25 ноябрь куни Куба инқилоби етакчиси Фидель Кастро вафот этди. У қарийб ярим аср давомида — 1959 йилдан 2008 йилга қадар оролга етакчилик қилган ва, сўнгги йилларда омма олдида деярли кўринмай қолган бўлса-да, абадий яшайдигандек эди, гўё. Фиделнинг укаси — Рауль Кастро ҳукмронлиги даврида Куба аста-секинлик билан ислоҳотларни бошлади: иқтисодиётни очди, маҳаллий аҳолига кўп бўлмаса-да пул ишлаш имконини берди, АҚШ билан муносабатларни қайта тиклади. Meduza нашри Кубанинг Матансас шаҳрида истиқомат қилувчи дастурчидан Фиделнинг ўлими муносабати билан кубаликлар нималарни ҳис қилаётгани ҳақида сўзлаб беришни сўради.
Рауль Санчес Перес 50 ёшда. У Куба шарқида, Олгини шаҳрида туғилган, олий таълимни ҳозирги Санкт-Петербург давлат электротехника университетида олган. Совет олийгоҳини битиргач, Кубанинг Матансас шаҳрида жойлашган Камило Сьенфуэгос номидаги университетда дарс берган. Ҳозирда сайёҳлик компаниясида дастурчи бўлиб ишлайди. Рауль Санчес Переснинг турмуш ўртоғи ва икки қизи бор (бири АҚШда яшайди). У «эркин мамлакатда яшашга улгураман», деб умид қилади.
Ҳозир, албатта, кўпчилик ўзини йўқотиб қўйган: қарийб ярим асрдан бери мамлакатимизда асосий инсон ҳисобланган Фидель Кастро вафот этди. Ваҳоланки, бу кутилган ҳол эди, Фиделнинг ўлимига ҳамма тайёргарлик кўрган, охир-оқибат, 90 ёшда эртанги кунга нисбатан умидлар ҳам унчалик кўп бўлмайди. Таъкидлаш жоиз, Фиделнинг ўзи ҳам мамлакатни унинг кетишига тайёрлаш йўлида кўп иш қилди, бунинг учун унга раҳмат.
Очиғини айтаман, кубаликлар Фиделни жуда севишарди. Ҳозир унинг ўлими сабаб қўрқувга тушаётганлар ҳам, ҳозир унинг ўлими туфайли умидвор бўлаётганлар ҳам — ҳамма. Бироқ айни вазиятда барча учун умумий бир ҳолат бор — бу ноаниқлик. Қандайдир улкан кўҳна давр тугади ва лаҳза ўтмай янгиси бошланиб кетадигандек. Лекин мен тезкор ва кескин ўзгаришлар юз беришига умид қилмаган бўлардим. Тўғриси, биз (Кубанинг ҳозирги етакчиси, Фиделнинг укаси) Рауль Кастро катта ўзгаришлар қилишини кутгандик. Бироқ ўзгаришлар бўлгани йўқ. Энди бўлса, Фидель ўлганидан сўнг, Рауль Кастро келаси йили ўз лавозимини тарк этишини айтяпти. Мамлакатнинг янги раҳбарини аниқлаш бўйича сайлов ўтказишга ваъда беряпти. Бу сайлов бизнинг одатдаги сайловларимиздан кўра эркинроқ бўлишини айтяпти. Ўзгаришларни айнан шундан сўнг кутиш керак.
Умидимиз нима? Тадбиркорлик, савдо эркинлиги берилишига, шахсан одамлар учун катта эркинлик берилишига, хусусий бизнес ривожланишига умид қиляпмиз. Энг кўп оддий одамнинг ҳаёт даражаси ўсишидан умидвормиз. Ҳозирча эса биз жуда ва жуда бечораҳол умр кечиряпмиз.
Ҳа, бизда таълим бепул, бироқ ўқитувчилар етишмайди, чунки уларга тўлагани маош йўқ. Ҳа, бизда тиббий хизматлар бепул ва, таъкидлаш жоиз, сифати ҳам ёмон эмас — бироқ шифокорлар етишмайди, чунки уларга маош тўлаш учун давлатда ҳеч нарса йўқ. Бундан ташқари, бизда беморлар учун зарур дориларни фақат давлат етказиб беришга ҳақли. Ҳозир вазият шундайки, давлатда мана шу дориларни ишлаб чиқариш учун ресурс йўқ. Дориларни сотиб олиш эса мумкин эмас! Улар дорихоналарда сотилмайди. Кимнингдир пули бўлса-да, дорига келганда пул ҳам ёрдам бермайди. Одатда бизда ҳеч кимда пул бўлмайди.
Менга омад кулиб боққан, албатта. Маошим — ойига 150 АҚШ доллари. Аёлимники бироз кўпроқ. Фарзандларимиз катта бўлиб қолган. Бир қизим ҳатто АҚШда яшайди! У ерда қариндошларимиз бор, бизга жуда ёрдам беришяпти. АҚШда қариндошларимиз борлиги учун Кубада ҳеч ким ва ҳеч қачон бизга тазйиқ ўтказмаган, қизимнинг АҚШга кетишида ҳам ҳеч бир муаммо бўлмаган.
Очиғини айтсам, сўнгги 20—25 йилдан бери дўстларим, танишларим, қариндошларим — яқинларимдан бирортаси сиёсий қарашлари учун таъқиб қилингани, қамоққа ташлангани ёки ишидан айрилганига доир бирорта воқеани эслай олмайман. Қатағонлар билан боғлиқ ҳеч қандай шахсий тажрибам ҳам йўқ. Қандайдир таъқиблар ва ҳатто судлар бўлгани ҳақида интернетда ўқиб қоламан, бироқ, яна такрорлайман, шахсан ўзим тўқнаш келмаганман. Умуман олганда, менинг тушунишим бўйича, сўнгги йилларда давлатнинг нуқтаи назари шундай бўлиб қолган: нимадир ёқмаяптими, марҳамат, кетишингиз мумкин. Ҳақиқатан ҳам, кўпчилик хорижга жўнаб кетяпти. Асосан, АҚШга.
Эшитишимча, Россияда Фидель Кастро ҳақида гапирганда, уни кўпинча Сталин билан қиёслашар экан. Бу нотўғри. Мен уни кўпроқ Ленинга қиёслаган бўлардим. Романтик, инқилобий маънода. Ўйлашимча, бошқа кубаликлар ҳам Фиделга худди шундай муносабатда. Ўтган йиллар давомида биз яшаган тузумни, балки, енгил социалистик диктатура, деб атаса бўлар.
Мана, бу тузум ҳам поёнига етди. Расмий хабарларда 4 декабргача мамлакатда мотам бўлиши айтиляпти, байроқлар тушириб қўйилган. Кўплаб одамлар Фидель Кастро билан видолашишга боради. Мен, эҳтимол, бормайман.
Фиделни Сантьяго-де-Кубага, у ҳарбий-инқилобий қаҳрамонликлар кўрсатган шаҳарда дафн этишади. Бизнинг миллий қаҳрамонимиз Хосе Марти ҳам шу шаҳарга дафн этилган.
Фидель Кастрони дафн этишлари билан, қандайдир бошқача, янги — Фиделсиз ҳаёт бошланади. Мен айнан шу кунгача яшай олишимни билардим. Ёшим 50 да, ҳали ёшман, шундай экан, ўзгаришларни-да кўришга улгураман, деб умид қиламан.
Диққат, диққат! «Дарё»нинг Telegram’даги расмий канали — «Toshqin ‘Daryo’»га обуна бўлиб, янгиликлардан овозли кўринишда баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Изоҳ (0)