Пекинда уч кунлик ташриф билан бўлган Франция президенти Эммануэл Макрон Хитой етакчиси Си Цзиньпинни Украинадаги урушни тугатишга ёрдам бериш учун Россия президенти Владимир Путинга таъсир ўтказишга чақирди.
“Россияни ўзига келтириш ва барчани музокаралар столига қайтариш учун сизга ишонишим мумкинлигини биламан”, — деди Макрон Си билан 6 апрель куни ўтказилган учрашувда.
Макроннинг сўзларига кўра, ҳозирги инқироз жаҳоннинг йирик кучлари бир-бирига қарама-қарши бўлган блокларга бўлиниб кетиши хавфини туғдирмоқда.
Бунга жавобан Хитой раҳбари томонлар имкон қадар тезроқ тинчлик музокараларини ўтказишига умид билдириш билан чекланди, аммо Россия ҳақида гапирмади ва бирор марта “уруш” сўзини тилга олмади.
Макроннинг Хитойга сафари давомида унга Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляен ҳамроҳлик қилди, Франция раҳбари уни Хитой раҳбарияти билан музокараларда иштирок этишга таклиф қилганди.
Макроннинг Хитойга сафари диққат билан кузатилди, чунки Пекин ва Ғарб давлатлари ўртасидаги муносабатлар сўнгги бир неча йил ичида тобора ёмонлашган. Хитой Россиянинг Украинага бостириб киришини бевосита қоралашдан ҳам бош тортган.
Бундан ташқари, Макрон Хитой билан савдо алоқаларини мустаҳкамлашга интилмоқда: у ўзи билан бизнес вакилларидан иборат катта делегацияни олиб келган.
Тинчлик режаси ва ядровий қурол
Макрон Си билан ёпиқ эшиклар ортида музокаралар ўтказишдан олдин Пекиндаги дабдабали ҳарбий парадни томоша қилди. Хитой ва Франция расмийлари суҳбатни “очиқ” ва “дўстона” деб таърифлади.
Музокаралардан сўнг ўтказилган матбуот анжуманида Си Цзиньпин Украинадаги уруш ҳақида гапириб, “Хитой тинчлик музокаралари тарафдори ва можарога сиёсий ечим изламоқда” деди. Шунингдек, у халқаро ҳамжамиятни содир бўлаётган воқеаларга нисбатан “оқилона вазминлик” кўрсатишга чақирди.
Февраль ойида Хитой Ташқи ишлар вазирлиги “Украина инқирозини сиёсий йўл билан ҳал қилиш бўйича Хитойнинг позицияси” деб аталган ҳужжатни эълон қилганди. Ушбу “тинчлик режаси” 12 бандни ўз ичига олади, Си Цзиньпин Москвага март ойидаги ташрифи чоғида уни Путин билан муҳокама қилган.
Ғарб давлатлари ва Украина Хитой таклифларида тинчликка эришиш бўйича бирорта аниқ механизм йўқлигини, ҳужжатни Пекиннинг тинчлик режаси эмас, балки унинг урушга нисбатан позицияси сифатида кўриш мумкинлигини билдирди. АҚШ, шунингдек, Хитой Россияга қурол-яроғ етказиб беришни бошлаши мумкинлигидан бир неча бор хавотир билдирган, аммо бу чиндан амалга оширилаётгани бўйича белгилар йўқ.
Макрон билан ўтказган қўшма матбуот анжумани чоғида Хитой раҳбари можарода ядро қуролидан фойдаланмаслик кераклигини яна бир бор таъкидлади.
Март ойида Россия президенти Владимир Путин Беларусь ҳудудига тактик ядро қуролини жойлаштириш нияти борлигини маълум қилганди. Эътиборли жиҳати, бу баёнотдан олдин Москвадаги учрашувда Путин ва Си “барча ядровий кучлар ядро қуролини ўз миллий ҳудудларидан ташқарида жойлаштирмаслиги ва хорижда жойлаштирилган барча ядро қуролларини йиғиб олиши керак” деган декларацияни қабул қилганди.
