Олимлар ижтимоий тармоқлар уйқусизликнинг асосий сабабчиси бўлади деб ўйлашган эди. Аммо экран олдидаги барча машғулотлар бир хил даражада зарарли эканлиги аниқланди.
Frontiers in Psychiatry журналида эълон қилинган Норвегиялик олимларнинг янги тадқиқоти шуни кўрсатдики, уйқудан олдин гаджетлардан фойдаланиш яхши дам олишга халақит беради. Экран қаршисида атиги бир соат ўтказиш уйқусизлик хавфини 59% га оширади ва бир кечада 24 дақиқалик уйқуни йўқотади. Ҳайратланарлиси, ижтимоий тармоқларнинг зарари фильмлар ёки ўйинлардан кам эмас, аксинча экрандан фойдаланишнинг ўзи зарарли.
Олимлар ўтказган сўровномада 18—28 ёшли 45 202 нафар талаба иштирок этган. Натижада қуйидагилар аниқланган: одам уйқуга ётгандан сўнг телефон ёки планшетга қанча кўп қараса, шунча ёмон ухлайди. Лентани варақлайсизми, видео кўрасизми ёки ўқийсизми — фарқи йўқ, таъсир бир хил. Асосий кашфиёт: гап контентда эмас, балки йўқотилган уйқу вақтида.
Иштирокчилар экран қаршисида қанча вақт ўтказишлари ва қандай ухлашлари ҳақида сўзлаб беришган. Натижа: гаджет билан ортиқча бир соат — бу уйқусизлик хавфининг 59% га ошиши (камида 3 ой давомида ҳафтасига 3 мартадан кўп ухлаш билан боғлиқ муаммолар) ва 24 дақиқа уйқунинг йўқотилиши.
Тадқиқот муаллифи доктор Гуннҳилде Жонсен Ҳетланд шундай дейди: “Экрандаги фаолият тури экран олдида ўтказилган умумий вақт каби муҳим эмас”.
Экранлар уйқуга қандай таъсир қилади?
Уйқу мия ва тана саломатлиги учун муҳим, аммо гаджетлар бунга тўсқинлик қилади.
Экраннинг мовий нури сиркад ритмларни — танага қачон ухлаш кераклигини айтадиган ички соатни бузади.
Телефондаги билдиришномалар сизни уйғотади ёки ухлашингизга халақит беради.
Қизиқарли контент сизни тетиклаштириб, бўшашишингизга тўсқинлик қилади.
Гаджетда қанча узоқ вақт ўтказсангиз, шунча кеч ётасиз.
Масалан, агар сиз соат 23:00 да ётган бўлсангиз-у, бир соат давомида ижтимоий тармоқларни варақлаган бўлсангиз, ярим тунда ухлайсиз. Натижада камида бир соат уйқуни йўқотиб, эрталаб чарчоқ ва ланжликни ҳис қиласиз.
Ёшлар кўпинча кам ухлайдилар, ёмон уйқу эса ўқиш, кайфият ва соғлиққа салбий таъсир кўрсатади.
Олимлар ижтимоий тармоқлар энг зарарли деб ўйлашган эди, аммо маълум бўлишича, ҳар қандай экран зарарли экан. Бу кашфиёт муаммога қарашни ўзгартиради: нима қилаётганингиз эмас, қанча вақт сарфлаётганингиз муҳим.
Уйқуни қандай яхшилаш мумкин?
“Уйқуга ётишдан 30—60 дақиқа олдин гаджетларни четга қўйиш орқали ундан фойдаланиш вақтини қисқартиришга ҳаракат қилинг. Билдиришномаларни ўчиринг ёки телефонингизни ётоқхонадан ташқарида қолдиринг. Бу яхши дам олиш учун оддий, аммо самарали қадам”, дея маслаҳат беради Хетланд.
“Вақт ўтиши билан уйқунинг камайиши уйқу қарзларининг тўпланишига олиб келиши мумкин, бу эса чарчоқ, когнитив функцияларнинг ёмонлашиши ва руҳий саломатлик хавфини оширади. Шундоқ ҳам кам ухлашга мойил бўлган ёшлар учун бир кечада деярли ярим соатлик уйқуни йўқотиш бир неча ҳафта ёки ойлар давомида сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин”, дейди тадқиқот муаллифларидан бири Бёрге Сиверцен.
Изоҳ (0)