25-noyabr kuni Kuba inqilobi yetakchisi Fidel Kastro vafot etdi. U qariyb yarim asr davomida — 1959-yildan 2008-yilga qadar orolga yetakchilik qilgan va, so‘nggi yillarda omma oldida deyarli ko‘rinmay qolgan bo‘lsa-da, abadiy yashaydigandek edi, go‘yo. Fidelning ukasi — Raul Kastro hukmronligi davrida Kuba asta-sekinlik bilan islohotlarni boshladi: iqtisodiyotni ochdi, mahalliy aholiga ko‘p bo‘lmasa-da pul ishlash imkonini berdi, AQSh bilan munosabatlarni qayta tikladi. Meduza nashri Kubaning Matansas shahrida istiqomat qiluvchi dasturchidan Fidelning o‘limi munosabati bilan kubaliklar nimalarni his qilayotgani haqida so‘zlab berishni so‘radi.
Raul Sanches Peres 50 yoshda. U Kuba sharqida, Olgini shahrida tug‘ilgan, oliy ta’limni hozirgi Sankt-Peterburg davlat elektrotexnika universitetida olgan. Sovet oliygohini bitirgach, Kubaning Matansas shahrida joylashgan Kamilo Syenfuegos nomidagi universitetda dars bergan. Hozirda sayyohlik kompaniyasida dasturchi bo‘lib ishlaydi. Raul Sanches Peresning turmush o‘rtog‘i va ikki qizi bor (biri AQShda yashaydi). U “erkin mamlakatda yashashga ulguraman”, deb umid qiladi.
Hozir, albatta, ko‘pchilik o‘zini yo‘qotib qo‘ygan: qariyb yarim asrdan beri mamlakatimizda asosiy inson hisoblangan Fidel Kastro vafot etdi. Vaholanki, bu kutilgan hol edi, Fidelning o‘limiga hamma tayyorgarlik ko‘rgan, oxir-oqibat, 90 yoshda ertangi kunga nisbatan umidlar ham unchalik ko‘p bo‘lmaydi. Ta’kidlash joiz, Fidelning o‘zi ham mamlakatni uning ketishiga tayyorlash yo‘lida ko‘p ish qildi, buning uchun unga rahmat.
Ochig‘ini aytaman, kubaliklar Fidelni juda sevishardi. Hozir uning o‘limi sabab qo‘rquvga tushayotganlar ham, hozir uning o‘limi tufayli umidvor bo‘layotganlar ham — hamma. Biroq ayni vaziyatda barcha uchun umumiy bir holat bor — bu noaniqlik. Qandaydir ulkan ko‘hna davr tugadi va lahza o‘tmay yangisi boshlanib ketadigandek. Lekin men tezkor va keskin o‘zgarishlar yuz berishiga umid qilmagan bo‘lardim. To‘g‘risi, biz (Kubaning hozirgi yetakchisi, Fidelning ukasi) Raul Kastro katta o‘zgarishlar qilishini kutgandik. Biroq o‘zgarishlar bo‘lgani yo‘q. Endi bo‘lsa, Fidel o‘lganidan so‘ng, Raul Kastro kelasi yili o‘z lavozimini tark etishini aytyapti. Mamlakatning yangi rahbarini aniqlash bo‘yicha saylov o‘tkazishga va’da beryapti. Bu saylov bizning odatdagi saylovlarimizdan ko‘ra erkinroq bo‘lishini aytyapti. O‘zgarishlarni aynan shundan so‘ng kutish kerak.
Umidimiz nima? Tadbirkorlik, savdo erkinligi berilishiga, shaxsan odamlar uchun katta erkinlik berilishiga, xususiy biznes rivojlanishiga umid qilyapmiz. Eng ko‘p oddiy odamning hayot darajasi o‘sishidan umidvormiz. Hozircha esa biz juda va juda bechorahol umr kechiryapmiz.
