• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12857.35
    • RUB163.45
    • EUR14672.81
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +30°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ўзбекистон

    Каримов ва Раҳмон ўртасидаги қарама-қаршилик: зиддият тарихи

    1924 йилда Совет Иттифоқи таркибига мажбурлаш орқали қўшиб олинган Ўзбекистон ва Тожикистон республикалари деярли бир вақтда мустақиллик эълон қилди. Ҳурриятнинг дастлабки йиллари икки қардош мамлакат ўзаро алоқаларни мустаҳкамлаш учун дипломатик муносабатларни йўлга қўйди.

    90 йиллар охири 2000 йиллар бошига келганда мамлакатлар ўртасидаги алоқаларга совуқчилик тушди. Ўзбекистон раҳбари Ислом Каримов ва Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон бир-бирига қарата кескин гаплар айтишни бошлади. Бу эса минтақани ўз геосиёсий таъсир доирасига киритишга интилаётган айрим куч марказлари учун айни муддао бўлиб хизмат қилди.

    “Дарё” Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасидаги энг зиддиятли кунлар ҳақида ҳикоя қилади.

    90 йиллардаги муносабатлар ва Тожикистондаги фуқаролик уруши

    Мустақилликнинг дастлабки йиллари Ўзбекистон ҳам, Тожикистон ҳам хавфсизлик ва мамлакат ичида барқарорликни таъминлашга ҳаракат қилди. 1992 йил 16 январь куни Ўзбекистон ва Тожикистон ўзаро дипломатик муносабатларни йўлга қўйди. 1993 йил 4 январь куни эса икки давлат ўртасида яхши қўшничилик ва ҳамкорлик тўғрисидаги шартнома имзоланди.

    1992 йилда Тожикистонда 5 йилдан кўпроқ давом этган, 50 минг инсон (баъзи манбаларда 80 минг)нинг ҳаётига зомин бўлган фуқаролик уруши бошланиб кетди. Ўзбекистон қўшни давлатларда рўй бераётган воқеаларга бефарқ бўла олмас эди. Сабаби Тожикистонда фуқаролар урушининг бошланиб кетиши Ўзбекистонда ҳам радикаллашган исломий гуруҳларнинг фаоллашишига олиб келиши мумкин эди. Боз устига Афғонистонда ҳам ҳокимият учун кураш авж олганди. Яъни фуқаролар урушининг Ўзбекистонга ҳам ёйилиши борасида Ўзбекистон раҳбариятида хавотирлар бор эди.

    Настоящая причина гражданской войны в Таджикистане. Мнение эксперта |  Новости Таджикистана ASIA-Plus
    1992 йил Тожикистонда бошланган фуқаролар уруши
    Фото: Асиа-Плус

    Ўзбекистон ҳукумати Тожикистондаги фуқаролар урушида Эмомали Раҳмон бошчилигидаги халқ фронтини қўллаб-қувватлади. Шунингдек, Ўзбекистон қўшни республикага ҳам ҳарбий, ҳам моддий томондан ёрдам ажратди. Ислом Каримов бошқарувидаги Ўзбекистон Тожикистондаги фуқаролар урушининг тинчлик келишуви билан якунланишига салмоқли ҳисса қўшди.

    1998 йилда Тожикистон президенти ўз чиқишларининг бирида 90 йилларда мамлакат ичида даҳшатли очарчилик юзага келганини, одамлар нонга навбат пойлаб вафот этганини, шундай бир шароитда Ислом Каримов ва ўзбек халқи тожикистонликлар учун Термиз шаҳридан 17 та вертолётда ун жўнатганини таъкидлаган.

    “Агар Борис Ельцин ҳамда Россия бўлмаганида, агар Ислом Каримов ва ўзбек халқи бўлмаганида, бугун тожик миллати ва давлати мавжуд бўлмас эди”, — деган Эмомали Раҳмон.

