Ўзбекистонда камбағаллик даражаси умумий аҳолининг 14,1 фоизини ташкил қилади. Уларнинг ойлик даромадлари 50 доллардан ошмайди.
Камбағаллик чегараси
Ўзбекистонда доимий яшовчи аҳоли (2023 йил 1 июль ҳолатига) сони 36 миллион 372 минг кишини ташкил этмоқда. Мамлакатда камбағаллик даражаси — 14,1 фоиз. Яъни бу 5 миллион 95 минг нафардан ортиқ одамнинг ойлик даромадлари 50 доллардан ошмаслигини англатади.
Чунки жорий йил учун ҳисобланган минимал истеъмол харажатлари (МИX) қиймати бир ойда киши бошига 568 минг сўм (48,5 доллар) этиб белгиланган.
Жаҳон тажрибасида МИX кўрсаткичидан камбағаллик чегараси сифатида фойдаланиш кенг тарқалган. Бунда давлат томонидан моддий ва бошқа ижтимоий кўмакларга муҳтож аҳолининг мақсадли гуруҳини аниқлаш, мамлакатнинг камбағаллик чегарасини белгилашда фойдаланиш ва таргет гуруҳдаги аҳолининг реал истеъмол хусусиятлари ва талабларини инобатга олишда фойдаланилади.
Шунингдек, пенсия ва нафақаларнинг энг кам миқдорини белгилаш, камбағал оилаларга бериладиган бошқа турдаги моддий кўмакларни кўрсатишда мезон сифатида қўлланади.
Камбағаллик даражаси юқори ҳудудлар
Республикада камбағаллик даражаси энг юқори ҳудуд — Қорақалпоғистон бўлиб, у ердаги қарийб 19,7 фоиз аҳолининг даромадлари минимал истеъмол харажатлари қийматидан кам. Сирдарё ва Хоразм аҳолиси орасида ҳам шунга яқин кўрсаткич — 19,5 ва 19,1 фоиз камбағаллик мавжуд. Ҳозирда камбағаллик даражаси энг паст ҳудуд — Тошкент шаҳри (8,5 фоиз) ҳисобланади.
Ихтисослашуви ҳамда кичик бизнес учун мавжуд шароитдан келиб чиқиб, республикадаги 208 та шаҳар ва туманлар 5 та тоифага ажратилган бўлиб, бунда 20 та туман 5-тоифа (9,6 фоиз) сифатида эътироф этилган. Улар Бўзатов, Кегейли, Қонликўл, Мўйноқ, Тахтакўпир, Шуманай, Бўстон, Улуғнор, Арнасой, Деҳқонобод, Томди, Мингбулоқ, Қўшработ, Сардоба, Бандихон, Қизириқ, Олтинсой, Сўх, Ёзёвон ва Янгиариқ туманларидир.
Камбағалликни қисқартириш режалари
Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги шу йилнинг якунигача республикада камбағаллик даражаси 14,1 фоиздан 12 фоизга туширилиб, 1 миллион аҳолини камбағалликдан чиқариш белгиланганини маълум қилди.
Айни пайтда жамоатчилик муҳокамаси учун эълон қилинган “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини 2023 йилда сифатли ва ўз вақтида амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисидаги президент қарори лойиҳасида камбағалликни қисқартиришга доир бир қатор вазифалар белгиланмоқда. Қарор лойиҳасида ёзилишича, 2026 йилга қадар камбағалликни 2 баробарга, 2030 йилгача эса кескин қисқартириш назарда тутилмоқда.
Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳамда Бандлик ва камбағалликни қисқартириш вазирлигига жорий йилнинг сентябрь ойигача камбағалликка тушиш хавфи мавжуд 4,5 миллион аҳоли даромадларини ошириш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш вазифаси юкланади. 2023 йил якунига қадар 400 минг нафар ишсиз аҳолини мавжуд бўш ва янги ташкил этилаётган иш ўринларига ишга жойлаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш режа қилинмоқда.
