Баъзан стресс ёки жисмоний зўриқишнинг кучайиши фонида кўкрак қафасида ўткир оғриқ кузатилади. Бу аломатлар нимадан дарак беради ва ҳаёт учун қанчалик хавфли эканини кардиолог тушунтиради. Биринчи марта “синган юрак” синдроми Японияда ХХ асрнинг охирида, шифокорлар юрак патологияси бўлган беморларни кузатув чоғида қайд этилган. Касаллик вақтида юрак ҳалқа билан сиқилгандек туюлади. Синдром такоцубо кардиёмиёпатия (ёки такоцубо синдроми) деб расмий ном билан атала бошланди. Бу синдром саккизоёқ овлашда қўлланиладиган қозон шаклидаги анъанавий япон қуроли шарафига шундай номланди.
Бир мунча вақт бу касаллик фақат Япония аҳолиси учун хос бўлган ноёб патология эканлигига ишонишган. Аммо кейинчалик Европа ва Қўшма Штатларда такоцубо кардиёмиёпатия ҳолатлари қайд этила бошланди. 2006 йилда Америка юрак ассоциацияси (AHA) кардиёмиёпатияни ўзига хос белгиларга эга бўлган миокард касаллиги сифатида аниқлади.
Бугунги кунда такоцубо кардиёмиёпатия деганда оғир психо-эмоционал ҳаддан ташқари зўриқиш ёки стресс туфайли юракнинг шикастланиши каби ҳолат тушунилади. Синдромда коронар артериялар таъсирланмайди ва қон оқими тўлиқ блокланмайди. Касаллик фақат апикал бўлимларга таъсир қилади, аммо бунинг натижасида юракнинг нормал тўлақонли иши бузилади.
Касалликнинг сабаблари
Синдромнинг сабаби кўпинча стрессли вазият ёки ортиқча жисмоний фаолиятдир. Касаллик кучли ҳиссий қўзғалишлар билан юзага чиқади. Яқин инсоннинг вафоти, ишдан бўшатиш, бахтсиз ҳодиса, молиявий инқироз ёки бошқа тушкун ҳолатлар фонида пайдо бўлиши мумкин. Бироқ фақатгина қайғули ҳодисалар бу синдромни қўзғатмайди.
Тадқиқот натижаларига кўра, катехоламинлар деб аталадиган стресс гормонлари касалликнинг ривожланишида муҳим рол ўйнашини аниқлаш мумкин эди. Улардан асосийлари адреналин, допамин ва норепинефриндир.
Мисол учун ишдан бўшатилганингиздан сўнг, тушкунликка тушасиз, бир неча ҳафта ёки ой давомида ўтиб кетмайдиган оғир ташвишларни бошдан кечирасиз. Стресс таъсирида организмда ортиқча миқдорда гормонлар ишлаб чиқарилади. Асаб тизими ҳаддан ташқари сезгирлашади. Оқибатда, юрак мушаги ёки миёкард энди етарли даражада қисқара олмайди. Ultraтовуш текширувида сиз юракнинг зарарланган ҳудуди ҳаракат қилмаётганини кўришингиз мумкин.
“Синган юрак” синдромида, масалан, невараларнинг туғилиши ёки лотереяда катта ютуқ чиқиши каби қувончли воқеалар фонида юзага келган ҳолатлар тасвирланган. Ҳатто, янги уйга ёки бошқа шаҳарга кўчиб ўтиш ҳам патологиянинг бошланиши учун сабаб бўлиши мумкин.
Агар бу инфарт бўлса-чи?
Такоцубо кардиёмиёпатия билан юрак хуружининг типик белгилари бир хилда пайдо бўлади, шунинг учун “синган юрак” синдроми бўлган беморлар дастлаб миёкард инфарктидан шубҳаланадилар. Аввало, бу кўкрак қафаси орқасида оғриқ ва нафас қисилиши кузатилади. Кўпинча ўткир ҳолсизлик, ҳушдан кетиш пайдо бўлади. Беморлар ҳаво етишмаслиги ёки аритмия ҳақида шикоят қилишлари мумкин: “юрак кўкрак қафасидан сакраб чиқиб кетадиганга ўхшайди”.
