Fitch Ratings қайд этишича, Ўзбекистонда сўнгги олти йил ичида сезиларли ютуқларга эришган иқтисодий ислоҳотлар эндиликда мураккаб босқичга ўтди. Ислоҳотларга сиёсий содиқлик ҳамон кучли бўлса-да, сўнгги чора-тадбирлар геосиёсий ноаниқлик ва ижтимоий мулоҳазалар шароитида субсидияланган/йўналтирилган кредитлашни бекор қилиш орқали тўлиқ бозорга асосланган иқтисодиётга ўтиш қийинлигини кўрсатмоқда.
Октябрь ойида президент фармони билан миллий темирйўл оператори (ЎТЙ) томонидан Ўзбекистон тикланиш ва тараққиёт жамғармасига (ЎТТЖ) 140 миллион доллар миқдорида кредит тўлаш муддатини беш йилга кечиктириш тўғрисида қарор қабул қилинганди. Бундан ташқари, ЎТТЖ зиммасига ЎТЙ билан яқин ҳамкорлик алоқаларига эга хусусий логистика компанияларига юк ташиш учун хусусий сектор тизимини қуришга 150 миллион АҚШ доллари миқдорида кредит бериш юклатилди. Кредит муддатини кечиктириш ҳукуматнинг кредит беришда давом этишини англатади, бу бозорга асосланган кредитлаш амалиёти мақсадига зид саналади. Ҳукумат ЎТЙнинг ноасосий активларидан воз кечишни мақсад қилган, аммо хусусий сектор манфаатлари ноаниқ.
Июнь ойида давлатнинг Ипотека банкдаги 73,7 фоиз оддий акциялари сотилганидан сўнг, ҳукумат яна иккита йирик кредиторнинг назорат пакетларини сотиш муддатини узайтирди. Бу қадамлар банкларни хусусийлаштиришнинг илк дави қийин бўлиши, чунки бизнес моделини ўзгартириш ҳали давом этаётгани ҳақида Fitch’нинг прогнозларини мустаҳкамлайди. Минтақада давом этаётган геосиёсий ноаниқлик ҳам инвесторларнинг кайфиятига таъсир қилади, бу эса хусусийлаштиришни кечиктириши мумкин.
Fitch мутахассислари, шунингдек, ҳукуматнинг банк секторини ривожлантириш учун субсидияланган кредит бериш амалиётини босқичма-босқич бекор қилиш муддати узайтирилди, деган фикрда. Бу яқинда қабул қилинган “Қишлоқ қурилиш банк” давлат капиталини киритиш орқали кичик бизнесни бозордан паст ставкаларда узоқ муддатли молиялаштиришни таъминлаш вазифаси юклатилган сиёсат институти сифатида қайта ташкил этиш тўғрисидаги қарорида яққол кўриниб турибди. Аммо бу сиёсий даражадан юқорироқ, банк секторининг ўртача кўрсаткичларига анча яқинроқ бўлади.
2017 йилдан буён Ўзбекистон иқтисодиёти ва сиёсатидаги ислоҳотлар кенг миқёсда ва аҳамиятли бўлди. Fitch июль ойида Президент Шавкат Мирзиёевнинг қайта сайланишини кейинги ислоҳотлар учун кучли мандат сифатида баҳолаганди. Потенциал ўсишни кучайтириш ва иқтисодий номутаносибликни камайтиришга ёрдам берадиган иқтисодий ислоҳотларга қатъий содиқлик Ўзбекистоннинг “BB-” суверен рейтинги учун ижобий ўзгаришдир.
2024 йил май ойига мўлжалланган энергия тарифларини ислоҳ қилишнинг иккинчи босқичи ислоҳот йўналишини баҳолаш учун асосий омил бўлиб қолмоқда. Fitch мутахассислари ҳукумат Россиядан табиий газ импорт қилиш ҳажмини кўпайтириб, ўтган қишдаги тақчиллик такрорланмаслиги учун энергия тарқатиш тармоғини кенгайтирди, деган фикрда.
Бироқ таъминот билан боғлиқ муаммолар декабрь ойида ҳам сақланиб қолди, бир нечта газ қуйиш шохобчаларинг иш вақти чекланди. Таъминотдаги узилишларнинг олдини олиш ҳукуматга чакана нархларни оширадиган тариф ислоҳотлари учун кенгроқ сиёсий майдон яратиб беради. Ҳукумат энергия тақсимлаш компанияларига субсидияларни 2024 йилда тахминий 18 триллион сўмдан (ЯИМнинг 1,8 фоизи) 9,5 триллион сўмгача (0,8 фоиз) камайтиришни ва 2027 йилгача барча тарифларни босқичма-босқич олиб ташлашни режалаштирмоқда. Fitch ушбу ташаббусни амалга ошириш учун турли халқаро молия институтларининг кучли молиявий ва техник ёрдамини ижобий баҳолайди.
Ўзбекистон Марказий банкининг 5 фоизлик расмий инфляция кўрсаткичини қабул қилишни 2024 йил охиридан 2025 йилнинг иккинчи ярмига кўчириш тўғрисидаги қарори тариф ислоҳотлари давом этишидан далолат бериши мумкин. Шу билан бирга, инфляцияни белгиланган мақсаддан паст даражага етказиш фискал консолидация даражасига боғлиқ бўлиши мумкин. Fitch фискал тақчиллик 2023 йилда ялпи ички маҳсулотнинг 5,5 фоизини, 2024 йилда эса 4,3 фоизни ташкил этишини, бу эса ўрта муддатли режадан 3 фоиз юқори бўлишини тахмин қилмоқда. Ижтимоий ва субсидия харажатлари ўсиб бормоқда. Октябрь ойида ҳукумат ипотека кредитларини субсидиялаш дастурини узайтирди ҳамда Кичик ва ўрта тадбиркорлик субсидияли кредит дастурини ишга туширди. Ушбу чора-тадбирларнинг фискал харажатлари сезиларли бўлмаса-да, бундай йўналтирилган кредитлаш пул-кредит сиёсатини ўтказишга халал бериши мумкин.
Изоҳ (0)