Ҳомиладорлик бу — баъзида токсикоз ташвишлари соясида ўтказиш мумкин бўлган ажойиб вақт. Токсикозни қандай тушуниш мумкин, у қанча давом этади, қачон ўтиб кетади? “Лиса.ру” нашри мутахассис тавсиялари билан бўлишди.
“Токсикоз” сўзнинг ўзи юнон тилидан “заҳарли” деб таржима қилинган. Бунга ташқи ва ички омиллар сабаб бўлади. Биринчи ҳолда, заҳарланишнинг сабаби маҳсулотлардаги токсинлар, иккинчи ҳолда, унинг ичида юзага келадиган организмнинг реакцияси. Токсикоз ҳомиладорликнинг 40-50 фоизида, оғир шаклда 3-5 фоизгача ривожланади. Агар гинекологнинг тавсиясига амал қилинса, кўплаб аломатларни камайтириш, бутунлай тўхтатиш ёки олдини олиш мумкин.
Шунинг учун ҳомиладорликка олдиндан тайёргарлик кўриш лозим. Бу соғлом турмуш тарзи, тўғри овқатланиш, ёмон одатлардан воз кечиш, мумкин бўлган спорт турлари, фолий кислотасини қабул қилишни ўз ичига олади. Бундай тайёргарлик ҳомиладорликни режалаштириш масаласидан камида 6 ой олдин бошланиши керак.
Нима учун нохуш аломатлар пайдо бўлади?
Ҳеч қандай аниқ жавоб йўқ. Аммо бу ҳолатга таъсир қилувчи бир қанча омиллар мавжуд.
- Ирсият.
- Боланинг жинси. Баъзида аёл турли хил ҳомиладорликни бутунлай бошқача тарзда ўтказади.
- Гормонал даражадаги ўзгаришлар. Ҳомиладорлик — бу имплантация. Йўлдош пайдо бўлгандан сўнг, яъни 12-ҳафтада оғриқли токсикоз йўқолади.
- Онанинг ёши.
- Кўп ҳомиладорлик. Одатда токсикоз белгилари аниқ намоён бўлади.
- Сурункали касалликлар. Улар кўпинча нохуш аломатларни кучайтиради. Шунинг учун ҳомиладорликни режалаштиришдан олдин, акушер-гинеколог, терапевт каби мутахассисларга ташриф буюриш керак.
- Турмуш тарзи. Агар ҳомиладор аёл тез-тез асабийлашса, унинг ратционида носоғлом овқатлар (қовурилган, дудланган, шўр ёки углеводларга бой маҳсулот) устунлик қилади, кейин ҳатто соғлиғида кичик муаммолари бўлса ҳам, нохуш аломатлар пайдо бўлиши мумкин. Шу сабабли тўғри овқатланиш, машқ қилиш, уйқу ва дам олиш режимига риоя қилиш, ёмон одатлардан воз кечиш лозим
Токсикоз ва унинг белгилари қайси ҳафтадан бошланади?
Ҳомиладорликда эрта ва кеч токсикоз тушунчалари мавжуд бўлиб, оғирлик даражаси бўйича у енгил, ўртача, оғир турга бўлинади.
Эрта
Дастлабки босқичларда ҳомиладорлик даврида токсикоз 6—7-ҳафтадан бошланади, 12—14-ҳафтагача, баъзан 18-гача давом этади. Енгил ҳолатларда у кўнгил айниши, баъзида қайт қилиш билан намоён бўлади. Токсикознинг оғирлиги фақат қайт қилиш хуружлари сони билан баҳоланади: масалан, токсикознинг енгил ёки ўртача шакли билан қайт қилиш кунига 5-10 мартагача, оғир — кунига 30 мартагача содир бўлади.
Ҳомиладор аёлнинг аҳволи қайт қилиш миқдори билан оғирлашади — бу бўлажак она учун хавфли бўлиши мумкин — организмнинг сувсизланиши, аёл ва ҳомила учун зарур бўлган элементларни йўқотади. Одатда ҳомиладор аёл бу даврда деярли ҳеч нарса емайди, баъзида ҳатто оддий сув ҳам қайт қилишни келтириб чиқаради. Бу вақтда барча муҳим органлар — юрак, буйраклар, жигар, мия азобланади.
Токсикознинг оғир шакли камдан кам учрайди. Қайт қилиш ва кўнгил айнишдан ташқари, баъзи ҳидларни ёқтирмаслик ёки таъмнинг ўзгариши кузатилиши мумкин. Эрта токсикоз ҳам метеоризм, заифлик, уйқучанлик билан намоён бўлади.
Кеч
Ҳомиладорлик даврида кеч токсикоз 18—20-ҳафтадан кейин ривожланади. Бу бутунлай бошқача тарзда давом этади — аёлнинг ўзи ва ҳатто шифокорларга ҳам сезилмайди. Мумкин бўлган заҳарланиш билан оғир асоратлар хавфини бартараф этиш учун одатда пешоб ва қон таҳлили буюрилади, қон босими ва вазн ортиши доимий равишда назорат қилинади. Ҳар бир учрашувда шифокор ушбу мезонларни баҳолайди.