Инфарктни истисно қилиш учун шифокор ҳар доим шароитларни фарқлайди ва қўшимча тадқиқотлар ўтказади. Такоцубо синдроми шубҳа қилинган бўлса, мутахассис махсус кардиомаркерлар, юракнинг ултратовуш текшируви учун тестларни белгилайди.
Беморларда коронар ангиография, агар мавжуд бўлса, коронар артериянинг табиати, жойлашуви ва торайиш даражасини аниқлаш имконини берувчи замонавий рентгенологик тадқиқот ўтказилади. Одатда, такоцубо синдромида коронар томирлар иши бузилмайди, у нормал бўлиб қолади.
“Синган юрак” синдроми қанчалик жиддий?
Бу хасталик ўлим билан тугаши мумкинми? Касаллик одатда қулай прогнозга эга ва ўлим жуда кам учрайди. Терапия жараёнида юрак мушаги бир неча кун ёки ҳафтадан кейин тикланади.
Кўпинча такоцубо синдроми миёкард инфаркти сифатида фақат инвазив аралашувсиз даволанади. Аммо инфарктдан фарқли ўлароқ, кардиёмиёпатия юракда из ёки чандиқ қолдирмайди. Вазият деярли изсиз, асоратларсиз йўқолади.
Бироқ синдромни оддий касаллик деб таснифлаб бўлмайди. Такоцубо кардиёмиёпатияси бўлган беморларни батафсилроқ ўрганишда уларда тўсатдан юрак етишмовчилиги ва аритмия ривожланиши хавфи борлиги аниқланди.
Умуман олганда кўкрак қафасидаги ўткир оғриқ эътиборсиз қолдирилмаслиги керак бўлган белгидир. Агар кўкрак қафасида босимни сезсангиз, шифокорга мурожаат қилишни унутманг. Акс ҳолда, бундан-да хавфли ҳолатни ўтказиб юборишингиз мумкин.
Кимлар хавф остида?
Кўпинча бу синдром 50 ёшдан ошган аёлларда аниқланади. Ёш беморлар умумий ҳолатларнинг атиги 10 фоизини ташкил қилади.
Олимларнинг таъкидлашича, касаллик аёл жинсий гормонлари эстроген даражасининг пасайиши билан боғлиқ бўлиши мумкин. Эстроген юрак-қон томир тизимини стресс гормонларининг салбий таъсиридан ҳимоя қилади, деб ишонилади. Менопаузанинг бошланиши билан эстроген камаяди, яъни ҳимоя ҳам заифлашади. Юрак ва қон томирлари касалликлари хавфи ортади.
Касалликнинг мавсумий эканлиги ва кўпинча ёзнинг охирида — сентябрда ўзини намоён қиладиган далиллар ҳам мавжуд.
Синдромнинг олдини олиш
“Синган юрак” синдромининг олдини олишнинг асоси стрессга қарши фаол курашдир. Агар ёш ва жинс бўйича хавф остида саналсангиз, ҳар қандай ҳодисага ҳиссий муносабатда бўлсангиз, соғлиғингизга эҳтиёт бўлинг.
Дастлабки ҳужумдан кейин одатда 3-6 ой давомида амбулатория кузатуви тавсия этилади. Бу вақтда сизга такрорий тадқиқотлар (электрокардиограмма, ултратовуш ёки юракнинг МРТ текшируви) режалаштирилиши керак.
Келажакда ҳужум хавфини камайтириш учун стресс билан курашишни унутманг. Масъулиятли воқеаларга олдиндан тайёргарлик кўринг, ҳаракат қилинг, сценарийлар устида ўйланг. Лозим бўлса, психологдан маслаҳат олинг. Мутахассис билан ишлаш ҳатто, касаллик хавфи юқори бўлган беморларда ҳам, ташвишли одамларда ҳам самаралидир.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)