Innovatsion rivojlanish vazirligi O‘zbekiston Global innovatsion indeks ro‘yxatiga kiritilmagani yuzasidan bayonot berdi.
Joriy yilning 24-iyul kuni AQShning Kornel universiteti, Fransiyaning Insead biznes maktabi va Butunjahon intellektual mulk tashkiloti bilan hamkorligida ishlab chiqilgan 2019-yil uchun mamlakatlarning innovatsion rivojlanish holatini ko‘rsatuvchi Global innovatsion indeks (GII) e’lon qilindi. Ushbu reytingda jahonning 129 ta davlati qamrab olingan bo‘lib ro‘yxatning birinchi o‘rinini Shveysariya egallagan, undan keyin Shvetsiya, AQSh, Niderlandiya va Buyuk Britaniya yetakchilik qilgan. Mazkur reyting bilan tanishgan har qanday o‘zbekistonlik va xorijdagi vatandoshlarda yaqin qo‘shni mamlakatlar Qozog‘iston (79-o‘rin), Qirg‘iziston (90-o‘rin) va Tojikiston (100-o‘rin) bu ro‘yxatda bo‘la turib, nima uchun O‘zbekiston chetda qolgan, degan asosli savol paydo bo‘lishi tabiiy.
Joriy yilning 24-iyul kuni e’lon qilingan Global innovatsion indeks 2019-yil deb qayd etilgan bo‘lsa-da, aslida u 2008-yildan boshlab olingan statistik va boshqa ma’lumotlarga asoslangan holda tayyorlangan. Taqdim etiladigan ma’lumotlar miqdor ko‘rinishidagi va sifat ko‘rinishidagi ko‘rsatkichlardan hamda so‘rovnomalardan iborat bo‘ladi.
Qayd etish joizki, to‘liq shaffoflikni ta’minlash maqsadida mamlakatlarning GII reytingi ro‘yxatiga kiritilishi uchun zarur bo‘lgan statistik va boshqa ma’lumotlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ro‘yxatdagi davlatlarning o‘zidan olinmaydi. Ma’lumotlar Jahon Intellektual Mulk Tashkiloti (WIPO), Xalqaro Energiya Tashkiloti (IEA), Birlashgan Millatlar Tashkilotining Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti (UNESCO), Birlashgan Millatlar Sanoatni Rivojlantirish Tashkiloti (UNIDO), Xalqaro Savdo Tashkiloti (WTO) kabi xalqaro tashkilotlar va Xalqaro Standartlashtirish Tashkiloti (ISO), HIS Markit, Bureau van Dijk, ZOOkNIC Inx, Thomson Reuter va Wikimedia Foundation kabi tashkilotlarning ma’lumotlari asosida jamlanadi.
Bu yil o‘n ikkinchi marta e’lon qilingan GII solishtirma tahlilning global vositasi bo‘lib, innovatsion sohada davlat siyosatini yurgizayotgan shaxslar va idoralarga iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning bosh omillaridan biri sifatida innovatsion faoliyatni rag‘batlantirish mexanizmlarni aniqlashga va baholashga ko‘mak beradi. Yuqorida ta’kidlaganganidek, GII 80 ta parametr (indikator) asosida baholanadi, jumladan, masalan, ilmiy-tadqiqot va tajriba konstruktorlik ishlarini investitsiyalash darajasi, patentlar va tovar belgilarini ro‘yxatdan o‘tkazishga xalqaro arizalar sonidan boshlab, yanada zamonaviy ko‘rsatkichlargacha, masalan, yaratilgan mobil ilovalar soni va yuqori texnologiyali mahsulotlarning eksport darajasigacha inobatga olinadi.
O‘tgan yili 3-choragida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining 2019—2021-yillar uchun Innovatsion rivojlanish strategiyasi (Strategiya) asosida ishlab chiqilgan “Yo‘l xaritasi” yurtimiz innovatsion ekotizimini shakllantirish, mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, muayyan sohalarni isloh etishga qaratilgan. GII asosida 81 ta parametr (indikator) iborat “maqsadli ko‘rsatkichlar” ham tasdiqlanib, har bir ko‘rsatkich respublikaning tegishli vazirlik va idoralariga o‘z vakolatlari doirasida biriktirilgan. Farmonga asosan “maqsadli ko‘rsatkichlar”ga biriktirilgan har bir vazirlik va idoralarga tegishli ko‘rsatkichlar bo‘yicha 3 yilga rejalashtirilgan “Rivojlantirish dasturi”ni ishlab chiqish vazifasi yuklatilgan.
