Homiladorlik davrida toksikoz qachon boshlanadi va uni qanday yengillashtirish mumkin?

Homiladorlik bu — ba’zida toksikoz tashvishlari soyasida o‘tkazish mumkin bo‘lgan ajoyib vaqt. Toksikozni qanday tushunish mumkin, u qancha davom etadi, qachon o‘tib ketadi? “Lisa.ru” nashri mutaxassis tavsiyalari bilan bo‘lishdi.

“Toksikoz” so‘zning o‘zi yunon tilidan “zaharli” deb tarjima qilingan. Bunga tashqi va ichki omillar sabab bo‘ladi. Birinchi holda, zaharlanishning sababi mahsulotlardagi toksinlar, ikkinchi holda, uning ichida yuzaga keladigan organizmning reaksiyasi. Toksikoz homiladorlikning 40-50 foizida, og‘ir shaklda 3-5 foizgacha rivojlanadi. Agar ginekologning tavsiyasiga amal qilinsa, ko‘plab alomatlarni kamaytirish, butunlay to‘xtatish yoki oldini olish mumkin.

Shuning uchun homiladorlikka oldindan tayyorgarlik ko‘rish lozim. Bu sog‘lom turmush tarzi, to‘g‘ri ovqatlanish, yomon odatlardan voz kechish, mumkin bo‘lgan sport turlari, foliy kislotasini qabul qilishni o‘z ichiga oladi. Bunday tayyorgarlik homiladorlikni rejalashtirish masalasidan kamida 6 oy oldin boshlanishi kerak.

Nima uchun noxush alomatlar paydo bo‘ladi?

Hech qanday aniq javob yo‘q. Ammo bu holatga ta’sir qiluvchi bir qancha omillar mavjud.

• Irsiyat.
• Bolaning jinsi. Ba’zida ayol turli xil homiladorlikni butunlay boshqacha tarzda o‘tkazadi.
• Gormonal darajadagi o‘zgarishlar. Homiladorlik — bu implantatsiya. Yo‘ldosha paydo bo‘lgandan so‘ng, ya’ni 12-haftada og‘riqli toksikoz yo‘qoladi.
• Onaning yoshi.
• Ko‘p homiladorlik. Odatda toksikoz belgilari aniq namoyon bo‘ladi.
• Surunkali kasalliklar. Ular ko‘pincha noxush alomatlarni kuchaytiradi. Shuning uchun homiladorlikni rejalashtirishdan oldin, akusher-ginekolog, terapevt kabi mutaxassislarga tashrif buyurish kerak.
• Turmush tarzi. Agar homilador ayol tez-tez asabiylashsa, uning ratsionida nosog‘lom ovqatlar (qovurilgan, dudlangan, sho‘r yoki uglevodlarga boy mahsulot) ustunlik qiladi, keyin hatto sog‘lig‘ida kichik muammolari bo‘lsa ham, noxush alomatlar paydo bo‘lishi mumkin. Shu sababli to‘g‘ri ovqatlanish, mashq qilish, uyqu va dam olish rejimiga rioya qilish, yomon odatlardan voz kechish lozim

Toksikoz va uning belgilari qaysi haftadan boshlanadi?

Homiladorlikda erta va kech toksikoz tushunchalari mavjud bo‘lib, og‘irlik darajasi bo‘yicha u yengil, o‘rtacha, og‘ir turga bo‘linadi.

Erta

Dastlabki bosqichlarda homiladorlik davrida toksikoz 6—7-haftadan boshlanadi, 12—14-haftagacha, ba’zan 18-gacha davom etadi. Yengil holatlarda u ko‘ngil aynishi, ba’zida qayt qilish bilan namoyon bo‘ladi. Toksikozning og‘irligi faqat qayt qilish xurujlari soni bilan baholanadi: masalan, toksikozning yengil yoki o‘rtacha shakli bilan qayt qilish kuniga 5-10 martagacha, og‘ir — kuniga 30 martagacha sodir bo‘ladi.

Homilador ayolning ahvoli qayt qilish miqdori bilan og‘irlashadi — bu bo‘lajak ona uchun xavfli bo‘lishi mumkin — organizmning suvsizlanishi, ayol va homila uchun zarur bo‘lgan elementlarni yo‘qotadi. Odatda homilador ayol bu davrda deyarli hech narsa yemaydi, ba’zida hatto oddiy suv ham qayt qilishni keltirib chiqaradi. Bu vaqtda barcha muhim organlar — yurak, buyraklar, jigar, miya azoblanadi.

Toksikozning og‘ir shakli kamdan kam uchraydi. Qayt qilish va ko‘ngil aynishdan tashqari, ba’zi hidlarni yoqtirmaslik yoki ta’mning o‘zgarishi kuzatilishi mumkin. Erta toksikoz ham meteorizm, zaiflik, uyquchanlik bilan namoyon bo‘ladi.

Kech

Homiladorlik davrida kech toksikoz 18—20-haftadan keyin rivojlanadi. Bu butunlay boshqacha tarzda davom etadi — ayolning o‘zi va hatto shifokorlarga ham sezilmaydi. Mumkin bo‘lgan zaharlanish bilan og‘ir asoratlar xavfini bartaraf etish uchun odatda peshob va qon tahlili buyuriladi, qon bosimi va vazn ortishi doimiy ravishda nazorat qilinadi. Har bir uchrashuvda shifokor ushbu mezonlarni baholaydi.