Эммануэл Макроннинг айтишича, Украина ишғол остида қолар экан, “Европа хавфсиз ва барқарор бўла олмайди”. У БМТ Хавфсизлик кенгашининг доимий аъзоси бўлган Россия ушбу ташкилот низомини бузаётганини номақбул деб атади.
Макроннинг самимий оҳанги ва фон дер Ляеннинг қаттиқ баёнотлари
Кузатувчиларнинг таъкидлашича, матбуот анжуманида Макрон Хитой раҳбари билан дўстона муносабатда бўлган ва кўпинча унга бевосита мурожаат қилган. Си Цзиньпин эса матбуотга нисбатан бепарволик билан гапирган.
Кейинчалик, алоҳида матбуот анжуманида Европа Комиссияси раҳбари фон дер Ляен бир нечта кескин оҳангдаги баёнотлар берди. Унинг сўзларига кўра, агар Пекин Россияга қурол етказиб берса, бу халқаро ҳуқуқнинг бузилиши ҳисобланиб, Европа Иттифоқи ва Хитой ўртасидаги муносабатларга “сезиларли даражада путур етказади”.
У “Хитой адолатли дунё ўрнатишга ёрдам берадиган рол ўйнашига” умид билдирди. “Адолатли дунё” деганда Ляен Украинадаги уруш Ғарб иттифоқчилари сценарийси билан тугашини назарда тутди — бунда Киев оккупация қилинган ҳудудлари устидан назоратни қайтариб олади. Фон дер Ляен, шунингдек, Украина етакчиси Владимир Зеленскийнинг Россия қўшинларини тўлиқ олиб чиқиб кетишни назарда тутувчи тинчлик режасини тўлиқ қўллаб-қувватлашини айтди.
Аввалроқ Зеленский Си Цзиньпин билан тўғридан тўғри музокаралар ўтказиш истагини билдирганди, бироқ Хитой раҳбари бу таклифга ҳали расман жавоб бермаган.
Фон дер Ляеннинг айтишича, у билан суҳбат чоғида Си Цзиньпин “зарур шароит ва вақт тўғри келганда” Зеленский билан гаплашишга тайёрлигини айтган.
Макроннинг ташрифи нима учун муҳим?
Макроннинг Хитойга ташрифи муҳим аҳамиятга эга, чунки бу Си Цзиньпин ва Ғарб давлати етакчиси ўртасидаги муҳим алоқа. Охирги марта Си 2022 йилнинг ноябрь ойида Балидаги G20 саммитида ғарблик ҳамкасблари билан қатнашган ва у ерда АҚШ президенти Жо Байден билан учрашганди.
Бундан ташқари, Макрон халқаро тинчликпарвар сифатидаги обрўсини мустаҳкамлашга интилмоқда — эндиликда у Украина можаросининг барча асосий иштирокчилари билан шахсан гаплашиб чиқди: у аввалроқ Путин ва Зеленский билан бир неча бор учрашган.
Бироқ Макрон Пекинда жиддий дипломатик ютуқларга эриша олмаслиги аён бўлди. Хитой раҳбари ўзининг Россия ва Украинага муносабатини сезиларли даражада ўзгартириши эҳтимоли жуда кам.
Макрон кичик муваффақиятларга, умумий тилга ҳамда ўзаро савдо ва музокаралардан олинадиган ютуқларга эътибор қаратишга ўтди. Франция президенти уруш, Ғарб ва Россия ўртасидаги қарама-қаршилик Хитой билан яқинроқ муносабатларга тўсқинлик қилмаслиги керак, деган фикрда.
Матбуотга қилган нутқида Франция раҳбари Хитойнинг инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ муаммолари, Пекин ва Ғарб ўртасида узоқ вақтдан бери давом этаётган қарама-қаршилик ҳақида ҳеч нарса демади. Макроннинг таъкидлашича, бу масала Франция учун муҳимлигича қолмоқда, бироқ “маъруза ўқишдан кўра ҳурмат кўрсатиш яхшироқ”.
Макрон охирги марта Пекинга тўрт йил аввал ташриф буюрган эди. Унинг бу йилги ташрифи Францияда пенсия ислоҳоти билан боғлиқ иш ташлашлар ва тартибсизликлар фонида амалга оширилди.
Изоҳ (0)