Шу билан бирга, пахта ва ғалладан қисқартириладиган ер майдонларини ишсиз фуқароларга шартнома асосида ажратиб беришни давом эттириш кўзда тутиляпти. Даромади 1 миллион сўмдан ошмайдиган фуқароларга даромад солиғи бўйича имтиёзлар беришга оид қонун лойиҳаси ишлаб чиқиш вазифаси ҳам қарордан ўрин олган.
Ҳужжат асосида ҳар бир вилоятда камбағаллик даражаси юқори бўлган биттадан, жами 14 та туманни камбағалликдан чиқариш учун комплекс ривожлантириш ва камбағалликдан чиқариш бўйича дастурни амалга оширишга оид ҳукумат қарори лойиҳасини яратиш вазифаси ҳам олдинга қўйилмоқда.
Ҳозирда мамлакатда пенсия ва нафақа олувчилар сони 4,5 миллион нафарга яқинлашган. Пенсия жамғармасига 2023 йил учун давлат бюджетидан трансфертлар миқдори 15 триллион сўм бўлиши кўзда тутилган.
Президент матбуот котиби январда берган хабарида 2023 йилда оилавий тадбиркорлик дастурига давлат бюджетидан 12 триллион сўм ажратилиши белгиланганини ёзганди. Таққослаш учун, 2022 йилда бу кўрсаткич 2 триллион сўмга кам эди, яъни 10 триллион сўм бўлганди.
Фото: “Дарё” / Мадина Нурман
Асосий ечим – иқтисодий ўсиш
Яқинда дунёдаги йирик онлайн маълумотлар базаларидан бири Numbeo Ўзбекистонда қанча маблағ эвазига фаровон яшаш мумкинлигини ҳисоблаб чиққанди. Манбага кўра, республикада 4 киши бўлиб яшайдиган оилалар ижара ҳақини ҳисобга олмаганда 1 минг 486 доллар (17 миллион 401 минг сўм) сарфлаб, яхши яшаши мумкин. Бир киши учун бу нарх 413 долларга (4 миллион 836 минг сўм) тўғри келади. Numbeo ҳисоб-китобларида Ўзбекистонда яшаш нархи АҚШдагидан ўртача 62,6 фоизга пастлиги келтирилган.
Фото: “Дарё” / Дилруҳ Исомиддинова
Статистик рақамларга қараганда, республикада 2023 йилнинг январь–июнь ойларида ўртача ойлик иш ҳақи 4,3 миллион сўмни ташкил этган. Бу ўтган йилларнинг мос даври билан солиштирганда энг юқори кўрсаткич ҳисобланади. Аммо мазкур ҳисобга қишлоқ хўжалиги ва кичик тадбиркорлик субъектлари кирмайди. Қўшилмаган сегментлардаги ҳисоблар инобатга олинса, ҳақиқий ўртача иш ҳақи юқоридаги рақамдан 20 фоизгача пастроқ чиқади.
Ўтган йили бош вазир ўринбосари Жамшид Қўчқоров келаси 5 йил ичида мамлакатда камбағаллар сони 2 баравар камайишини айтганди. Шу билан бирга, республика ялпи ички маҳсулоти жон бошига 2 минг 800 долларга етишини ҳам таъкидлаган. Ўзбекистонда 2022 йилги кўрсаткичлар бўйича ЯИМ (80 миллиард доллар) аҳоли жон бошига 2 200 долларни ташкил қилади.
Иқтисодчи Беҳзод Ҳошимовнинг фикрича, камбағалликнинг энг асосий ечими иқтисодий ўсиш ҳисобланади.
“Камбағалликка қарши глобал ечим доимий иқтисодий ўсишдир. Иқтисодий ўсиш бўлмагунча Ўзбекистон ёки бошқа ихтиёрий давлат ва жамиятда камбағаллик масаласи ечилмайди. Тўғри, одамларни иш билан таъминлаш камбағалликни камайтиради. Лекин иши бор инсонларнинг камбағаллари ҳам мавжуд. Улар ишлаб турган камбағаллар дейилади. Айтмоқчиманки, ишнинг ўзи ечим эмас”, – деган эди мутахассис.
Изоҳ (0)