    Сиёсий таҳлилчи ва журналист Аркадий Дубнов Тожикистондаги фуқаролар урушида Ўзбекистоннинг позицияси ҳақида шундай деган эди:

    “Агарда Каримов Тожикистон халқ фронти ҳаракатини қўллаб-қувватламаганида, ҳозирги пайтдаги Тожикистон президенти Эмомали Раҳмоннинг ҳокимият тепасига келишини тасаввур қилиб бўлмасди”.

    Каримов Эмомали Раҳмонни ҳокимиятдан олишга уринганми?

    Баъзи манбаларда Ислом Каримов вақт ўтиши билан Тожикистондаги ҳокимиятни ўзгартиришга урингани ҳақида маълумотлар учрайди. Хусусан, тожик расмийлари 1998 йилда Тожикистоннинг Ленинобод вилоятида полковник Маҳмуд Худойбергенов бошчилигидаги қуролли исён Тошкентдан дастакланганини иддао қилади. Лекин 2000 йилда Ўзбекистон президентининг Душанбега расмий ташрифи чоғида, журналистларнинг бу борадаги саволига Ислом Каримов жавоб берар экан, буни қатъиян рад этади.

    “Томиримда ўзбек қони билан бир қаторда тожик қони ҳам оқаётган бўлса, Тожикистонда тўқнашувга қандай йўл қўяман?” — деган Каримов.

    Журналистлар билан учрашувда Каримов ўзбеклар ва тожикларни икки тилда гаплашадиган бир халқ деб атаган. Шу билан бирга, ташриф давомида икки давлат ўртасида “абадий дўстлик тўғрисида шартнома” имзоланган. Аммо бу келишув Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасидаги муносабатларга акс таъсир кўрсатди.

    Спустя шесть лет Ислам Каримов вновь посетит Таджикистан » Главные новости  Таджикистана | Лента новостей ИА
    Ислом Каримов ва Эмомали Раҳмон
    Фото: “Новости”

    Совуқчиликнинг сабаб ва оқибатлари

    Марказий Осиёда сув тақсимоти тарихан мураккаб масала бўлган. Каримов ва Раҳмон ўртасидаги зиддият бу мураккабликни яққол кўрсатиб, нафақат икки мамлакат, балки бутун минтақанинг келажаги учун муҳим саволларни ўртага ташлади.

    1998 йилда Марказий Осиё давлатлари томонидан алоҳида келишувга эришилган бўлиб, унда Амударё ва Сирдарёнинг қуйи оқимидаги давлатлар — Ўзбекистон ва Қозоғистон суғориш ва электр энергияси учун тўловни амалга оширган, Тожикистон ва Қирғизистон эса бу даромаддан эҳтиёж энг юқори бўлган қиш мавсумида энергия учун тўловларни амалга ошириш учун фойдаланган. Бироқ ушбу келишув 2002 йилда Қирғизистоннинг электр энергия нархининг ошириши натижасида бузилди.

    Шундан сўнг Тожикистон ўзининг электр генерация салоҳиятини ошириш мақсадида бир қанча гидроэлектр станция (ГЕС)лар барпо этишни бошлади. Хусусан, 2004 йилда расмий Душанбе иқтисодий ҳолати мураккаб эканлигига қарамай, Вахш дарёси бўйида Роғун ГЕС қурилиши ишларини қайта ишга тушириш ниятида эканлигини билдирди. Аслида Москва лойиҳа учун маблағ ажратишни ўз зиммасига олган эди.

    Роғун ГЕСнинг қурилиши
    Фото: lifenewsuz.com

    Ушбу қарор Ўзбекистон ҳукуматида бир қанча хавотирларни келтириб чиқарди. Каримов маъмурияти сейсмиклиги юқори бўлган тоғли ҳудудда дунёдаги энг баланд тўғон пайдо бўлишидан хавотир билдирган ва ҳукуматни лойиҳани қайта кўриб чиқишга чақириб, Тожикистон учун кичик ва ўрта ГЕСлар қуриш афзал эканлигини билдирган.

