“Битта трактор ойига 250 млн сўм пул топади” — Ўзбекистонда қишлоқ хўжалиги техникаларига талаб қандай?

Ҳозирда Ўзбекистон аҳолиси жами 38 000 та трактордан фойдаланмоқда. Шундан қарийб 35 фоизи эскирган. Мамлакатда 1000 гектар ерга 11 дона трактор тўғри келади. Шу ва бошқа маълумотлар Тошкент вилояти Чирчиқ шаҳридаги “Тошкент трактор заводи”га уюштирилган пресс-турда айтилди, дея хабар бермоқда “Дарё” мухбири.

65 миллион долларлик завод

“Тошкент трактор заводи” директори Азизбек Муҳиддиновнинг айтишича, корхона қурилиши ва жиҳозланиши учун 65 миллион доллар давлат маблағлари сарфланган. “Бу пулни 5 йил ичида чиқариб, фойда кўришни бошлаймиз”,— деди завод раҳбари.

Бугунги кунда корхонада тракторлар, комбайн, омочлар, ер текислагич ва бошқа қишлоқ хўжалиги техникалари ишлаб чиқарилмоқда. Масалан, тракторлар эҳтиёт қисмларининг 25 фоизи маҳаллийлаштирилган. Қолган қисми импорт қилинади ва йиғилади.

“Ҳозир ТАТ DF–904 русумли тракторни тўғридан тўғри импорт қилинса, нархи 30 минг доллардан ошади. Ҳудди шу русумнинг маҳаллийлаштирилган, айрим эҳтиёт қисмлари ўзимизда ишлаб чиқарилгани эса 27 минг доллар”, — деди завод раҳбари.

Маълум қилинишича, трактор ва бошқа қишлоқ хўжалиги техникаларини воҳа вилоятлари кўпроқ сотиб олмоқда. Хусусан, Хоразм энг кўп харид қиляпти. Май ойидан бери жами 150 та трактор ишлаб чиқарилган бўлса, шундан 50 таси Қозоғистонга экспорт қилинган. 50 таси ички бозорга сотилган. Хусусан, энг кўп тракторларни (15 та) хоразмликлар харид қилган.

Ўзбекистондаги ҳолат

Азизбек Муҳиддинов ҳозир республикада 1000 гектар ерга 11 дона трактор тўғри келиши ва бу кам эканини айтди.

“Кўп давлатларда ҳар 1000 гектарга 25 та трактор бўлса, ҳосилда унумдорлик юқори бўлмоқда. Биз ҳам шу мақсадни кўзлаб интилсак, йилига 6 000 тадан трактор ишлаб чиқаришимиз керак. Ҳозир кунига 4 донадан трактор ишлаб чиқаряпмиз. Ерга ўз вақтида ишлов бериш ҳосил унумдорлигида жуда ҳам муҳим”, — деди у.

Корхона сотув бўлими бошлиғи Алишер Алматов сўзларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистон аҳолиси 38 мингта трактордан фойдаланмоқда. Шундан 35 фоизи эскирган.

“Трактордан фойдаланиш муддати 5-7 йилгача берилади. Шундан кейин унинг сарф–харажатлари кўпаяди. Масалан, мойни ва дизелни кўпроқ сарфлайди. Ҳозир мамлакатда 15-20 йилдан бери фойдаланилаётган тракторлар ҳам кўп”, —деди завод ходими.

Монополия бўлмайдими?

Пресс-тур давомида Азизбек Муҳиддинов “Дарё” мухбирининг “Тошкент трактор заводи” давлат маблағлари ҳисобига қурилгани ва юритилаётгани қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига импортни чеклашга олиб келмайдими, деган саволига жавоб қайтарди.

“Йўқ, ундай бўлмайди. Чунки бозор очиқ. Ўйлайманки, қайси тракторларни харид қилиш бу фақат харидорларнинг хоҳишидан келиб чиқиши керак. Бу ерда давлат томонидан қанақадир тўсиқлар бўлмайди. Харидорлар, фермер ва кластерлар учун ноқулайлик туғдириш ҳеч кимни ўйлантиргани ҳам йўқ. Олдимиздаги асосий масала техника таннархини тушуриш ва сифатли маҳсулотлар ишлаб чиқариш. Уёғини харидор белгилайди. Мен бу ерда фермерлар ёки бошқа харидорлар учун муаммо кўрмаяпман”, — деди завод раҳбари.

Унинг қўшимча қилишича, бундай заводлар юқори технологиялар ва йирик ҳакорларни талаб қилади.

“Дастлаб давлат шундай катта қадам қўйиб берса, кейинчалик инвестицияларга йўл очилади. Рақобат албатта бўлади ва биз буни кутяпмиз”,— Азизбек Муҳиддинов.

“Темир импорт қилинади”

Завод ходими Шокир Муротовнинг айтишича, маҳсулотлар ишлаб чиқариш учун темир хориждан импорт қилинади.

“Цехимиз йилига 2 500 та прицеп ишлаб чиқариш қувватига эга. Бир кунда 10-12 та пахта терадиган прицеп ишлаб чиқарамиз. Бунинг учун темирни асосан Россия ва Қозоғистондан сотиб оламиз. Тўғри, Бекобод туманида темир қайт ишланади, лекин у етарли эмас”,—деди ходим.

“Бир трактор ойига 250 миллион сўм топади”

“Узкалассагро” корхонаси маркетинг бўлими раҳбари Аҳмад Мирсаидовнинг айтишича, заводда Германиянинг “Класс” русумли траткорлари ҳам йиғилмоқда. Транспорт нархи 100 000 доллар атрофида. У кунига 20 гектар ер ҳайдайди.

“Ҳозирда 1 гектар ер ҳайдаш нархи ҳудудига қараб 500 минг сўмдан 750 минг сўмгача. Бунда ернинг қаттиқ ва юмшоқлигига қаралади. Трактор учун ёқилғини ҳам фермер қуйиб беради. Бундай тракторлар бир ой далада яхши ишласа, камида 250 миллион сўм пул ишлайди”, — деди мутахассис.

Аҳмад Мирсаидовнинг фикрича, кўп ёшлар далаларда ишловчи ёшлар камайиб бормоқда.

“Ойига 2-3 марта вилоятларга чиқаман. Қишлоқлардаги кўп ёшлар шаҳарга кетгиси келяпти. Фикримча, яқин 5-10 йилдан кейин далада ёшлар ишламайди. Биз ёшлигимизда далада чопиқ қилардик. Ҳозир ҳеч ким далага кирмайди. Энди катта техникаларга талаб ошаверади. Чунки одамлар қиладиган ишни бажариш керак. Далага битта кирганда камроқ харажат қилиб, кўпроқ ишни битириб, чиқиб кетиши керак,” — деди у.

Аввалроқ 2021 йил ноябрда Чирчиқ шаҳрида қишлоқ хўжалиги машинасозлик кластери ташкил қилиниб, “Тошкент трактор заводи” ҳам ўша ҳудудга кўчирилиши хабар қилинганди.