Hozirgi kunda Innovatsion rivojlanish vazirligi Davlat statistika qo‘mitasi va Tashqi ishlar vazirligi bilan hamkorlikda O‘zbekiston Respublikasini GII ro‘yxatiga kiritilishi bo‘yicha amaliy ishlarni olib bormoqda. Jumladan, GII xalqaro reytingi asoschilari va yuqorida qayd etilgan xalqaro tashkilotlari bilan bir qator uchrashuvlar va muzokaralar olib borish orqali hozirgi kunga qadar O‘zbekistonning reytingga kiritilishi uchun to‘siq bo‘lib turgan muammolar o‘rganildi va ularni bartaraf etish choralari ko‘rilmoqda.
Innovatsion ekotizimning shakllanishida va GII reytingida yuqori o‘rinni egallashga omil bo‘la oladigan muhim masalalardan hisoblangan innovatsiya sohasidagi me’yoriy-huquqiy baza takomillashtirilmoqda. Respublikada ilmiy va ilmiy-texnikaviy faoliyatni tartibga solishning qonuniy asosini ta’minlash, ilmiy-tadqiqot faoliyati bilan shug‘ullanuvchilarni huquqiy kafolatlash, ilmiy-tadqiqot va innovatsion ishlanmalarning sifati va samaradorligini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasining “Ilm-fan va ilmiy faoliyat to‘g‘risida”gi hamda “Innovatsion faoliyat to‘g‘risida” qonun loyihalari ishlab chiqildi. Bundan tashqari vazirlik tashabbusi bilan 20 dan ortiq huquqiy-me’yoriy hujjatlar qabul qilindi. Urug‘chilik tizimining tubdan yangi modeli joriy etildi, uning qonuniy asosini shakllantirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasining “Urug‘chilik to‘g‘risidagi” Qonuni qabul qilindi, yangi tashkil etilayotgan to‘qimachilik klasterlariga urug‘chilik bilan shug‘ullanishning huquqiy asosi ishlab chiqildi, urug‘chilikka ixtisoslashgan klasterlarni tashkil etish orqali qishloq xo‘jaligiga xususiy investitsiyalarni jalb etishni faollashtirish tizimi tashkil etildi. Bu o‘z navbatida O‘zbekistonning GII reytingga kiritilishi uchun to‘siq bo‘lib turgan muammolarga yechim bo‘ladi.
Bundan tashqari, 2015-yil GII reytingida innovatsiya va ilmiy ishlanmalarni moliyalashtirish bilan bog‘liq indikatorlarda xam pastki o‘rinlarni egallagan edi. Shu munosabat bilan, Vazirlik tomonidan davlat ilmiy-texnik dasturlari doirasida tanlovlarni o‘tkazish va ilmiy-texnik loyihalarni tanlab olishning yangi samarador mexanizmi joriy etildi, bunda iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohaning aniq muammolarini ilmiy yechimiga qaratilgan dolzarb tematik mavzular bo‘yicha muntazam ravishda tanlovlarni e’lon qilib borish amaliyoti tatbiq etildi. 2019-yilning 1-yarim yilligida yangi mexanizm bo‘yicha o‘tkazilgan tanlovlar natijalariga ko‘ra jami 78,6 mlrd so‘mlik 95 ta ilmiy-texnik loyihalarning moliyalashtirilishi ta’minlandi. Davlat ilmiy-texnika dasturlari doirasida umumiy qiymati 349,3 mlrd so‘mlik jami 1480 ta fundamental, amaliy loyihalar va innovatsion ishlanmalarning bajarilishi ta’minlanmoqda. Joriy yilning iyul oyida Buyuk Britaniyaning PETROMARUZ kompaniyalar guruhi bilan kelishuvga asosan O‘zbekistonda ilk bora xususiy sektor ilm-fanga oid grant loyihalarini moliyalashtirish uchun dastlabki investitsiya kiritdi. Bularning bari 2021-yilga borib esa ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga sarflanadigan davlat xarajatlarini yalpi ichki mahsulot hajmining 0,8 foiziga yetkazishga erishiladi (hozir 0,2 foiz).
Venchur moliyalashtirish tartibini belgilash maqsadida 2018-yilning 24-noyabr kuni “Tadbirkorlik va innovatsiyalar sohasidagi loyihalarni moliyalashtirish mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni e’lon qilindi. Bugungi kunda 2 ta investitsiya kompaniyasi — Venchur Kapital Invest va O‘zbekiston—BAA investitsiya kompaniyalari tashkil etildi.
Innovatsion ekotizimning shakllanishida va GII reytingida yuqori o‘rinni egallashga omil bo‘la oladigan yana bir muhim masalalardan biri bu infratuzilmalarning (texnoparklar, biznes akseleratorlar va hokazolar) kerakli darajada shakllanmaganligi. Keyingi yillarda O‘zbekistonda qator texnoparklar, ilmiy-tadqiqot markazlari, startap akseleratorlar va inkubatorlar tashkil etilyaptiki, bularning bari yurtimiz innovatsion tizimining shakllanishiga va rivojlanishiga hissa qo‘shib kelmoqda.