    Бундан ташқари, Ўзбекистон Амударё ва Сирдарёнинг қуйи оқимида жойлашган давлат бўлиб, дарёларда сув сатҳининг камайиши қишлоқ хўжалигида муаммоларни юзага келтириши мумкин эди.

    Ўзбекистон ва Тожикистон муносабатлари совуқлашишининг яна бир омили икки давлатнинг ҳудудий даъволари бўлди. Тожикистон ҳудудида бир нечта ўзбек анклавлари, Ўзбекистон ҳудудида эса битта тожик анклави мавжуд эди. 2000 йилда Ўзбекистон Тожикистон билан чегаранинг тоғли қисмларини, гўёки жангариларнинг ўз ҳудудига кириб келишига йўл қўймаслик учун миналаштирди.

    Как Рахмон после драки с Каримовым кулаками махал, или О вреде слухов

     

    2009 йил охиридан бошлаб Ўзбекистон Тожикистонга юкларни, жумладан, Роғун ГЕС қурилиши учун мўлжалланган қурилиш материаллари юкланган поездларни ўтказишни кечиктира бошлади.

    2012 йилда Ислом Каримов минтақада содир бўлиши мумкин бўлган “сув” уруши ҳақида гапириб, шундай деган эди:

    “Ҳамма нарса шу даражада ёмонлашиши мумкинки, бу ҳатто урушларни ҳам келтириб чиқариши мумкин. Шунинг учун трансчегаравий дарёлар ҳақида гапирганда, биз жаҳон ҳамжамияти қабул қилган қарорларга асосланишимиз керак. Яъни мажбурий шартларда барча давлатларнинг розилиги бўлиши керак. Амударё ва Сирдарёнинг қуйи оқимида қозоқлар ва ўзбеклар кўп асрлар давомида яшаб келади. Шу нуқтайи назардан қараганда, биз эртага қандай мавқега эга бўлишимиздан манфаатдор бўлмасдан ҳал қилинадиган баъзи режалар юзага келганда, бугун жим туролмаймиз!”

    Шунингдек, икки давлат алоқаларининг кескинлашувига Ўзбекистон чегарасига яқин ерда жойлашган Тожикистон алюминий заводи ҳам сабаб бўлди. 2013 йилнинг январь ойида Ўзбекистон Тожикистонга табиий газ етказиб беришни тўхтатди.

    Рахмон пригласил Каримова в Таджикистан
    Эмомали Раҳмон, Владимир Путин ва Ислом Каримов
    Фото: Ренгум

    Муносабатларнинг илиқлашуви

    Айрим сиёсатшунослар 2014 йилнинг сентябрь ойида Душанбе шаҳрида бўлиб ўтган Шанхай ҳамкорлик ташкилоти саммити доирасида Ислом Каримов ва Эмомали Раҳмон ўртасидаги икки томонлама учрашувдан кейин муносабатлар бир оз илиқлашганини таъкидлайди.

    Подробности ташкентской встречи. О чем говорили Рахмон и Каримов? » Главные  новости Таджикистана | Лента новостей ИА
    Ислом Каримов ва Эмомали Раҳмон Тошкентда
    Фото: “Новости Тажикистана”

    2016 йил июль ойида Ислом Каримов ва Эмомали Раҳмон яна, бу гал Тошкентда ШҲТ саммити доирасида кўришди. Икки томонлама музокаралардан сўнг, Тожикистон раҳбари ўз ҳамкасбини қулай вақт бўлганда Душанбега ташриф буюришга таклиф қилади. Бироқ 2016 йилнинг сентябрь ойида Ислом Каримов кутилмаганда вафот этади. Тожикистон раҳбари ўша йили иккинчи бор Ўзбекистонга ташриф буюриб, Каримовнинг дафн маросимида қатнашади.

