Глобал давлат президенти бўлиш нафақат шарафли ва нуфузли, балки фойдали ҳамдир. АҚШ Кодексининг учинчи моддасида президентлик маоши йилига 400 минг доллар қилиб белгиланган. Бундан ташқари, маиший харажатлар учун ҳар йили 50 минг доллар, сафарлар учун — 100 минг доллар (солиққа тортилмайди) ва ҳордиқ чиқариш учун 19 минг доллар ажратилади, деб ёзади InsiderPro.
Сайланган президентлар, одатда, камбағал эмас ва кўпинча ўз маошини турли хайрия лойиҳаларига сарфлайди. Дональд Трамп кичик Бушдан ўрнак олди ва бу пулларни ветеранлар ва онкологик беморларга берди. Президентлар буни онгли равишда амалга оширади ва кам-кўстсиз келажак ўн йилликлар давомида даромад келтирадиган сиёсий мероснинг шаклланишига боғлиқ бўлишини яхши тушунади. Буни қандай амалга ошириш мумкин? Собиқ президентлар Оқ уйдан ташқарида қандай миллионлаб доллар ишлайди?
Лоббистик фаолият тўғрисидаги федерал қонунлар собиқ президентлар учун расмий лоббизмга умрбод тақиқ қўяди. Бу давлат раҳбари мақоми кенг алоқаларни йўлга қўйиш ва турли давлат институтларига таъсир кўрсатиш имконини бериши билан боғлиқ. Истеъфога чиққандан сўнг ушбу алоқалардан фойдаланиш, 1946, 1995 ва 2007 йиллар қонунлари муаллифлари фикрича, Қўшма Штатлар миллий манфаатлари учун хавф туғдиради.
Бироқ қонунлар собиқ президентга жамоатчилик фаолияти (норасмий лоббизм) билан шуғулланишни тақиқламайди. Демократ Линдон Жонсондан бошлаб деярли барча етакчилар норамий учрашувларда (қаҳва лоббизми) турли бизнес тармоқлари вакилларига консултация берган. Бироқ менежер, адвокат ва бухгалтерлар буни консултация сифатида эмас, бизнесмен собиқ президент билан тушлик қилиш ва ундан автограф ҳамда фотосурат олиш учун пул тўлашга тайёр «жентлменлар учрашуви» сифатида расмийлаштиради.
Бундай учрашувларнинг баҳоси кўплаб омиллар: президентлик давридаги таъсири, рейтинглари, субъектив ёқтириш ва бошқаларга боғлиқ. Совуқ уруш ғолиблари — президентлар Рональд Рейган ва Жорж Герберт Уокер Буш катта шуҳрат қозонган эди. Рейган ҳақида кўплаб китоблар муаллифи Кирон Скиннернинг ёзишича, Ронни деярли ҳар куни бизнес-элита вакиллари билан учрашган, унинг жадвали эса бир неча ой олдинга белгилаб қўйилган. У Оқ уйдан кетгандан кейинги 13 йил ичида «Рональд ва Нэнси Рейган» жамғармасига фақат расмий равишда 40 миллион доллардан кўпроқ йўналтирилган. Ўз навбатида, катта Буш Конгрессда Техас қонун чиқарувчилари орқали энергетик лобби манфаатларини норасман илгари суриб, яна узоқ вақт нефть бизнеси билан фаол шуғулланишда давом этган. Бундан ташқари, отасининг сақланиб қолган алоқалари кичик Жоржга 2000 йил сайловларидаги ғалабасида муҳим рол ўйнаган.
«Қаҳва лоббизм»идан ташқари собиқ президентлар интервью, мақолалар ва лексиялар ўқигани учун ҳам каттагина гонорарлар олади. Етакчи ОАВлари «ёмон ном чиқарган» президентлар — Линдон Жонсон (Вьетнам уруши), Ричард Никсон (Уотергейт можароси), Билл Клинтон (Моника Левински иши бўйича ёлғон гувоҳлик бериш) ва кичкина Жорж Буш (Афғонистон ва Ироқдаги уруш) билан суҳбатлашиш имконияти учун сахийлик билан ҳақ тўлайди.
Британиялик журналист Дэвид Фрост Никсон билан интервьюлар серияси учун 200 минг доллардан ортиқ тўлаган. Интервьюлар давомида собиқ президент Уотергейт учун Америка халқидан узр сўраган. Клинтон Америка сиёсати ҳийла-найранглари ҳақида ҳикоя қила туриб, гонорар сифатида бутун дунё массмедиасидан 1 миллион доллардан ортиқ ҳақ олган. 2001 йилдан 2015 йилга қадар Клинтонлар оиласи аристократлар зиёфатларидаги иштироки, университетларда маъруза ўқиш ва хусусий тадбирлар ҳамда халқаро конференциялардаги иштироки билан 153 миллион доллар ишлаган.
Ўз навбатида, кичкина Буш телевидение, радио ва журналларнинг кўп миллионлик таклифларини рад этиш билан ОАВларини рад этиш бўйича рекорд ўрнатди. Бироқ у Хюстон университетидаги маърузалар серияси учун 200 минг доллар олди.
Монография ва мемуарлар сотувидан ҳам анчагина маблағ ишланади. Трампдан аввалги президент — Барак Обама барча босма материаллари, жумладан, президентлик мемуарларини нашр қилиш учун 30 миллион долларлик эксклюзив шартнома имзолади. Янги китобини нашрдан чиқаришга тайёргарлик кўраётган собиқ биринчи хоним Мишель Обама алоҳида 10 миллион доллар олди. Ҳозирча бу мутлоқ тарихий рекорд: шу каби фаолияти учун кичкина Буш ва Клинтон атиги 4,5 миллион доллар даромад қилган. Мемуарлари учун 320 минг доллар олган Жимми Картер ҳаммадан кам ҳақ олган.
Бугунги кунда Обама ўз президентлик кутубхонаси ва тадқиқот маркази очиш учун маблағ тўпламоқда. У ерда унинг саккиз йиллик бошқаруви давридаги барча архив ҳужжатлари сақланади. Турли ОАВлари Обама оиласи аллақачон 240 миллион доллар тўплашга муваффақ бўлганлигини маълум қилмоқда. Бу кичкина Буш ва Клинтон биргаликда тўплаган маблағдан уч карра ортиқдир.
Изоҳ (0)