Jahon iqtisodiyotidagi inqiroz

2016-yilning iyulida McKinsey Global Institute kompaniyasi o‘tkazgan tadqiqotlarga ko‘ra, o‘n yil ichida dunyoning 25 ta rivojlangan mamlakati aholisining uchdan ikki qismining daromadlari o‘zgarmagan va hatto kamaymagan. Bunday vaziyat Ikkinchi jahon urushidan buyon birinchi marta kuzatilmoqda.

Shuningdek, 2015-yil ma’lumotlariga ko‘ra, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti mamlakatlarida mehnatga layoqatli yoshdagi aholining 60,2 foizi mehnat bilan band bo‘lgan, bu 2007-yildagi ko‘rsatkichdan 0,6 foizga kam demakdir.

Bundan tashqari, Xalqaro mehnat tashkiloti ma’lum qilishicha, 2004-yildan 2011-yilgacha Yevropadagi o‘rta sinf vakillarining umumiy soni 2,3 foizga kamaygan va ushbu tendensiya barqaror bo‘lib qolmoqda.

Credit Suisse tashkiloti o‘tgan yilning noyabrida taqdim etgan an’anaviy ma’ruzasida bir yil ichida global boylik 1,4 foizga o‘sib, 255,7 trillion dollarga yetganini ma’lum qildi.

Ammo jahon mulki o‘ta notekis taqsimlanmoqda. Voyaga yetgan aholining yarmi dunyo boyligining atigi 1 foiziga egalik qiladi. Shu bilan birga, jahon boyligining yarmidan ko‘prog‘i (50,8%) 1 foiz o‘ta badavlatlar hissasiga, to‘rtdan uch qismi (77,7%) — 5 foiz eng boylar hissasiga to‘g‘ri keladi, 10 foiz eng ta’minlanganlar esa dunyo boyligining 89,1 foiziga egalik qiladi.

Ko‘plab ekspertlar fikricha, dunyo aholisi boyligining bunday notekis taqsimlanishiga asosan, jahon iqtisodiy inqirozi oqibatlari, shuningdek, yetarlicha faol o‘smayotgan tiklanish sabab bo‘lmoqda. Bu sabablarni investitsiyalarning past darajasi, mehnat resurslari o‘sishining sekinlashuvi, mehnat samaradorligi o‘sish sur’atining pasayishi kabi bir qator uzoq muddatli salbiy iqtisodiy va demografik trendlar chuqurlashtirmoqda.

Texnologik inqilob, ish o‘rinlarining rivojlanayotgan mamlakatlarga ko‘chishi, noto‘liq va vaqtinchalik bandlikning o‘sishi ta’siri ostida mehnat bozorlarida sezilarli o‘zgarishlar yuz bermoqda. Bunday o‘zgarishlar maoshlarning milliy daromaddagi hissasi kamayib, ushbu daromad tobora notekis taqsimlanishiga olib kelmoqda. Bu tendensiyalar shunchaki barqaror bo‘lib qolmay, ular kuchayib boraveradi.

Viktor Abaturov