    Хулоса қиладиган бўлсак, Ўзбекистон биринчи президенти Ислом Каримов ҳам, Тожикистон раҳбари ҳам ўз мамлакатларининг миллий манфаати нуқтайи назардан сиёсат юритди. Бироқ Марказий Осиё устида ўз ҳукмронлигини ўрнатиш ҳаракатида юрган ташқи акторлар учун ушбу зиддият ўзига хос шароит ҳозирлади. Натижада эса минтақадаги интеграцион жараён фалаж ҳолатга келиб қолди.

    Шавкат Мирзиёев ва Эмомали Раҳмон
    Фото: Prezident.uz

    Ўзбекистоннинг янги президенти Шавкат Мирзиёевнинг сиёсати натижасида икки мамлакат ўртасида яқинлашув пайдо бўлди. Шавкат Мирзиёев ҳокимиятга келиши билан минтақавий ҳамкорликни кучайтиришга алоҳида эътибор берди ва бу Тожикистон билан алоқаларга ҳам ижобий таъсир кўрсатди. Масалан, чегара назорати юмшатилди, Ўзбекистон ва Тожикистон ўртасидаги бир неча назорат-ўтказиш пунктлари қайта очилди, чегаралар миналардан тозаланди, сув масаласида конструктив музокаралар бошланди, савдо-иқтисодий ҳамкорлик кенгайтирилди. Бу ўзгаришлар икки мамлакат ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очди ва минтақавий хавфсизлик ҳамда ҳамкорликни мустаҳкамлашда муҳим рол ўйнади.

    Сардор Али 

    20.02.2024, 20:15   Изоҳ (0)   55368
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Ислом Каримов Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон билан учрашди

    23.06.2016, 17:12

    Эмомали Раҳмон Ислом Каримов мақбарасини зиёрат қилди

    18.08.2018, 12:17

    Роғун ГЕС қурилишини якунлаш ёпиқ режимда ҳал қилиниши мумкин. Экологлар хавотирда 

    24.01.2024, 17:36

    Ўзбекистон экологияни асраш бўйича қўшган ҳиссаси учун “Чемпион” унвони билан тақдирланди 

    20.02.2024, 20:11

    Мирзачўл туманига янги ҳоким тайинланди

    20.02.2024, 19:52

    Йил бошидан бери иккиламчи уй-жой бозори 1,6 фоизга ўсди

    20.02.2024, 19:42
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Ўзбекистон Миллий банки Хитой юани айирбошлаш хизматини Тошкент шаҳри ва пойтахт аэропортида йўлга қўйди


    Молиявий фирибгарликлар: фирибгарлар кексаларни қандай алдамоқда 


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    Hyundai Uzbekistan - фоизсиз бўлиб тўлаш имконияти қайтди!


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


    Centrum Air ёзги йўналиш очади: Тошкентдан Иссиқкўлга тўғридан-тўғри рейслар


    Янгийўлда “Томорқа мактаби” очилди


    Чирчиқдаги янги боғ - замонавий кўнгилочар ва дам олиш маскани очилди


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- халқаро PLAS-Форумида қатнашди


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    InfinBLACK - ортиқча тўловлар талаб қилмайдиган кредит карта


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Тошкентда 19 ёшли йигит дарахтга осилган ҳолда топилди

    Ўзбекистон | 4 июн, 21:05

    Бейонсе, Гага ва Билли Айлишнинг пардозхоналари қандай кўринишда ва улар нимаси билан одамларни ҳайратга солади?

    Маданият | 4 июн, 20:50

    Вьетнамда “бир оилага икки фарзанд” сиёсати бекор қилинди

    Дунё | 4 июн, 20:45

    Ўзбекистондан Россияга янги авиақатновлар қўйилмоқда

    Ўзбекистон | 4 июн, 20:35

    Қашқадарёда қиз талашган йигитларнинг ота-онаси жарима тўлайдиган бўлди

    Ўзбекистон | 4 июн, 20:22

    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди

    Реклама | 4 июн, 19:30

    Яқин Шарқнинг энг гўзал қиролича ва маликалари қандай кўринишга эга?

    Лайфстайл | 4 июн, 20:11
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.