olmaymiz. Hech kim bu qimmat ijara pulli do‘konlarga kirishni istamagach, bizni majburlab, ijarasini to‘lab turasan, deya kutilmaganda kran bilan kelib turib, buzaman, deyishyapti, - dedi tadbirkor Ilhom Jumayev. - Xo‘sh, bizga qani joy? Joy bo‘lmasa, qaerda savdo qilamiz?!
G‘ijduvon tuman hokimining birinchi o‘rinbosari Baraka Tolibovning “Daryo” muxbiriga bildirishicha, kichik bozorchadagi ochiq ayvon ostidagi rastalar atrofidan vaqtincha foydalanish uchun o‘z mahsulotlari xavfsizligining ta’minlanishi maqsadida sotuvchilarga yengil tipdagi qurilmalardan do‘kon tiklashlari mumkinligi inobatga olingan. Tez kunda buzilishi ko‘zlangan bozorcha atrofidagi yengil tipdagi do‘konlar 6 oycha ilgari eski avtoturargoh o‘rnida tiklangan. Bildirilishicha, yengil tipdagi qurilmalardan tiklangan do‘konlarni qurishda yig‘ma akfa mahsulotlaridan foydalanilgan. Ulardan uy-ro‘zg‘or xo‘jaligida foydalanish yoki sotish mumkin. Do‘konlarni tiklashda sarflangan xarajatlar hujjatlar asosida o‘rganilib, tadbirkorlarga imkoniyatdan kelib chiqqan holda ko‘maklashiladi.
— Ko‘rib turibsiz, bu bozorcha ham ta’mirtalab va yangilanishga muhtoj. Ammo ochiq ayvonosti rastalari saqlab qolinadi. Tadbirkorlarga esa o‘tgan yilning iyul oyida vaqtincha foydalanish maqsadida har biriga 6-2 metr-kvadrat hajmdagi yer maydonida yengil tipdagi do‘konlar qurishga ruxsat berilgan. O‘z mahsulotlari xavfsizligi uchun bu vaqtincha ekanligi juda ko‘p bor tushuntirilgan. Ammo bu bozorcha ta’mirlanmaydi yoki eski tos, eski hammomligicha qoladi, degani emas. Amalga oshilayotgan ishlar shu tadbirkorlarning o‘zi uchun. Har bir tadbirkor e’tiborimizda, - deydi Baraka Tolibov.
Ma’lumotga ko‘ra, tumandagi yirik bozorlardan biri — Xo‘jayi jahon nomidagi buyum bozori 2015-yil tuman markazining boshqa manziliga ko‘chirilgan. Ushbu buyum bozori 1000 ta o‘ringa mo‘ljallangan. Ayni paytda 150 ga yaqin bo‘sh savdo rastalari bor. Aniqlanishicha, uzoq yillardan buyon ko‘cha savdosi bilan shug‘ullanib kelayotgan ko‘plab tadbirkorlar mavjud bozorlarning eng arzon rastalaridan ham joy olishni istagan. Ular orasida o‘ziga tegishli joyni boshqaga ijaraga berib, o‘zi esa soliq va patent to‘lashdan qochib, ko‘cha savdosidan beri kelmayotganlar ham uchradi.
— Men yosh tadbirkorman. Eski bo‘lsa ham arzonroq joydan foydalanib kelayapman. Ammo yangi rastalar uchun patent to‘lashga pulni qaerdan olaman? Hamma asabi buzilgandan gapiradi. Bir necha yil muddatga kredit evaziga berishsin, kam-kam to‘lab boramiz, - dedi o‘zini Ibrohim deb tanishtirgan yosh tadbirkorlar.Ma’lum bo‘lishicha, yangi bozorda savdogarlar uchun shart-sharoit yaxshi.
— 174-rastadan joy oldim. Ko‘chmayman, chunki arzimaydi. Mahsulotlarimizning o‘ndan biri ham sig‘maydi o‘sha yerga, - dedi ho‘l meva sotuvchi ayollardan biri.
Ma’lum qilinishicha, bozor foydalanishga topshirilgach, ma’muriyat savdogarlarga belgilangan miqdordagi to‘lov amalga oshirilsa, unga rastadan joy ajratilishini aytgan. Aslida, avvalroq rastalardan foydalanish bepulligi ma’lum qilingan.
Savdogarlar pul to‘lagani haqidagi “kvitantsiyalar”ni ko‘rsatar ekan, bozor rahbari Rasul Nasimov buni “chek”, “patent” va nihoyat o‘tgan yildan qarzdorliklar, deb izohladi. Sotuvchilarining aytishicha esa ular tomonidan har kuni kunlik to‘lovlar amalga oshirilgan. Ko‘pchilikdan bir xil — 1 million 216 ming so‘mdan mablag‘ undirilgan “kvitantsiyalar”da iyul, avgust, sentabr, oktabr, noyabr, dekabr oyi uchun to‘lov, - deb ko‘rsatilgan.
— Men hech qachon bozorda savdo qilmagan bo‘lsam. Hatto o‘tgan yilning noyabr oyida to‘lov varaqasida oylik to‘lov yozib qo‘yamiz, deyishganiga ham rozi bo‘ldim. 900 ming so‘m to‘ladim. Ammo uch oydan buyon sarsonman. Pulimni qaytarib berishsin, - dedi Nasiba Fayzullayeva. Bozor rahbari esa “To‘lovlar noto‘g‘ri undirilgan bo‘lsa, qaytarilishi”ni aytib qo‘ya qoldi.
— Bozorda joy tarqatilayotganda ham adolatsizlikka yo‘l qo‘yildi. Bozor ichida beobro‘lik qilsangiz, noningizni topasiz. Yo‘qsa, bozorchilik qilolmaysiz. Hamma joy bepul tarqatilgan. Andisha qilish kerakmas, o‘z huquqini bilgan tadbirkor noo‘rin pul to‘lovi haqida organga murojaat qilishi kerak, - deydi tadbirkorlardan biri Zulfizar Tohirova. - Hozir men o‘zim egallab olgan rastaga “Menga tegishli” deb 21 kishi keldi. Ammo men shu joyni bermayman.
— Har bir tadbirkor davlat himoyasida. Ammo, bu tadbirkorning xohlagan joyida o‘tirib, savdo qilishi kerak, degan gap emas. Har biriga savdo qilishi kerak bo‘lgan joyni belgilab, imkoniyatni yaratib beramiz. Mazkur dehqon bozori orqasida joylashgan turli muammolarga turtki bo‘layotgan kichik bozorcha ham to‘liq ta’mirlanib, zamonaviy ko‘rinishga keltiriladi. Atrofi ochiq, usti yopiq ayvonli bu bozorcha yuzlab tadbirkorlar koriga yaraydigan zamonaviy qiyofaga keltiriladi, - dedi tuman hokimi o‘rinbosari Axtam Ahmedov.
Izoh (0)