Бироқ кеч токсикознинг бир нечта жиддий аломатларига эътибор бериш керак:
- тез-тез бош оғриғи;
- энса соҳасида оғриқлар
- кўзлар олдида милтилловчи нуқталар;
- қон босими ортиши (130/90 дан юқори).
Агар ушбу белгиларнинг бир нечтаси мавжуд бўлса, касалхонага ётқизиш талаб қилиниши мумкин, чунки йўлдошнинг кўчиши ва ҳатто ҳомила тушиши хавфи ортади. Бундан ташқари, бу ҳолат ҳомиладор аёлнинг ўзи учун хавфли бўлиши мумкин. Бўлажак она ва боланинг соғлиғига хавф туғдирмаслик учун тез ёрдам чақириш яхшироқдир.
Муҳим мезонлар
Ҳомиладорлик даврида вазн ортиши максимал 12 килограммгача. Ҳар бир аёл учун килограмм ортиши ҳисоблаб чиқилади, шифокор ҳафталик кўрсаткичларни кузатади (400 граммдан ортиқ эмас). Агар ўсиш каттароқ бўлса, у патологик деб аталади — шифокор алоҳида ташхис қўяди, эътиборни шишларга қаратади, бу эса янада даҳшатли асоратларни кўрсатиши мумкин.
Одатда кечқурун оёқларда шиш пайдо бўлади. Юз ўзгариши мумкин — у ҳам янада шишади. Баъзида шиш яширин, фақат патологик вазн ортиши сифатида намоён бўлади. Кеч токсикознинг оғир шаклларида стационар ёрдам талаб қилинади. Катта эҳтимол билан, туғуруқдан кейин шиш дарҳол ёки шифокор тавсиясига биноан йўқолади.
Токсикоздан қандай қутулиш мумкин: даволаш ва олдини олиш
Эрта токсикознинг енгил шакллари даволанишни талаб қилмайди. Агар симптомлар ёмонлашса, рационни ўзгартириш, ухлаш, дам олиш кифоя.
Ўртача ёки оғир токсикоз учун стационар даволаниш талаб қилиниши мумкин. Ҳолатни яхшилаш учун аёлга физиологик эритма томир ичига юборилади — бу токсинларни тезроқ чиқариб ташлашга ёрдам беради. Шифокор токсикозга қарши дориларни ҳам буюриши мумкин.
Кеч токсикозни даволашда касалхонага ётқизиш ҳар доим ҳам талаб қилинмайди.
Токсикозни камайтириш учун тавсиялар
- Овқатланиш орасида узоқ танаффуслардан сақланиш лозим. Эрта токсикознинг аломатларидан бири бу қондирилмайдиган очлик. Бундай ҳис-туйғуларга йўл қўймаслик учун ҳар 3-4 соатда овқатланиш лозим.
- Озиқ-овқат фойдали, хилма-хил, етарли миқдорда оқсилга бой бўлиши керак. Ҳазми енгил овқатларга устунлик бериш, кичик қисмларда овқатланиш лозим.
- Ҳар куни 500 грамм янги сабзавот ва меваларни истеъмол қилишга ҳаракат қилиш керак. Аммо унутмангки, мевалар углеводлардир ва уларнинг ортиқча бўлиши килограмм ортиши ва шакар даражасини ошириши мумкин. Мева ва сабзавотлар клетчаткага бой. Агар у жуда кўп бўлса, ичак фаолиятини оширади, бу одатда шишга сабаб бўлади. Аммо бошқа томондан, клетчаткани рад этиш ҳам мумкин эмас, чунки дастлабки босқичларда ич қотиши мумкин. Мева ва сабзавотлар уларнинг пайдо бўлишига тўсқинлик қилади. Касаллик келтириб чиқармаслик учун тишларини нонуштадан кейин 20-30 дақиқадан кечиктирмасдан ювишга ҳаракат қилиш лозим. Тиш шифокорига ўз вақтида ташриф буюришни унутмаслик лозим.
- 2-2,5 литргача тоза салқин сув ичиш, унга лимон қўшиш мумкин. Сув ич қотишининг олдини олишга ёрдам беради ва токсинларни чиқариб ташлайди.
- Занжабил нохуш аломатларни камайтиради. Уни майдаланган ёки қуритилган ҳолда овқатга қўшиш, чой ёки мевали ичимликлар тайёрлаш мумкин.
- Уйқу ва дам олиш ҳақида унутмаслик лозим. Баъзан касаллик таътили ёки қисқа таътилга чиқиш ва яхши дам олиш талаб қилиниши мумкин.
- Асаб тизимини ижобий ҳис-туйғулар билан таъминлаш ҳомиладор аёл учун жуда ҳам муҳим. Театр ёки музейга бориш, яхши фильм томоша қилиш, дўстлар билан учрашиш мумкин.
Ушбу тавсияларга риоя қилиш орқали ҳомиладорликнинг бутун даврини ажойиб ҳолатда ўтказиш ва кечки токсикоз ривожланишидан қочиш мумкин.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)