Kredit va qarzlar aslida ruhiyatingizga qanday taʼsir qiladi?

Moliyaviy majburiyatlar bu shunchaki bank hisobvarag‘idagi raqamlar emas. Ular sizning kayfiyatingizga, o‘z-o‘zingizga bo‘lgan bahoga va hatto jismoniy salomatligingizga taʼsir qilishi mumkin bo‘lgan ko‘rinmas hamrohlarga aylanadi. Muddatlari o‘tib ketgani uchun doimiy stress, yaqinlaringiz oldidagi aybdorlik hissi, qarzlar haqida tinmay o‘ylash — bular vaqtinchalik qiyinchiliklar emas, balki haqiqiy psixologik yukdir.

Nima uchun bankka ariza topshirishdan oldin o‘ylab ko‘rish kerak? Pul va ruhiy holat o‘rtasidagi nozik aloqa haqida psixolog Yuliya Sinutina so‘zlab beradi.

Nima uchun kredit olamiz va bu nimalarga olib keladi?

Ko‘pchilik qarzlar bizning ruhiy salomatligimizga zararli taʼsir qilishini biladi. Shu bilan birga, banklar tomonidan beriladigan kreditlar hajmi kamaymaydi, aksincha o‘sib boradi. Buni tushuntirish oson: odamlar isteʼmol qilishga o‘rganib qolgan va bu odatdan voz kechishga tayyor emas. Yangi narsalarni sotib olish, masalan, kurortlarga sayohatlarni to‘lash, qimmatbaho kurslarga qatnashish yoki g‘oyatda hashamatli to‘ylarni tashkil qilish va zavqlanish kayfiyatni juda ko‘taradi.

Lekin ko‘pincha bu yoqimli lahzalar uchun pul yetarli bo‘lmaydi. Ammo har doim kredit va mikroqarz taklif qiladigan banklar bor. Narsa harid qilish vasvasasi kuchli, qarz olish tartibi esa haddan tashqari soddalashtirilgan — natijada odamlar banklardan pul olib, tezroq to‘lash umidida qarzga botishadi.

Baʼzilar nafaqat kreditni ertaroq qaytara olmaydi, balki vaqtida har oygi majburiy to‘lovlarini ham to‘lay olmaydi. Banklar darhol barcha yo‘llar bilan qarzdorlikni eslatib turadi: telefon orqali qo‘ng‘iroq qiladi, SMS yuboradi, messenjerlar, elektron pochta va ijtimoiy tarmoqlar orqali xabarlar yuboradi.

Bu asab tizimiga juda katta taʼsir qiladi. Va bunday bank “g‘amxo‘rligi” muntazam takrorlanganda, qarzdorlar bezovta va xavotirli bo‘lib qoladi. Ular o‘z tanlovini qilgani aniq, ammo bu haqiqatni anglashdan kelib chiqadigan psixologik bosim zaiflashmaydi. Agar banklardan keladigan bezovta qiluvchi eslatmalar kreditlar bilan bog‘liq yagona noxushlik bo‘lganda, bu yaxshi bo‘lardi. Ammo “aks taʼsirlar” ancha ko‘p bo‘lishi mumkin.

Kreditlarning ruhiy salomatlik uchun xavfi nimada?

Qarzdorlikning og‘ir hissi

Eng muhim yoqimsiz oqibat — bu qarzdorlikning og‘ir hissidir. U ongli ravishda ich-etimizni yemiradi va bir daqiqaga ham dam olishga imkon bermaydi. Inson emotsional jihatdan bog‘lanib qoladi va erkin bo‘lolmaydi. Bu subyektiv, ammo juda kuchli his. Abadiy qarzdorlik va erkinlik yo‘qligini anglash organizmga buzg‘inchi psixosomatik taʼsir ko‘rsatadi, bu oxir-oqibat kasallikka olib keladi.

Ko‘pincha bu odamlarni asabiy tushkunlikka, nevrozlarga, chuqur, uzoq davom etadigan depressiyalarga, sog‘liq muammolariga olib keladi. Baʼzida inson o‘z kasalligining asl sababini tushunmaydi, ayniqsa, hayotida hamma narsa yaxshi bo‘lsa. Buning sababi esa yaqin, yuzaki — to‘lanmagan qarz. Shifokorlar taʼkidlashicha, ko‘pchilik kasalliklarning sababi asabdir. Ha, biz faqat kreditlar tufayli xafa bo‘lmaymiz — har birimizda qarzlardan tashqari boshqa sabablar ham yetarli. Ammo yopilmagan qarzlarning mavjudligi — bu xavotirni oshiradigan muhim omillardan biri.

Muammoning doimiy bosimi

Qarzlarning yana bir xususiyati shundaki, ular bizga epizodik ravishda emas, balki doimiy ravishda — mavjud bo‘lgan va hal etilmagan muammo sifatida bosim o‘tkazadi. Miyamiz qarzni neytral majburiyat — “mahsulotlarni sotib olish” yoki “tartibga solish” sifatida emas, balki muammo sifatida qabul qiladi.

Agar biz qarzdorlikka nisbatan oddiy munosabatda bo‘lsak, hayotimiz shubhasiz katta yukdan xalos bo‘lardi. Ammo bu oson emas — kamdan kam odam o‘z psixikasini alday oladi. “Birovnikini olib, o‘zingnikini berasan”, degan hikmatli gap bejiz aytilmagan. Buni anglash olovga yog‘ purkaydi va shundoq ham mushkul ahvolni yanada og‘irlashtiradi.

Bir tomondan, kreditlar bizga quvonchni uzoq kuttirmasdan, hoziroq istagan narsamizni olish imkonini beradi. Boshqa tomondan, olingan kreditni keyinchalik biz faqat pul bilan emas, balki asablarimiz va sog‘lig‘imiz bilan ham to‘lashga majbur bo‘lamiz. Shunday ekan, bankka navbatdagi arizani topshirishdan oldin yana bir bor yaxshilab o‘ylab, barcha “ha” va “yo‘q”larni taroziga solib ko‘rish kerak. Shunda siz albatta to‘g‘ri qaror qabul qila olasiz.