Ha, bizda ta’lim bepul, biroq o‘qituvchilar yetishmaydi, chunki ularga to‘lagani maosh yo‘q. Ha, bizda tibbiy xizmatlar bepul va, ta’kidlash joiz, sifati ham yomon emas — biroq shifokorlar yetishmaydi, chunki ularga maosh to‘lash uchun davlatda hech narsa yo‘q. Bundan tashqari, bizda bemorlar uchun zarur dorilarni faqat davlat yetkazib berishga haqli. Hozir vaziyat shundayki, davlatda mana shu dorilarni ishlab chiqarish uchun resurs yo‘q. Dorilarni sotib olish esa mumkin emas! Ular dorixonalarda sotilmaydi. Kimningdir puli bo‘lsa-da, doriga kelganda pul ham yordam bermaydi. Odatda bizda hech kimda pul bo‘lmaydi.
Menga omad kulib boqqan, albatta. Maoshim — oyiga 150 AQSh dollari. Ayolimniki biroz ko‘proq. Farzandlarimiz katta bo‘lib qolgan. Bir qizim hatto AQShda yashaydi! U yerda qarindoshlarimiz bor, bizga juda yordam berishyapti. AQShda qarindoshlarimiz borligi uchun Kubada hech kim va hech qachon bizga tazyiq o‘tkazmagan, qizimning AQShga ketishida ham hech bir muammo bo‘lmagan.
Ochig‘ini aytsam, so‘nggi 20—25 yildan beri do‘stlarim, tanishlarim, qarindoshlarim — yaqinlarimdan birortasi siyosiy qarashlari uchun ta’qib qilingani, qamoqqa tashlangani yoki ishidan ayrilganiga doir birorta voqeani eslay olmayman. Qatag‘onlar bilan bog‘liq hech qanday shaxsiy tajribam ham yo‘q. Qandaydir ta’qiblar va hatto sudlar bo‘lgani haqida internetda o‘qib qolaman, biroq, yana takrorlayman, shaxsan o‘zim to‘qnash kelmaganman. Umuman olganda, mening tushunishim bo‘yicha, so‘nggi yillarda davlatning nuqtai nazari shunday bo‘lib qolgan: nimadir yoqmayaptimi, marhamat, ketishingiz mumkin. Haqiqatan ham, ko‘pchilik xorijga jo‘nab ketyapti. Asosan, AQShga.
Eshitishimcha, Rossiyada Fidel Kastro haqida gapirganda, uni ko‘pincha Stalin bilan qiyoslashar ekan. Bu noto‘g‘ri. Men uni ko‘proq Leninga qiyoslagan bo‘lardim. Romantik, inqilobiy ma’noda. O‘ylashimcha, boshqa kubaliklar ham Fidelga xuddi shunday munosabatda. O‘tgan yillar davomida biz yashagan tuzumni, balki, yengil sotsialistik diktatura, deb atasa bo‘lar.
Mana, bu tuzum ham poyoniga yetdi. Rasmiy xabarlarda 4-dekabrgacha mamlakatda motam bo‘lishi aytilyapti, bayroqlar tushirib qo‘yilgan. Ko‘plab odamlar Fidel Kastro bilan vidolashishga boradi. Men, ehtimol, bormayman.
Fidelni Santyago-de-Kubaga, u harbiy-inqilobiy qahramonliklar ko‘rsatgan shaharda dafn etishadi. Bizning milliy qahramonimiz Xose Marti ham shu shaharga dafn etilgan.
Fidel Kastroni dafn etishlari bilan, qandaydir boshqacha, yangi — Fidelsiz hayot boshlanadi. Men aynan shu kungacha yashay olishimni bilardim. Yoshim 50 da, hali yoshman, shunday ekan, o‘zgarishlarni-da ko‘rishga ulguraman, deb umid qilaman.
Diqqat, diqqat! “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — “Toshqin ‘Daryo’”ga obuna bo‘lib, yangiliklardan ovozli ko‘rinishda bahramand bo‘lishingiz mumkin.
Izoh (0)