Global davlat prezidenti bo‘lish nafaqat sharafli va nufuzli, balki foydali hamdir. AQSh Kodeksining uchinchi moddasida prezidentlik maoshi yiliga 400 ming dollar qilib belgilangan. Bundan tashqari, maishiy xarajatlar uchun har yili 50 ming dollar, safarlar uchun — 100 ming dollar (soliqqa tortilmaydi) va hordiq chiqarish uchun 19 ming dollar ajratiladi, deb yozadi InsiderPro.
Saylangan prezidentlar, odatda, kambag‘al emas va ko‘pincha o‘z maoshini turli xayriya loyihalariga sarflaydi. Donald Tramp kichik Bushdan o‘rnak oldi va bu pullarni veteranlar va onkologik bemorlarga berdi. Prezidentlar buni ongli ravishda amalga oshiradi va kam-ko‘stsiz kelajak o‘n yilliklar davomida daromad keltiradigan siyosiy merosning shakllanishiga bog‘liq bo‘lishini yaxshi tushunadi. Buni qanday amalga oshirish mumkin? Sobiq prezidentlar Oq uydan tashqarida qanday millionlab dollar ishlaydi?
Lobbistik faoliyat to‘g‘risidagi federal qonunlar sobiq prezidentlar uchun rasmiy lobbizmga umrbod taqiq qo‘yadi. Bu davlat rahbari maqomi keng aloqalarni yo‘lga qo‘yish va turli davlat institutlariga ta’sir ko‘rsatish imkonini berishi bilan bog‘liq. Iste’foga chiqqandan so‘ng ushbu aloqalardan foydalanish, 1946, 1995 va 2007-yillar qonunlari mualliflari fikricha, Qo‘shma Shtatlar milliy manfaatlari uchun xavf tug‘diradi.
Biroq qonunlar sobiq prezidentga jamoatchilik faoliyati (norasmiy lobbizm) bilan shug‘ullanishni taqiqlamaydi. Demokrat Lindon Jonsondan boshlab deyarli barcha yetakchilar noramiy uchrashuvlarda (qahva lobbizmi) turli biznes tarmoqlari vakillariga konsultatsiya bergan. Biroq menejer, advokat va buxgalterlar buni konsultatsiya sifatida emas, biznesmen sobiq prezident bilan tushlik qilish va undan avtograf hamda fotosurat olish uchun pul to‘lashga tayyor “jentlmenlar uchrashuvi” sifatida rasmiylashtiradi.
Bunday uchrashuvlarning bahosi ko‘plab omillar: prezidentlik davridagi ta’siri, reytinglari, subyektiv yoqtirish va boshqalarga bog‘liq. Sovuq urush g‘oliblari — prezidentlar Ronald Reygan va Jorj Gerbert Uoker Bush katta shuhrat qozongan edi. Reygan haqida ko‘plab kitoblar muallifi Kiron Skinnerning yozishicha, Ronni deyarli har kuni biznes-elita vakillari bilan uchrashgan, uning jadvali esa bir necha oy oldinga belgilab qo‘yilgan. U Oq uydan ketgandan keyingi 13 yil ichida “Ronald va Nensi Reygan” jamg‘armasiga faqat rasmiy ravishda 40 million dollardan ko‘proq yo‘naltirilgan. O‘z navbatida, katta Bush Kongressda Texas qonun chiqaruvchilari orqali energetik lobbi manfaatlarini norasman ilgari surib, yana uzoq vaqt neft biznesi bilan faol shug‘ullanishda davom etgan. Bundan tashqari, otasining saqlanib qolgan aloqalari kichik Jorjga 2000-yil saylovlaridagi g‘alabasida muhim rol o‘ynagan.
“Qahva lobbizm”idan tashqari sobiq prezidentlar intervyu, maqolalar va leksiyalar o‘qigani uchun ham kattagina gonorarlar oladi. Yetakchi OAVlari “yomon nom chiqargan” prezidentlar — Lindon Jonson (Vyetnam urushi), Richard Nikson (Uotergeyt mojarosi), Bill Klinton (Monika Levinski ishi bo‘yicha yolg‘on guvohlik berish) va kichkina Jorj Bush (Afg‘oniston va Iroqdagi urush) bilan suhbatlashish imkoniyati uchun saxiylik bilan haq to‘laydi.
Britaniyalik jurnalist Devid Frost Nikson bilan intervyular seriyasi uchun 200 ming dollardan ortiq to‘lagan. Intervyular davomida sobiq prezident Uotergeyt uchun Amerika xalqidan uzr so‘ragan. Klinton Amerika siyosati hiyla-nayranglari haqida hikoya qila turib, gonorar sifatida butun dunyo massmediasidan 1 million dollardan ortiq haq olgan. 2001-yildan 2015-yilga qadar Klintonlar oilasi aristokratlar ziyofatlaridagi ishtiroki, universitetlarda ma’ruza o‘qish va xususiy tadbirlar hamda xalqaro konferensiyalardagi ishtiroki bilan 153 million dollar ishlagan.
O‘z navbatida, kichkina Bush televideniye, radio va jurnallarning ko‘p millionlik takliflarini rad etish bilan OAVlarini rad etish bo‘yicha rekord o‘rnatdi. Biroq u Xyuston universitetidagi ma’ruzalar seriyasi uchun 200 ming dollar oldi.
Monografiya va memuarlar sotuvidan ham anchagina mablag‘ ishlanadi. Trampdan avvalgi prezident — Barak Obama barcha bosma materiallari, jumladan, prezidentlik memuarlarini nashr qilish uchun 30 million dollarlik eksklyuziv shartnoma imzoladi. Yangi kitobini nashrdan chiqarishga tayyorgarlik ko‘rayotgan sobiq birinchi xonim Mishel Obama alohida 10 million dollar oldi. Hozircha bu mutloq tarixiy rekord: shu kabi faoliyati uchun kichkina Bush va Klinton atigi 4,5 million dollar daromad qilgan. Memuarlari uchun 320 ming dollar olgan Jimmi Karter hammadan kam haq olgan.
Bugungi kunda Obama o‘z prezidentlik kutubxonasi va tadqiqot markazi ochish uchun mablag‘ to‘plamoqda. U yerda uning sakkiz yillik boshqaruvi davridagi barcha arxiv hujjatlari saqlanadi. Turli OAVlari Obama oilasi allaqachon 240 million dollar to‘plashga muvaffaq bo‘lganligini ma’lum qilmoqda. Bu kichkina Bush va Klinton birgalikda to‘plagan mablag‘dan uch karra ortiqdir.
Izoh (0)