Ўзбекистон давлат банклари 2020 йил май ойида банк секторини ислоҳ қилиш бўйича кенг қамровли стратегия эълон қилинганидан кейин кўпроқ тижоратга асосланган бизнес моделларига ўтишда сезиларли ютуқларга эришди. Бу ҳақда Fitch Ratings яқинда Тошкентда бўлиб ўтган Ўзбекистон бўйича конференциясида маълум қилди.
Бироқ секторнинг чуқур илдиз отган таркибий заифликлари ва янги хавфлар туфайли кейинги такомиллашиш узоқроқ вақт талаб қилиши мумкин. Ислоҳотларнинг асосий таянчларидан бири бизнес моделини ўзгартиргандан сўнг давлат банкларининг кўпчилигини йўналтирилган кредитлашдан воз кечиш ва тижорат операцияларини ривожлантириш учун хусусийлаштиришдир.
Ўзбекистон ҳукумати 2025 йил охиригача камида учта банкни хорижий стратегик инвесторларга сотиш ниятида. Бу нодавлат банкларнинг сектор активларидаги улушини 60 фоизгача оширади (2023 йил якунида 32 фоиз эди). Ислоҳотлар, шунингдек, банкларнинг корпоратив бошқаруви ва рискларни бошқариш тизимини тубдан қайта кўриб чиқиш, пруденсиал тартибга солишни такомиллаштиришни ҳам ўз ичига олади.
Ислоҳотлар эълон қилинганидан бери ҳукумат Ўзбекистоннинг бешинчи йирик банки бўлган “Ипотека банк”нинг назорат пакетини Венгриядаги OTP Bank’га сотди. Бироқ яқинда яна иккита йирик банк – Ўзбекистон саноат-қурилиш банки ва “Асакабанк”ни сотиш муддати мос равишда 2024 йил охири ва 2025 йил охирига кўчирилди ва кечикишлар бўлиши мумкин.
Икки банк ҳали ҳам ўзларининг бизнес моделларини ўзгартириш устида ишламоқда ва диверсификация қилиш ҳаракатларига қарамай, паст фоизли корпоратив кредитларга сезиларли даражада боғлиқ. Агар Европа тикланиш ва тараққиёт банки ёки Халқаро молия корпорацияси каби халқаро молия институтлари миноритар акциядорларга айланса, сотиш истиқболлари яхшиланиши мумкин, чунки бу потенциал инвесторларга сотишдан олдинги тайёргарлик кўп жиҳатдан якунланганини кўрсатиши мумкин.
“Активларнинг сифати яқин келажакда Ўзбекистон банкларининг ички кредит лаёқатлилигини баҳолашда асосий омил бўлиб қолади. Бизнинг ҳисоб-китобимизча, сектордаги қадрсизланган кредитлар улуши 2023 йилда жами кредитларнинг 10 фоизидан ортиғига ошган ва бу йил банклар қолган муаммоларини тан олишда давом этар экан, бу яна ўсиши мумкин. Биз давлат сиёсий банкларини энг заиф деб ҳисоблаймиз, чунки улар юқори хавф билан субсидияланган кредитлашда иштирок этади”, — дейилади Fitch Ratings таҳлилида.
Сўнгги йилларда чакана кредитлашнинг жадал ўсиши ўрта муддатли истиқболда қўшимча хавфларни келтириб чиқариши мумкин. Чакана кредитлар улуши 2018 ва 2023 йиллар оралиғида икки баравар кўпайиб, 2023 йил охирида 32 фоизга етди.
“Чакана кредитлар сифати 2024 ва 2025 йилларда ёмонлашишини кутмоқдамиз, айниқса, гаровсиз кредитлар ва автокредитлар каби хавфли сегментларда”, — дейди таҳлилчилар.
Ўзбекистон Марказий банки томонидан жорий этилган сўнгги тартибга солиш чекловлари чакана кредитлашдаги хавфни юмшатиши керак. Аммо бу чоралар тўлиқ кучга кириши учун вақт керак бўлади. Ўзбекистон банкларининг базавий фойдаси юқори даромадли чакана кредитлашга эътибор кучайиши ҳисобига ўрта муддатли истиқболда яхшиланиши керак, бироқ якуний натижа асосан таваккалчилик харажатлари билан белгиланади.
Банк ислоҳоти бошланганидан бери давлат капиталини қўллаб-қувватлаш кўпроқ танланди. Шу билан бирга, сиёсий банклар биринчи даражали капиталнинг янги киритмаларининг асосий қисмини олди.
“Биз давлат банкларининг молиялаштириш профилини уларнинг давлат ва улгуржи фондларга (шу жумладан, халқаро молия институтларининг) юқори даражада таяниши ва ликвидлик буферларининг чекланганини ҳисобга олган ҳолда заиф деб баҳолаймиз”, — дея хулоса қилди Fitch Ratings.
Изоҳ (0)