Biroq kech toksikozning bir nechta jiddiy alomatlariga e’tibor berish kerak:

• tez-tez bosh og‘rig‘i;
• ensa sohasida og‘riqlar
• ko‘zlar oldida miltillovchi nuqtalar;
• qon bosimi ortishi (130/90 dan yuqori).

Agar ushbu belgilarning bir nechtasi mavjud bo‘lsa, kasalxonaga yotqizish talab qilinishi mumkin, chunki yo‘ldoshning ko‘chishi va hatto homila tushishi xavfi ortadi. Bundan tashqari, bu holat homilador ayolning o‘zi uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Bo‘lajak ona va bolaning sog‘lig‘iga xavf tug‘dirmaslik uchun tez yordam chaqirish yaxshiroqdir.

Muhim mezonlar

Homiladorlik davrida vazn ortishi maksimal 12 kilogrammgacha. Har bir ayol uchun kilogramm ortishi hisoblab chiqiladi, shifokor haftalik ko‘rsatkichlarni kuzatadi (400 grammdan ortiq emas). Agar o‘sish kattaroq bo‘lsa, u patologik deb ataladi — shifokor alohida tashxis qo‘yadi, e’tiborni shishlarga qaratadi, bu esa yanada dahshatli asoratlarni ko‘rsatishi mumkin.

Odatda kechqurun oyoqlarda shish paydo bo‘ladi. Yuz o‘zgarishi mumkin — u ham yanada shishadi. Ba’zida shish yashirin, faqat patologik vazn ortishi sifatida namoyon bo‘ladi. Kech toksikozning og‘ir shakllarida statsionar yordam talab qilinadi. Katta ehtimol bilan, tug‘uruqdan keyin shish darhol yoki shifokor tavsiyasiga binoan yo‘qoladi.

Toksikozdan qanday qutulish mumkin: davolash va oldini olish

Erta toksikozning yengil shakllari davolanishni talab qilmaydi. Agar simptomlar yomonlashsa, ratsionni o‘zgartirish, uxlash, dam olish kifoya.

O‘rtacha yoki og‘ir toksikoz uchun statsionar davolanish talab qilinishi mumkin. Holatni yaxshilash uchun ayolga fiziologik eritma tomir ichiga yuboriladi — bu toksinlarni tezroq chiqarib tashlashga yordam beradi. Shifokor toksikozga qarshi dorilarni ham buyurishi mumkin.

Kech toksikozni davolashda kasalxonaga yotqizish har doim ham talab qilinmaydi.

Toksikozni kamaytirish uchun tavsiyalar

• Ovqatlanish orasida uzoq tanaffuslardan saqlanish lozim. Erta toksikozning alomatlaridan biri bu qondirilmaydigan ochlik. Bunday his-tuyg‘ularga yo‘l qo‘ymaslik uchun har 3-4 soatda ovqatlanish lozim.
• Oziq-ovqat foydali, xilma-xil, yetarli miqdorda oqsilga boy bo‘lishi kerak. Hazmi yengil ovqatlarga ustunlik berish, kichik qismlarda ovqatlanish lozim.
• Har kuni 500 gramm yangi sabzavot va mevalarni iste’mol qilishga harakat qilish kerak. Ammo unutmangki, mevalar uglevodlardir va ularning ortiqcha bo‘lishi kilogramm ortishi va shakar darajasini oshirishi mumkin. Meva va sabzavotlar kletchatkaga boy. Agar u juda ko‘p bo‘lsa, ichak faoliyatini oshiradi, bu odatda shishga sabab bo‘ladi. Ammo boshqa tomondan, kletchatkani rad etish ham mumkin emas, chunki dastlabki bosqichlarda ich qotishi mumkin. Meva va sabzavotlar ularning paydo bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Kasallik keltirib chiqarmaslik uchun tishlarini nonushtadan keyin 20-30 daqiqadan kechiktirmasdan yuvishga harakat qilish lozim. Tish shifokoriga o‘z vaqtida tashrif buyurishni unutmaslik lozim.
• 2-2,5 litrgacha toza salqin suv ichish, unga limon qo‘shish mumkin. Suv ich qotishining oldini olishga yordam beradi va toksinlarni chiqarib tashlaydi.
• Zanjabil noxush alomatlarni kamaytiradi. Uni maydalangan yoki quritilgan holda ovqatga qo‘shish, choy yoki mevali ichimliklar tayyorlash mumkin.
• Uyqu va dam olish haqida unutmaslik lozim. Ba’zan kasallik ta’tili yoki qisqa ta’tilga chiqish va yaxshi dam olish talab qilinishi mumkin.
• Asab tizimini ijobiy his-tuyg‘ular bilan ta’minlash homilador ayol uchun juda ham muhim. Teatr yoki muzeyga borish, yaxshi film tomosha qilish, do‘stlar bilan uchrashish mumkin.

Ushbu tavsiyalarga rioya qilish orqali homiladorlikning butun davrini ajoyib holatda o‘tkazish va kechki toksikoz rivojlanishidan qochish mumkin.