Jumladan, “Yashnobod” innovatsion texnoparki Vazirlik tasarrufiga olindi va texnoparkning 23 ta rezidentlari tomonidan 3,1 mln AQSh dollari miqdorida investitsiyalar o‘zlashtirilib, kimyo texnologiyalari, mashinasozlik qurilish materiallari ishlab chiqarish uchun yo‘naltirildi. Bunday markazlar nafaqat poytaxtda, xususan, respublikaning chekka hududlarida tashkil etilayotgani ahamiyatga molikdir. Xususan, Urganchda o‘n besh kun avval tashkil etilgan “Xorazm” texnoparki Xorazm viloyatining ilmiy-texnik va innovatsion imkoniyatlarining oshishiga xizmat qiladi. Aholini oflayn tarzda axborot resurs bazasidan foydalanish imkonini yaratish maqsadida respublikamizning chekka hududlarida joylashgan maktablar, OTMlar va jamoat gavjum bo‘lgan joylarga 100 dona “Q-Box” moslamalari o‘rnatildi.
Ishsiz yurgan yoshlarni ish bilan ta’minlash maqsadida Hindiston va Xitoy kompaniyalari bilan hamkorlikda Sirdaryo viloyatida “Biznes-akselerator” o‘quv-amaliy markazi faoliyati tashkil etilmoqda. O‘zbekiston Milliy universitetida kasbiy ta’lim, malaka oshirish, tor mutaxassis kadrlarni qayta tayyorlash bo‘yicha xizmatlarni ko‘rsatishga mo‘ljallangan NAPA EDU HUB (barcha o‘quv markazlarini birlashtiruvchi yagona Akademiya) faoliyatini boshlash arafasida.
2018-yil sentyabrda O‘zbekistondagi ilk Ilmiy loyihalar akseleratori — C.A.T. Science Accelerator tashkil etildi. Tadbir finali joriy yilning 7-may kuni Ilg‘or texnologiyalar markazida bo‘lib o‘tdi. Akseleratorga 130 ta ariza kelib tushib, ulardan finalgacha 17 ta jamoa qoldi. Mazkur jamoalardan 10 ta eng yaxshi jamoa tanlab olinib “Startap” loyihalar tanlovida ishtirok etishlari uchun tavsiya etildi.
Xalqaro ilmiy-texnik hamkorlik doirasida 8 ta davlat bilan jami 38 ta qo‘shma ilmiy-texnik loyihalar amalga oshirilmoqda. Xususan, “O‘zbekiston-Belarus” hamkorligidagi jami 15 ta loyiha, “O‘zbekiston-Germaniya” hamkorligidagi jami 6 ta loyiha, “O‘zbekiston-Rossiya” hamkorligidagi jami 17 ta loyiha bajarilmoqda.
Innovatsion rivojlanish sohasidagi ilmiy ishlarni muntazam chop etish hamda dunyodagi innovatsiyalarni keng ommaga va yoshlarga davriy targ‘ib qilib borish uchun “Ilm-fan va innovatsion rivojlanish” ilmiy jurnali, maktab o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan “XXI-asr texnologiyalari” ilmiy –texnikaviy, ma’naviy-ma’rifiy ommabop jurnali hamda keng ommaga mo‘jallangan “QVANT” tahliliy ommabop jurnallari nashri yo‘lga qo‘yildi. Innovatsiyalarni targ‘ib qilish va ommalashtirish ham indikatorlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, ilmda raqobatdosh infrastrukturalar va yangi yo‘nalishlarni ochishga imkon yaratadi.
Innovatsion fikrlaydigan yangi avlod yoshlarini tarbiyalash maqsadida vazirlik tarkibida Mirzo Ulug‘bek nomidagi matematika, fizika, astronomiya va informatika fanlariga hamda Abu Ali ibn Sino nomidagi yosh biologlar va kimyogarlarga ixtisoslashtirilgan 2 ta maktab-internatlari tashkil etildi va faoliyati yo‘lga qo‘yildi
Yuqorida sanab o‘tilganlar Innovatsion rivojlanish vazirligi respublikaning GII reytingiga kiritilishi bo‘yicha olib borayotgan ishlarining bir qismi bo‘lib, so‘nggi yillarda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan jadal ijobiy islohotlar natijalari, tegishli vazirlik va idoralar hamda xalqaro tashkilotlar bilan o‘rnatilgan yaqin hamkorlik O‘zbekiston Respublikasini Innovatsion rivojlantirish strategiyasida belgilangan asosiy vazifalardan biri — O‘zbekistonning GII reytingiga kirishi va ilg‘or davlatlar qatoridan joy olishiga asos bo‘ladi.
Izoh (0)